A
AFRODİT
Eski Yunanlılarda güzelliğin ve aşkın tanrıçasıRomalılarda Venüs ve doğuda Zühre adını alır. Büyük Yunan şairi Homeros Afrodit'i Zeus Dione'nin kızı olarak gösterir. Adı köpükten (aphros) çıkmış (dyte) şeklinde açıklanır. Birçok sanatçılara ilham olan Afrodit'in denizden doğduğu efsanesi bu yorumlama yüzündendir.
AKHİLLEUS (Asil)
Yunanlıların en ünlü kahramanlarından biri. Kral Peleus ile deniz tanrıçası Phetis'in oğludur. Tanrılar soyundan olan annesi onu ölümsüz kılmak için tılsımlı bir suya batırmıştı. Yalnız bir ayağının topuğundan aşağısı bu sudan dışarıda kalmıştı. Onu geceleri ateşte saklar gündüzleri temizlerdi. Fakat bir gece babası bunu gördü ve oğlunu ateşten aldı. Bundan sonra Ilerion adındaki bir terbiyecinin yanma verdi. Henüz altı yaşında iken ahularla yarış edebiliyor aslanları yakalayıp yere seriyor bir tuzak kurmadan geyikleri ve karacaları tutabiliyordu.
Nihayet büyüdü ünlü bir kahraman oldu. Troia savaşında Hektor'u öldürerek savaşın Yunanlılar tarafından kazanılmasında büyük hizmetleri dokundu.
Fakat Troia kapısı önünde Paris tarafından atılan bir okla tılsımlı suya dokunmayan tek yeri olan topuğundan vurulmak suretiyle öldürüldü.
Anatomide adı geçen ve topuğumuzda bulunan Asil kirişi onun adından kalma bir deyimdir.
AMOR
Resim ve heykellerde kanatlı bir çocuk şeklinde tasvir edilen aşk tanrısı Ares ile Afrodit'in oğludur. Oklarının değdiği kimse aşka tutulur. Hırçın yaramaz ve merhametsizdir. İnsanlara ve hattâ tanrılara eziyet etmekten hoşlanır.
Dünyanın yaratıcı üretici prensiplerinden biri mertebesine çıkarılan Amor M. Ö. beşinci yüzyıldan itibaren çıplak vücutlu ve kanatlı bir çocuk şeklinde tasvir edilir ve Afrodit'le birlikte gösterilir. Ruh'u temsil eden Psykheyi sevmiş ve ona çok acılar çektirmiştir. Yunanca adı Eros'tur.
AMPHİTRİTE
Eski Yunanlılarda bir deniz tanrıçası Amphitrite deniz tanrılarından Nereus'un Doris'den doğma kızıdır. Poseidon'un da karısıdır. Bu evlenme mitolojiye göre şu şekilde olmuştur: Naksos adası civarında Amphitrite perileri oynarken Poseidon onu görür ve sever almak ister. Fakat Amphitrite Poseidon'u istemez ve Atlas'ın yanına kaçar. Poseidon arkadan yunus balığı göndererek onu buldurur ve getirterek evlenir. Bu evlenmeden belinden yukarısı insan aşağısı yunus balığı şeklinde ve çatal kuyruklu Triton doğmuştur. Eski Yunanlılar Amhitrite'ye Poseidon ile birlikte taparlardı.
APOLLON
Zeus’un ve Leto'nun oğlu olan Yunan tanrısı. Artenüs ve ikiz kardeştirler. Delos adası üzerindeki Kynthos dağında doğmuştur.
Apollon tarım ve sürülerin tanrısı gelişen gençliğin koruyucusudur. Dünyanın aydın tarafının egemenidir ve okları ile dünyanın karanlık kuvvetlerini yok eder. Geleceği önceden bildirir. Musa'ların ilham ettiği her türlü çalışmanın özellikle şairlerin ve bestecilerin koruyucusudur.
ARES
Yunan mitolojisinde savaş tanrısı Zeus'un Athena'yı yaratmasına karşılık Hera'nın yer yüzünü tekmelemesi ile meydana gelen yarıktan çıkmıştır.
İlkin fırtınaların tanrısı idi. Sonraları savaş tanrısı olmuştur. Savaştan ve kan dökmekten hoşlanır. Silâhlıdır; miğferi miğferinin üstünde insana korku hissi veren bir sorgucu vardır. Dövüşen savaşçıların arasına şiddetle atılır. Savaşçıları kırar geçirir. Bağırdığı zaman savaş alanı baştanbaşa çınlar dokuz bin kişinin nâra attığı sanılır. Ares'i Romalılar Mars olarak adlandırmışlardır.
ARTEMİS
Eski Yunan tanrıçalarından biri. Zeus ile Leto'nun kızı Apollon'un kızkardeşidir. İkisi de Delos Adası üzerindeki Kynthos Dağında ikiz olarak dünyaya gelmiştir. Artemis bereketin ormanların ve dağların tanrıçasıdır. Avcıların musikinin sihirbazlığın da koruyucusudur. Nympha'larla beraber ormanlarda gezer. Bütün hayvanlar ona tâbidir. Geyik ve ayı onun kutsal hayvanlarıdır.
Artemis aynı zamanda bir kadınlık tanrıçasıdır. Genç kızlar evlenirken ona dua ederler.
Çok defa avcı kıyafetinde omzunda yay ve okluk ayaklarında çizme olarak tasvir edilir. Romalılar Artemis'e Diana derler.
ASHABI KEHF
Doğu mitolojisinde bir mağarada yüz yıllarca uyduktan sonra uyanan yedi kişi ile köpeklerine verilen ad. İslâmlıktan önceki zamanlarda temsilî bir hikâye gibi söylenen bu gelenekteki yedi kişinin adları şunlardır: Yemjihâ Mekseleyna Mesleyna Mernuş Debernuş Sazenuş Kefştatyus. Köpeklerinin adı da Kıtmirdir.
ASKLEPIOS
Yunan - Roma mitolojisinde tıp tanrısı. Pollon ile Lapith'lerin kralı Phlegyas'ın kızı Koronis'in oğludur. Bir söylentiye göre Apollon kıskançlık yüzünden Kronis'i mahvetmiş fakat karnındaki çocuğu kurtararak yetiştirmesi için Ken-taur Herion'a vermiştir. Hocasından cerrahlığı hastalıkları iyi tanımayı ve ölüleri diriltmeyi öğrenmiştir. Ölülerin dirilmesine kızan ahret tanrısı Hades onu baş tanrısı Zeus'e şikâyet etmiş ve Asklepios'un şimşekle yakılmasına sebep olmuştur. Fakat babasının yalvarması üzerine gökyüzüne gönderilerek yıldıza çevrilmiş ve yılan burcunu teşkil etmiştir. Yılan asâ horoz onun remzidir. Resim ve heykellerinde üzerinde bir yılanın sarıldığı bir asaya dayanmış olarak temsil edilir.Yılanın hekimlik remzi olması bu mitolojiden kalmadır.
ATHENA
Yunan mitolojisinin en önemli gök tanrıçalarından biri. Zeus'un kızıdır annesi yoktur. Zeus'un alnından silâhlı olarak bir şimşek gibi çıkmıştır. Mitolojiye göre Zeus ilk karısı Metis'in insanların ve tanrıların kralı olacak bir oğlan doğuracağını haber alınca Metis'i bir sinek şekline sokar ve yutar. Zamanı gelince Hephaistos'u çağırır ve alnını bir balta ile yarmasını söyler. Hephaistos Zeus'un alnını balta ile yarınca altın bir zırh takımı içerisinde uzun bir zafer narası atarak bir şimşek gibi Athena çıkar. Herada buna karşılık Ares'i doğurmuştur.
Athena yağmurun fırtınaların zekânın güzel sanatların ve hitabetin tanrıçasıdır. Titan'lara üstün geldiği için zafer tanrıçası da olmuştur. Atina şehrinin adı Athena'dan gelmektedir. Athena’ya Romalılar Minerva derler.
ATLAS
Yunan mitolojisinde göğün taşıyıcısı.Titan İapedusun oğlu Prometheus’un kardeşidir.Durağı karaların son bulduğu yer olan Atlas yeri ve göğü omuzlarında taşıyan bir devdir. Danae'nin oğlu Perseusu misafir olarak kabul etmediğinden Zeus onu bir dağ haline getirmiş göğü de omuzları üstünde tutmağa mahkûm etmiştir.
B
BAKKHALAR
Eski Yunanistan'da tanrı Dionysos Bachus'un şenliklerinde tanrının yanında dolaşan kadınlar. Elbiselerinin üstünde omuzlarından bir ceylân postu sarkar başlarında çelenk ellerinde sapı sarmaşık ya da asma yaprağından taşırlardı. Bakkha'lar sonbaharda dağlara çıkarlar geceleri meşalelerin ışığında coşkun bir şekilde çalgı çalar oyun oynar bağrışırlar. Öldürdükleri ceylânların üzerine atılır etlerini çiğneyip çiğ çiğ yerlerdi.
BOSPORUS
Boğaziçi'nin Eskiçağdaki adı. Bugünkü Avrupa dillerinde de Boğaziçi'nin adı olarak Bosporus ya da Bosphorus kelimeleri kullanılmaktadır.
Bosporus kelimesinin tam ve kesin bir açıklaması yoktur. Fakat genel olarak Yunan mitolojindeki bir hikâyeye bağlanarak Bosporus kelimesinin “Öküz ya da inek taşıyan” anlamına geldiği kabul edilmektedir.
Bosporus kelimesi üzerine en yaygın olan bu söylentiye göre Yunan mitolojisinde baş tanrı Zeus'un inek haline getirilen sevgilisi ile Zeus'un karısı tanrıça Hera'nın kıskançlığı yüzünden ülkeden ülaaae kaçarken Boğaziçi'nden geçmiştir. Boğaziçi'nde Haliç'in kuytu bir yerinde gizlenerek bir kız dünyaya getirmiştir.
Yine bu söylentiye göre daha sonraları bu kızla Poseidon'un birleşmesinden Bizans'ın kurucusu olan Byzas doğmuştur.
BOZKURT
Göktürk soyunun ve Uygur Türklerinin oluşumları ile ilgili efsanelerde sözü edilen önemli bir mitolojik unsur. Çin kaynaklarında ve başka kaynaklarda rastlanan söylentilere göre Göktürklerin ilk hakanı Aşina bir dişi kurttan türemiştir. Uygurlar da Çin kaynaklarına göre bir bozkurtla bir Hun prensinden meydana gelmiştir. Aynı kaynaklar Cengiz soyunu da bozkurda bağlarlar.
Türk ulusları ulus şekline girince bu kurt kurt şeklinde gökten inen Tanrı ışık sayılmağa başlanmıştır.
Türklerin Bozkurt totemine Bozkurt destanında Ergenekon destanında ve başka destanlarda rastlanır. Bu destanlardan en önemlisi olan Ergenekon destanına göre bir baskın sonunda hileyle kılıçtan geçirilen Türkler’den yalnız bir genç karıları ve çocukları ile kurtuldular. Aşılmaz dağlarla çevrili verimli bir ovada yerleştiler. Yıllar geçtikçe kuvvetlendiler çoğaldılar. Türk soyu eski gücünü kazandı. Günün birinde bu yerlere sığmadıkları için bir çıkış yeri ararlar; bir bozkurdun yol göstericiliğinde ve hakanları Börteçine'nin (Bozkurt) önderliğinde Ergenekon dan çıkarlar.
BOZKURT DESTANI
Göktürklerin kuruluşunu Çin kaynaklarına göre veren mitolojik bir destan. Bu destana göre Göktürkler Hun ilinin kuzeyindeki So ülkesinde yaşıyorlardı. Kapanpu adlı bir hakanları vardı. Kapanpu'nun on altı kardeşi vardı ki kardeşlerinden birinin annesi kurttu.
Bütün kardeşler düşmanlar tarafından öldürüldü. Fakat bu genç yaratılışındaki üstünlük sebebi ile ölümden kurtuldu. Yaz ve kış tanrılarının kızları olan iki karısı ile Türk soyunu yeniden kurdu. En büyük oğlu ölümünden sonra hükümdar seçildi ve “Türk” adını aldı. Türk'ün on karısı vardı. Çocukların dan birine de Türk'ün annesinin adı olan “Aşina” adı verildi.
DANAE
Yunan mitolojisinde Argos kralı Acrius'un güzelliği ile ünlü kızı. Kızından doğacak çocuğun kendini öldüreceğini falcılardan öğrenen kral kızı Danae'yi bir kuleye hapsetmiştir. Tanrı Zeus Danae'ye âşık olmuş ve altın yağmuru şekline girerek Danae'nin yanına varmıştır. Danae'den doğan Perseus büyük babasını öldürmüştür.
DANAİDLER
Yunan mitolojisinde Argos kralı Danaus'un elli kızının adı. Amcalarının elli oğlu ile nişanlanmışlardır. Babalarının sözünü dinleyerek düğün gecesi hepsi kocalarını öldürmüşlerdir. Yalnız bir tanesi kocasını öldürmemiş bu da sonradan bütün kızları öldürmek suretiyle kardeşlerinin intikamını almıştır.
DEMETER
Eski Yunanlılarda toprak ve tarım tanrıçası. Kronos'un kızıdır. Babası Zeus olan ve ölüler ülkesine hükümdar seçilen kızı Persephone'un tanrı Hades tarafından kaçırılması sebebi ile yeryüzüne çıkmış ve dünyada her yeri dolaşmıştır. Kızını geri alamadığı için yüreği sızlayarak ıssız bir yere çekilmiştir. Onun küsmesiyle toprağın bereketi kalmadığını gören Zeus Persephone'nin yılın üçte ikisini (yâni çiçek açma ve meyve zamanım) anası Demeter'in yanında geri kalan üçte birini de (yâni kışı) kocasına|n yanımda geçirmesini kararlaştırmıştır. Bu sebeple Demeter'in kızına kavuştuğu zamanlar yeryüzünde çiçek ve meyveler açar; kızının Hades'in yanına döndüğü zamanlar yeryüzünde kış hüküm sürer. Demeter elinde bir buğday demeti ya da bir meşale taşıyan bir kadın şeklinde tasvir edilir. Romalılardaki adı Ceres'dir.
DAFNE
Yunan mitolojisinde bir peri kızı. Babası ırmak annesi topraktır. Yunan tanrılarından Apollon Dafne'ye âşık olmuş kız bu aşktan kurtulabilmek için defne ağacı olmasını dilemiş böylece de defne ağacı olmuştur. Defne ağacı adını bu mitolojiden almıştır.
DAFNÎS
Yunan mitolojisinde bir çobanın adı. Güzel flüt çalması ve “bukolikler” denen çoban şiirlerini icat etmesi ile ünlüdür. Kendisine âşık olan bir peri kızına daima sadık kalacağını vaat etmişse de bu vadinde durmadığı için sonradan kör olmuştur.
DENİZKIZI
Belden yukarı kız belden aşağısı balık şeklinde tasavvur edilen bir masal mahlûku. Yunan mitolojisindeki “Siren” lerden çıkma bir tasavvurdur. Nehir tanrısı Akheleus'un kızları olan Sirenler Demeter'in kızı Persephone' nin kaçırılmasını önlemedikleri için tanrıça Demeter tarafından yarısı hayvan yarısı insan şekline sokulmuşlardır. Bunların sesleri çok güzeldi. Uzaktan bunların seslerini işiten gemiciler işlerini bırakıp dinlerler ve bu yüzden de gemileri karaya vururdu.
DİONYSOS
Yunan mitolojisinde şarap tanrısı Zeus'un oğludur. Bağ ve üzüm ziraatını ilk defa öğreten odur. Adına yılın belli günlerinde şenlikler yapılırdı. Eski resim ve heykellerinde bazı çıplak bazı da kısa elbiseli bir delikanlı şeklinde tasvir edilir. Bunlar arasında bir salkım üzüm tutanı da vardır. Romalılardaki adı Bacchus'tur.
E
EKHO
Yunan mitolojisinde güzel bir su perisi. Bununla ilgili çeşitli mitler vardır. Bunlardan birine göre son derece güzel bir su perisi olan Ekho Narkissus adında çok güzel bir delikanlıya aşık olur. Fakat Narkissus Ekho İle ilgilenmez. Ekho bütün çabalarına rağmen Narkissus'a kendini sevdiremez.Günün birinde Zeus'u Tanrıça Hera'dan gizlediği için Hera'nın gazabına uğrar. Hera onu konuşamaz bir hale getirir. Yalnız kendisine söylenenlerin son kelimelerini tekrarlayabilir.
Bu derdinden Ekho kendini bir mağaraya atar. Orada kimse ile karşılaşmaz. Kendine söylenenlerin son kelimelerini tekrarlar durur. Böylece Ekho yankının timsali olmuştur.
ERGENEKON
Eski Türk mitolojisinde İlhanoğlu idaresindeki Türklerin dört yüz yıl yaşadıkları geniş bir yaylanın adı. Çevresi geçilmez dağlarla kaplı olan Ergenekon’da gittikçe çoğalan Türkler dışarı çıkacak bir yer aramışlar fakat aşılmaz dağlar karşısında çaresizlik içinde kalmışlardır. Günün birinde bir bozkurdun kayalık yerlerden çıkageldiğini gören Börü Tekin adlı bir demirci bozkurdun geldiği yerde bulunan demirleri eritmek suretiyle bir geçit yeri açmış ve Ergenekon'da sarılı bulunan Türklerin dünyaya yayılmaları imkânını sağlamıştır.
Bu mitoloji değişik şekillerde uzun yüzyıllar söylenegelmiş ve destanlaştırılmıştır.
G
GRİFFON
Başı pençesi ve kanatları kartal vücudu aslan şeklinde olan ve yele olarak da balık kanatları bulunan mitolojik bir hayvan. Bu hayvanın heykeli sekiden mezar ve hazineleri koruyan bir tılsım sayılırdı.
H
HERMES
Yunan mitolojisinde şafak ve rüzgâr tanrısı. Roma'lıların Mercurius'una denktir. Zeus ile Maia'nın oğludur. Zeus’un habercidir. Ayaklarında kanatlı çarıklar vardır. Lir denilen çalgıyı Hermes'in bulduğu söylenir. Hermes aynı zamanda ticaretin hitabetin uykunun ve rüyanın da tanrısı idi. Ölülerin ruhlarını Yeraltı ülkesine o götürürdü.
HADES
Yunan mitolojisinde cehennem tanrısı. Eski Yunanlıların büyük tanrılarından biridir. Kronos'un oğlu Zeus ile Poseidon'un kardeşidir. Üç kardeşten cehennem Hades'in hissesine düşmüş Zeus göklerin Poseidon denizlerin tanrısı olmuştur. Yeraltından yalnız bir defa çıkmış ve hiç bir tanrıça ve peri onunla evlenmek istemediğinden Demeter'in kızı Persephone'yi kaçırarak cehennem tanrıçası yapmıştır. Sakallı ve Zeus'a benzer şekilde tasvir edilir. Bir taht üzerinde oturur elinde bir âsa ayakları yanında bir yılan bulunur. Yer altındaki bütün hazineler onundur. Bu sebeple Romalılardaki adı “zengin” anlamına “Pluton”dur.
HELENA
Yunan mitolojisinde Zeus ile Leda'nın kızı Menelaos'un karısı. Bir efsaneye göre yumurtadan doğmuştur. Troia'ya karşı savaş açılmasına yol açmıştır.Güzelliğiyle ünlü Helena'nın geçirdiği maceralar şiir tiyatro resim ve heykel gibi bir çok sanat kollarında çeşitli sanat eserlerine konu olmuştur.
HEPHAİSTOS
Yunan mitolojisinde ateşin demircilerin sanatkârların tanrısı. Lâtinlerdeki adı Vulcanus'tur. Zeus ile Hera'nın oğludur. Topal ve çirkindi. Bir efsaneye göre çirkinliği yüzünden annesi Hera onu Olympos’tan aşağı atmış. Hephaistos bir mağarada büyümüştür. Orada tanrılar kahramanlar için gerekli silâhları yapar di. Zeus ona acıdığından Aphrodite ile evlendirmiştir.
HERA
Eski Yunanlılarda baş tanrı Zeus'un karısı sayılan bir tanrıça. Eski Yunan tanrıçalarından en millî olanı ve yabancı etkilere karşı kendini en çok korumuş olanıdır. En önemli özelliği bir evlenme tanrıçası olmasıdır. Kızlar evlendikleri gün örtülerini ona sunarlardı. Hera'nın birçok heykelleri yapılmıştır. Heykellerinde Hera ciddî ağırbaşlı ve muhteşem bir tip olarak tasvir edilir. Aphorodite ile birlikte Yunanlılar için kadın güzelliğinin en yüksek fakat özellik bakımdan farklı birer örneği sayılırlar.
HERAKLES
Yunan mitolojisinde kuvvetin timsali sayılan bir yarı tanrı. Lâtinlerdeki adı Hercules'dir. Zeus'un Alkemene'den olan oğludur. Hera çocuğu kıskanmış ve onu beşikte iken boğmak için iki yılan göndermiştir. Herakles daha o yaşlarda iken kazandığı büyük güçle iki yılanı da boğmuştur. Gençliğinde Zeus'un emri ile hizmetine girdiği Mykenai kralı Eurystheus'un emri üzerine Avrupa edebiyatında da çok zor işleri anlatmak için özdeyiş haline gelen 12 zor işi yapmakla görevlendirildi. Bu yaptığı güç işler arasında Nemea adlı aslanı yedi başlı bir devi öldürmüş rüzgâr gibi hızlı koşan geyiği yakalamış insan eti yiyen atları öldürmüştür. Bunların dışında daha sayısız kahramanlıklar yapmış sonunda karısı Deinaeira'nın verdiği büyülü bir elbiseyi giymiş elbisenin kendisine verdiği dayanılmaz acılara katlanamayarak yaktırdığı bir ateşe kendini atarak ölmüştür.
İ-K-L-N
İSİS
Eski Mısırlılarda hekimliğin ekinin ve evliliğin tanrıçası. Çoklukla boynuzlu ve kucağında bir çocukla tasvir edilir.
KAFDAĞI
Eski Doğu ve daha çok İran mitolojisinde sözü edilen bir dağ. Mitolojiye göre Kafdağı insanların yaşadığı dünya alanını çeviren ve aşılması güç bir dağlar zinciridir. Yecus ve Mecuclar (Bunlar sözleri garip anlayışları kıt fesatçı dünyayı ateşe verme ve insanları öldürmeye düşkün bir topluluk tur) Anka kuşu cinler şeytanlar bu dağın ardında bulunurmuş. Ejderhalar da melekler tarafından bu dağın ardına atılırmış.
LAOCOON
Yunan mitolojisinde Troia'lı bir rahip Priam ve Hecuba'nın oğludur. Yunanlıların Troia'lıara bıraktıkları tahta atı şehirlerine sokmamayı istemiştir. Sözü dinlenmemiş Yunanlıların koruyucu tanrıları tarafından cezalandırılmıştır. Tenedos adasından ve dalgalar arasında gelen iki canavar yılan tarafından oğullarıyla birlikte yakalamış ve boğularak ölmüştür.
NİOBE
Yunan mitolojisinde Tantalusun kızı Thebes kralı Amphion'un karısı. Yedi oğlu ve yedi kızı varmış. Çocuklarının çokluğundan gururlanarak tanrıça Leto'yu sadece Apollon ve Diana' nın anneleri olduğu için alaya almış bunun üzerine çocukları tanrıça Diana tarafından oklarla vurulmak suretiyle öldürülmüştür. Niobe çocuklarının ölümü üzerine acısından taş kesilmiştir.Bir çok edebî eserlere konu olan Niobe edebiyatta ana ıstıraplarının timsali olarak anılır.
P
POSEİDON
Yunan mitolojisinde denizlerin suların tanrısı En eski tanrılardan biridir. En eski efsânelerde sık sık at şeklinde (tasvir edilirdi. Zeus'un kardeşidir ve Amphitrite ile evlenmiştir. Bütün deniz yaratıkları Poseidon'un kullarıdır.
PSİKHE
Yunan mitolojisinde kuş ya da kelebek kanatlı güzel bir kız şeklinde tasvir edilen ruh. Psikhe Eros (âşk) tarafından sevilmiştir. Eros Psikhe'ye olan aşkının yüzünün Psikhe tarafından görülmemesi şartı ile ebedî olacağını vaat etmiştir. Fakat Psikhe kardeşinin sözlerine kanarak gece uyuyan Eros'un yüzünü görmek istemiş yaktığı kandille sevgilisine bakarken kandilin yağının üzerine damlamasından uyanan Eros'un bu hareketi sonucu kaçmasına yol açmıştır. Psikhe için bundan sonra Venüs'ün deneyleri başlar. Bu uzun deneyleri başarı ile sona erdiren Psikhe Zeus'un aracılığı ile ölümsüz kılınmış ve ebedî olarak Eros'a verilmiştir.
PAN
Yunan mitolojisinde küçükbaş hayvanların çobanların tanrısı. Hermes'in oğludur. Belden yukarısı başı boynuzlu insan belden aşağısı keçi olarak tasvir edilir. Avlanarak ya da kendi icadı olan bir flütle perilerin danslarını düzenleyerek ova ova dolaşırmış.
PKOMETHEUS
Yunan mitolojisinin ateş tanrısı. Titan Lapedus'un oğlu. Zeus'un düşmanıdır. Ateşi çalıp insanlara verdiği için Zeus tarafından cezalandırılarak Kafkas dağlarından birine bağlanmıştır. Burada Prometheus'un ciğeri hergün bir kartal tarafından yenmiş fakat ciğeri her gece yeniden büyümüştür. Uzun süre devam eden bu işkenceden kartalı öldürmek suretiyle Herakles tarafından kurtarılmıştır.
R-T-Y-Z
RA
Eski Mısırlıların güneşe verdikleri ad. Kafatasının üstünde bir kurs bulunan şahin bağlı bir insan şeklinde tasvir edilir.
TARTAROS
Yunan mitolojisinde Zeus'un kendisine karşı gelenleri cezalandırmak için attığı cehennemin alt katı.
AFRODİT
Eski Yunanlılarda güzelliğin ve aşkın tanrıçasıRomalılarda Venüs ve doğuda Zühre adını alır. Büyük Yunan şairi Homeros Afrodit'i Zeus Dione'nin kızı olarak gösterir. Adı köpükten (aphros) çıkmış (dyte) şeklinde açıklanır. Birçok sanatçılara ilham olan Afrodit'in denizden doğduğu efsanesi bu yorumlama yüzündendir.
AKHİLLEUS (Asil)
Yunanlıların en ünlü kahramanlarından biri. Kral Peleus ile deniz tanrıçası Phetis'in oğludur. Tanrılar soyundan olan annesi onu ölümsüz kılmak için tılsımlı bir suya batırmıştı. Yalnız bir ayağının topuğundan aşağısı bu sudan dışarıda kalmıştı. Onu geceleri ateşte saklar gündüzleri temizlerdi. Fakat bir gece babası bunu gördü ve oğlunu ateşten aldı. Bundan sonra Ilerion adındaki bir terbiyecinin yanma verdi. Henüz altı yaşında iken ahularla yarış edebiliyor aslanları yakalayıp yere seriyor bir tuzak kurmadan geyikleri ve karacaları tutabiliyordu.
Nihayet büyüdü ünlü bir kahraman oldu. Troia savaşında Hektor'u öldürerek savaşın Yunanlılar tarafından kazanılmasında büyük hizmetleri dokundu.
Fakat Troia kapısı önünde Paris tarafından atılan bir okla tılsımlı suya dokunmayan tek yeri olan topuğundan vurulmak suretiyle öldürüldü.
Anatomide adı geçen ve topuğumuzda bulunan Asil kirişi onun adından kalma bir deyimdir.
AMOR
Resim ve heykellerde kanatlı bir çocuk şeklinde tasvir edilen aşk tanrısı Ares ile Afrodit'in oğludur. Oklarının değdiği kimse aşka tutulur. Hırçın yaramaz ve merhametsizdir. İnsanlara ve hattâ tanrılara eziyet etmekten hoşlanır.
Dünyanın yaratıcı üretici prensiplerinden biri mertebesine çıkarılan Amor M. Ö. beşinci yüzyıldan itibaren çıplak vücutlu ve kanatlı bir çocuk şeklinde tasvir edilir ve Afrodit'le birlikte gösterilir. Ruh'u temsil eden Psykheyi sevmiş ve ona çok acılar çektirmiştir. Yunanca adı Eros'tur.
AMPHİTRİTE
Eski Yunanlılarda bir deniz tanrıçası Amphitrite deniz tanrılarından Nereus'un Doris'den doğma kızıdır. Poseidon'un da karısıdır. Bu evlenme mitolojiye göre şu şekilde olmuştur: Naksos adası civarında Amphitrite perileri oynarken Poseidon onu görür ve sever almak ister. Fakat Amphitrite Poseidon'u istemez ve Atlas'ın yanına kaçar. Poseidon arkadan yunus balığı göndererek onu buldurur ve getirterek evlenir. Bu evlenmeden belinden yukarısı insan aşağısı yunus balığı şeklinde ve çatal kuyruklu Triton doğmuştur. Eski Yunanlılar Amhitrite'ye Poseidon ile birlikte taparlardı.
APOLLON
Zeus’un ve Leto'nun oğlu olan Yunan tanrısı. Artenüs ve ikiz kardeştirler. Delos adası üzerindeki Kynthos dağında doğmuştur.
Apollon tarım ve sürülerin tanrısı gelişen gençliğin koruyucusudur. Dünyanın aydın tarafının egemenidir ve okları ile dünyanın karanlık kuvvetlerini yok eder. Geleceği önceden bildirir. Musa'ların ilham ettiği her türlü çalışmanın özellikle şairlerin ve bestecilerin koruyucusudur.
ARES
Yunan mitolojisinde savaş tanrısı Zeus'un Athena'yı yaratmasına karşılık Hera'nın yer yüzünü tekmelemesi ile meydana gelen yarıktan çıkmıştır.
İlkin fırtınaların tanrısı idi. Sonraları savaş tanrısı olmuştur. Savaştan ve kan dökmekten hoşlanır. Silâhlıdır; miğferi miğferinin üstünde insana korku hissi veren bir sorgucu vardır. Dövüşen savaşçıların arasına şiddetle atılır. Savaşçıları kırar geçirir. Bağırdığı zaman savaş alanı baştanbaşa çınlar dokuz bin kişinin nâra attığı sanılır. Ares'i Romalılar Mars olarak adlandırmışlardır.
ARTEMİS
Eski Yunan tanrıçalarından biri. Zeus ile Leto'nun kızı Apollon'un kızkardeşidir. İkisi de Delos Adası üzerindeki Kynthos Dağında ikiz olarak dünyaya gelmiştir. Artemis bereketin ormanların ve dağların tanrıçasıdır. Avcıların musikinin sihirbazlığın da koruyucusudur. Nympha'larla beraber ormanlarda gezer. Bütün hayvanlar ona tâbidir. Geyik ve ayı onun kutsal hayvanlarıdır.
Artemis aynı zamanda bir kadınlık tanrıçasıdır. Genç kızlar evlenirken ona dua ederler.
Çok defa avcı kıyafetinde omzunda yay ve okluk ayaklarında çizme olarak tasvir edilir. Romalılar Artemis'e Diana derler.
ASHABI KEHF
Doğu mitolojisinde bir mağarada yüz yıllarca uyduktan sonra uyanan yedi kişi ile köpeklerine verilen ad. İslâmlıktan önceki zamanlarda temsilî bir hikâye gibi söylenen bu gelenekteki yedi kişinin adları şunlardır: Yemjihâ Mekseleyna Mesleyna Mernuş Debernuş Sazenuş Kefştatyus. Köpeklerinin adı da Kıtmirdir.
ASKLEPIOS
Yunan - Roma mitolojisinde tıp tanrısı. Pollon ile Lapith'lerin kralı Phlegyas'ın kızı Koronis'in oğludur. Bir söylentiye göre Apollon kıskançlık yüzünden Kronis'i mahvetmiş fakat karnındaki çocuğu kurtararak yetiştirmesi için Ken-taur Herion'a vermiştir. Hocasından cerrahlığı hastalıkları iyi tanımayı ve ölüleri diriltmeyi öğrenmiştir. Ölülerin dirilmesine kızan ahret tanrısı Hades onu baş tanrısı Zeus'e şikâyet etmiş ve Asklepios'un şimşekle yakılmasına sebep olmuştur. Fakat babasının yalvarması üzerine gökyüzüne gönderilerek yıldıza çevrilmiş ve yılan burcunu teşkil etmiştir. Yılan asâ horoz onun remzidir. Resim ve heykellerinde üzerinde bir yılanın sarıldığı bir asaya dayanmış olarak temsil edilir.Yılanın hekimlik remzi olması bu mitolojiden kalmadır.
ATHENA
Yunan mitolojisinin en önemli gök tanrıçalarından biri. Zeus'un kızıdır annesi yoktur. Zeus'un alnından silâhlı olarak bir şimşek gibi çıkmıştır. Mitolojiye göre Zeus ilk karısı Metis'in insanların ve tanrıların kralı olacak bir oğlan doğuracağını haber alınca Metis'i bir sinek şekline sokar ve yutar. Zamanı gelince Hephaistos'u çağırır ve alnını bir balta ile yarmasını söyler. Hephaistos Zeus'un alnını balta ile yarınca altın bir zırh takımı içerisinde uzun bir zafer narası atarak bir şimşek gibi Athena çıkar. Herada buna karşılık Ares'i doğurmuştur.
Athena yağmurun fırtınaların zekânın güzel sanatların ve hitabetin tanrıçasıdır. Titan'lara üstün geldiği için zafer tanrıçası da olmuştur. Atina şehrinin adı Athena'dan gelmektedir. Athena’ya Romalılar Minerva derler.
ATLAS
Yunan mitolojisinde göğün taşıyıcısı.Titan İapedusun oğlu Prometheus’un kardeşidir.Durağı karaların son bulduğu yer olan Atlas yeri ve göğü omuzlarında taşıyan bir devdir. Danae'nin oğlu Perseusu misafir olarak kabul etmediğinden Zeus onu bir dağ haline getirmiş göğü de omuzları üstünde tutmağa mahkûm etmiştir.
B
BAKKHALAR
Eski Yunanistan'da tanrı Dionysos Bachus'un şenliklerinde tanrının yanında dolaşan kadınlar. Elbiselerinin üstünde omuzlarından bir ceylân postu sarkar başlarında çelenk ellerinde sapı sarmaşık ya da asma yaprağından taşırlardı. Bakkha'lar sonbaharda dağlara çıkarlar geceleri meşalelerin ışığında coşkun bir şekilde çalgı çalar oyun oynar bağrışırlar. Öldürdükleri ceylânların üzerine atılır etlerini çiğneyip çiğ çiğ yerlerdi.
BOSPORUS
Boğaziçi'nin Eskiçağdaki adı. Bugünkü Avrupa dillerinde de Boğaziçi'nin adı olarak Bosporus ya da Bosphorus kelimeleri kullanılmaktadır.
Bosporus kelimesinin tam ve kesin bir açıklaması yoktur. Fakat genel olarak Yunan mitolojindeki bir hikâyeye bağlanarak Bosporus kelimesinin “Öküz ya da inek taşıyan” anlamına geldiği kabul edilmektedir.
Bosporus kelimesi üzerine en yaygın olan bu söylentiye göre Yunan mitolojisinde baş tanrı Zeus'un inek haline getirilen sevgilisi ile Zeus'un karısı tanrıça Hera'nın kıskançlığı yüzünden ülkeden ülaaae kaçarken Boğaziçi'nden geçmiştir. Boğaziçi'nde Haliç'in kuytu bir yerinde gizlenerek bir kız dünyaya getirmiştir.
Yine bu söylentiye göre daha sonraları bu kızla Poseidon'un birleşmesinden Bizans'ın kurucusu olan Byzas doğmuştur.
BOZKURT
Göktürk soyunun ve Uygur Türklerinin oluşumları ile ilgili efsanelerde sözü edilen önemli bir mitolojik unsur. Çin kaynaklarında ve başka kaynaklarda rastlanan söylentilere göre Göktürklerin ilk hakanı Aşina bir dişi kurttan türemiştir. Uygurlar da Çin kaynaklarına göre bir bozkurtla bir Hun prensinden meydana gelmiştir. Aynı kaynaklar Cengiz soyunu da bozkurda bağlarlar.
Türk ulusları ulus şekline girince bu kurt kurt şeklinde gökten inen Tanrı ışık sayılmağa başlanmıştır.
Türklerin Bozkurt totemine Bozkurt destanında Ergenekon destanında ve başka destanlarda rastlanır. Bu destanlardan en önemlisi olan Ergenekon destanına göre bir baskın sonunda hileyle kılıçtan geçirilen Türkler’den yalnız bir genç karıları ve çocukları ile kurtuldular. Aşılmaz dağlarla çevrili verimli bir ovada yerleştiler. Yıllar geçtikçe kuvvetlendiler çoğaldılar. Türk soyu eski gücünü kazandı. Günün birinde bu yerlere sığmadıkları için bir çıkış yeri ararlar; bir bozkurdun yol göstericiliğinde ve hakanları Börteçine'nin (Bozkurt) önderliğinde Ergenekon dan çıkarlar.
BOZKURT DESTANI
Göktürklerin kuruluşunu Çin kaynaklarına göre veren mitolojik bir destan. Bu destana göre Göktürkler Hun ilinin kuzeyindeki So ülkesinde yaşıyorlardı. Kapanpu adlı bir hakanları vardı. Kapanpu'nun on altı kardeşi vardı ki kardeşlerinden birinin annesi kurttu.
Bütün kardeşler düşmanlar tarafından öldürüldü. Fakat bu genç yaratılışındaki üstünlük sebebi ile ölümden kurtuldu. Yaz ve kış tanrılarının kızları olan iki karısı ile Türk soyunu yeniden kurdu. En büyük oğlu ölümünden sonra hükümdar seçildi ve “Türk” adını aldı. Türk'ün on karısı vardı. Çocukların dan birine de Türk'ün annesinin adı olan “Aşina” adı verildi.
DANAE
Yunan mitolojisinde Argos kralı Acrius'un güzelliği ile ünlü kızı. Kızından doğacak çocuğun kendini öldüreceğini falcılardan öğrenen kral kızı Danae'yi bir kuleye hapsetmiştir. Tanrı Zeus Danae'ye âşık olmuş ve altın yağmuru şekline girerek Danae'nin yanına varmıştır. Danae'den doğan Perseus büyük babasını öldürmüştür.
DANAİDLER
Yunan mitolojisinde Argos kralı Danaus'un elli kızının adı. Amcalarının elli oğlu ile nişanlanmışlardır. Babalarının sözünü dinleyerek düğün gecesi hepsi kocalarını öldürmüşlerdir. Yalnız bir tanesi kocasını öldürmemiş bu da sonradan bütün kızları öldürmek suretiyle kardeşlerinin intikamını almıştır.
DEMETER
Eski Yunanlılarda toprak ve tarım tanrıçası. Kronos'un kızıdır. Babası Zeus olan ve ölüler ülkesine hükümdar seçilen kızı Persephone'un tanrı Hades tarafından kaçırılması sebebi ile yeryüzüne çıkmış ve dünyada her yeri dolaşmıştır. Kızını geri alamadığı için yüreği sızlayarak ıssız bir yere çekilmiştir. Onun küsmesiyle toprağın bereketi kalmadığını gören Zeus Persephone'nin yılın üçte ikisini (yâni çiçek açma ve meyve zamanım) anası Demeter'in yanında geri kalan üçte birini de (yâni kışı) kocasına|n yanımda geçirmesini kararlaştırmıştır. Bu sebeple Demeter'in kızına kavuştuğu zamanlar yeryüzünde çiçek ve meyveler açar; kızının Hades'in yanına döndüğü zamanlar yeryüzünde kış hüküm sürer. Demeter elinde bir buğday demeti ya da bir meşale taşıyan bir kadın şeklinde tasvir edilir. Romalılardaki adı Ceres'dir.
DAFNE
Yunan mitolojisinde bir peri kızı. Babası ırmak annesi topraktır. Yunan tanrılarından Apollon Dafne'ye âşık olmuş kız bu aşktan kurtulabilmek için defne ağacı olmasını dilemiş böylece de defne ağacı olmuştur. Defne ağacı adını bu mitolojiden almıştır.
DAFNÎS
Yunan mitolojisinde bir çobanın adı. Güzel flüt çalması ve “bukolikler” denen çoban şiirlerini icat etmesi ile ünlüdür. Kendisine âşık olan bir peri kızına daima sadık kalacağını vaat etmişse de bu vadinde durmadığı için sonradan kör olmuştur.
DENİZKIZI
Belden yukarı kız belden aşağısı balık şeklinde tasavvur edilen bir masal mahlûku. Yunan mitolojisindeki “Siren” lerden çıkma bir tasavvurdur. Nehir tanrısı Akheleus'un kızları olan Sirenler Demeter'in kızı Persephone' nin kaçırılmasını önlemedikleri için tanrıça Demeter tarafından yarısı hayvan yarısı insan şekline sokulmuşlardır. Bunların sesleri çok güzeldi. Uzaktan bunların seslerini işiten gemiciler işlerini bırakıp dinlerler ve bu yüzden de gemileri karaya vururdu.
DİONYSOS
Yunan mitolojisinde şarap tanrısı Zeus'un oğludur. Bağ ve üzüm ziraatını ilk defa öğreten odur. Adına yılın belli günlerinde şenlikler yapılırdı. Eski resim ve heykellerinde bazı çıplak bazı da kısa elbiseli bir delikanlı şeklinde tasvir edilir. Bunlar arasında bir salkım üzüm tutanı da vardır. Romalılardaki adı Bacchus'tur.
E
EKHO
Yunan mitolojisinde güzel bir su perisi. Bununla ilgili çeşitli mitler vardır. Bunlardan birine göre son derece güzel bir su perisi olan Ekho Narkissus adında çok güzel bir delikanlıya aşık olur. Fakat Narkissus Ekho İle ilgilenmez. Ekho bütün çabalarına rağmen Narkissus'a kendini sevdiremez.Günün birinde Zeus'u Tanrıça Hera'dan gizlediği için Hera'nın gazabına uğrar. Hera onu konuşamaz bir hale getirir. Yalnız kendisine söylenenlerin son kelimelerini tekrarlayabilir.
Bu derdinden Ekho kendini bir mağaraya atar. Orada kimse ile karşılaşmaz. Kendine söylenenlerin son kelimelerini tekrarlar durur. Böylece Ekho yankının timsali olmuştur.
ERGENEKON
Eski Türk mitolojisinde İlhanoğlu idaresindeki Türklerin dört yüz yıl yaşadıkları geniş bir yaylanın adı. Çevresi geçilmez dağlarla kaplı olan Ergenekon’da gittikçe çoğalan Türkler dışarı çıkacak bir yer aramışlar fakat aşılmaz dağlar karşısında çaresizlik içinde kalmışlardır. Günün birinde bir bozkurdun kayalık yerlerden çıkageldiğini gören Börü Tekin adlı bir demirci bozkurdun geldiği yerde bulunan demirleri eritmek suretiyle bir geçit yeri açmış ve Ergenekon'da sarılı bulunan Türklerin dünyaya yayılmaları imkânını sağlamıştır.
Bu mitoloji değişik şekillerde uzun yüzyıllar söylenegelmiş ve destanlaştırılmıştır.
G
GRİFFON
Başı pençesi ve kanatları kartal vücudu aslan şeklinde olan ve yele olarak da balık kanatları bulunan mitolojik bir hayvan. Bu hayvanın heykeli sekiden mezar ve hazineleri koruyan bir tılsım sayılırdı.
H
HERMES
Yunan mitolojisinde şafak ve rüzgâr tanrısı. Roma'lıların Mercurius'una denktir. Zeus ile Maia'nın oğludur. Zeus’un habercidir. Ayaklarında kanatlı çarıklar vardır. Lir denilen çalgıyı Hermes'in bulduğu söylenir. Hermes aynı zamanda ticaretin hitabetin uykunun ve rüyanın da tanrısı idi. Ölülerin ruhlarını Yeraltı ülkesine o götürürdü.
HADES
Yunan mitolojisinde cehennem tanrısı. Eski Yunanlıların büyük tanrılarından biridir. Kronos'un oğlu Zeus ile Poseidon'un kardeşidir. Üç kardeşten cehennem Hades'in hissesine düşmüş Zeus göklerin Poseidon denizlerin tanrısı olmuştur. Yeraltından yalnız bir defa çıkmış ve hiç bir tanrıça ve peri onunla evlenmek istemediğinden Demeter'in kızı Persephone'yi kaçırarak cehennem tanrıçası yapmıştır. Sakallı ve Zeus'a benzer şekilde tasvir edilir. Bir taht üzerinde oturur elinde bir âsa ayakları yanında bir yılan bulunur. Yer altındaki bütün hazineler onundur. Bu sebeple Romalılardaki adı “zengin” anlamına “Pluton”dur.
HELENA
Yunan mitolojisinde Zeus ile Leda'nın kızı Menelaos'un karısı. Bir efsaneye göre yumurtadan doğmuştur. Troia'ya karşı savaş açılmasına yol açmıştır.Güzelliğiyle ünlü Helena'nın geçirdiği maceralar şiir tiyatro resim ve heykel gibi bir çok sanat kollarında çeşitli sanat eserlerine konu olmuştur.
HEPHAİSTOS
Yunan mitolojisinde ateşin demircilerin sanatkârların tanrısı. Lâtinlerdeki adı Vulcanus'tur. Zeus ile Hera'nın oğludur. Topal ve çirkindi. Bir efsaneye göre çirkinliği yüzünden annesi Hera onu Olympos’tan aşağı atmış. Hephaistos bir mağarada büyümüştür. Orada tanrılar kahramanlar için gerekli silâhları yapar di. Zeus ona acıdığından Aphrodite ile evlendirmiştir.
HERA
Eski Yunanlılarda baş tanrı Zeus'un karısı sayılan bir tanrıça. Eski Yunan tanrıçalarından en millî olanı ve yabancı etkilere karşı kendini en çok korumuş olanıdır. En önemli özelliği bir evlenme tanrıçası olmasıdır. Kızlar evlendikleri gün örtülerini ona sunarlardı. Hera'nın birçok heykelleri yapılmıştır. Heykellerinde Hera ciddî ağırbaşlı ve muhteşem bir tip olarak tasvir edilir. Aphorodite ile birlikte Yunanlılar için kadın güzelliğinin en yüksek fakat özellik bakımdan farklı birer örneği sayılırlar.
HERAKLES
Yunan mitolojisinde kuvvetin timsali sayılan bir yarı tanrı. Lâtinlerdeki adı Hercules'dir. Zeus'un Alkemene'den olan oğludur. Hera çocuğu kıskanmış ve onu beşikte iken boğmak için iki yılan göndermiştir. Herakles daha o yaşlarda iken kazandığı büyük güçle iki yılanı da boğmuştur. Gençliğinde Zeus'un emri ile hizmetine girdiği Mykenai kralı Eurystheus'un emri üzerine Avrupa edebiyatında da çok zor işleri anlatmak için özdeyiş haline gelen 12 zor işi yapmakla görevlendirildi. Bu yaptığı güç işler arasında Nemea adlı aslanı yedi başlı bir devi öldürmüş rüzgâr gibi hızlı koşan geyiği yakalamış insan eti yiyen atları öldürmüştür. Bunların dışında daha sayısız kahramanlıklar yapmış sonunda karısı Deinaeira'nın verdiği büyülü bir elbiseyi giymiş elbisenin kendisine verdiği dayanılmaz acılara katlanamayarak yaktırdığı bir ateşe kendini atarak ölmüştür.
İ-K-L-N
İSİS
Eski Mısırlılarda hekimliğin ekinin ve evliliğin tanrıçası. Çoklukla boynuzlu ve kucağında bir çocukla tasvir edilir.
KAFDAĞI
Eski Doğu ve daha çok İran mitolojisinde sözü edilen bir dağ. Mitolojiye göre Kafdağı insanların yaşadığı dünya alanını çeviren ve aşılması güç bir dağlar zinciridir. Yecus ve Mecuclar (Bunlar sözleri garip anlayışları kıt fesatçı dünyayı ateşe verme ve insanları öldürmeye düşkün bir topluluk tur) Anka kuşu cinler şeytanlar bu dağın ardında bulunurmuş. Ejderhalar da melekler tarafından bu dağın ardına atılırmış.
LAOCOON
Yunan mitolojisinde Troia'lı bir rahip Priam ve Hecuba'nın oğludur. Yunanlıların Troia'lıara bıraktıkları tahta atı şehirlerine sokmamayı istemiştir. Sözü dinlenmemiş Yunanlıların koruyucu tanrıları tarafından cezalandırılmıştır. Tenedos adasından ve dalgalar arasında gelen iki canavar yılan tarafından oğullarıyla birlikte yakalamış ve boğularak ölmüştür.
NİOBE
Yunan mitolojisinde Tantalusun kızı Thebes kralı Amphion'un karısı. Yedi oğlu ve yedi kızı varmış. Çocuklarının çokluğundan gururlanarak tanrıça Leto'yu sadece Apollon ve Diana' nın anneleri olduğu için alaya almış bunun üzerine çocukları tanrıça Diana tarafından oklarla vurulmak suretiyle öldürülmüştür. Niobe çocuklarının ölümü üzerine acısından taş kesilmiştir.Bir çok edebî eserlere konu olan Niobe edebiyatta ana ıstıraplarının timsali olarak anılır.
P
POSEİDON
Yunan mitolojisinde denizlerin suların tanrısı En eski tanrılardan biridir. En eski efsânelerde sık sık at şeklinde (tasvir edilirdi. Zeus'un kardeşidir ve Amphitrite ile evlenmiştir. Bütün deniz yaratıkları Poseidon'un kullarıdır.
PSİKHE
Yunan mitolojisinde kuş ya da kelebek kanatlı güzel bir kız şeklinde tasvir edilen ruh. Psikhe Eros (âşk) tarafından sevilmiştir. Eros Psikhe'ye olan aşkının yüzünün Psikhe tarafından görülmemesi şartı ile ebedî olacağını vaat etmiştir. Fakat Psikhe kardeşinin sözlerine kanarak gece uyuyan Eros'un yüzünü görmek istemiş yaktığı kandille sevgilisine bakarken kandilin yağının üzerine damlamasından uyanan Eros'un bu hareketi sonucu kaçmasına yol açmıştır. Psikhe için bundan sonra Venüs'ün deneyleri başlar. Bu uzun deneyleri başarı ile sona erdiren Psikhe Zeus'un aracılığı ile ölümsüz kılınmış ve ebedî olarak Eros'a verilmiştir.
PAN
Yunan mitolojisinde küçükbaş hayvanların çobanların tanrısı. Hermes'in oğludur. Belden yukarısı başı boynuzlu insan belden aşağısı keçi olarak tasvir edilir. Avlanarak ya da kendi icadı olan bir flütle perilerin danslarını düzenleyerek ova ova dolaşırmış.
PKOMETHEUS
Yunan mitolojisinin ateş tanrısı. Titan Lapedus'un oğlu. Zeus'un düşmanıdır. Ateşi çalıp insanlara verdiği için Zeus tarafından cezalandırılarak Kafkas dağlarından birine bağlanmıştır. Burada Prometheus'un ciğeri hergün bir kartal tarafından yenmiş fakat ciğeri her gece yeniden büyümüştür. Uzun süre devam eden bu işkenceden kartalı öldürmek suretiyle Herakles tarafından kurtarılmıştır.
R-T-Y-Z
RA
Eski Mısırlıların güneşe verdikleri ad. Kafatasının üstünde bir kurs bulunan şahin bağlı bir insan şeklinde tasvir edilir.
TARTAROS
Yunan mitolojisinde Zeus'un kendisine karşı gelenleri cezalandırmak için attığı cehennemin alt katı.