Şizofreni nedir?
Şizofreni
basitleştirerek söylersek insanın düşünce
duygu ve davranışlarında
kendisinin ve çevresindekilerin yaşantısını önemli ölçüde etkileyen birtakım değişikliklere sebep olan bir rahatsızlıktır Bu değişiklikler geçici ya da kalıcı olabilir.
Şizofreni kelimesi ne anlama gelir?
Şizofreni (schizophrenia) kelime olarak zihin bölünmesi anlamına gelmekle birlikte bu
1900'lü yılların başlarında kullanılan eski bir deyimdir. Günümüzde şizofreni kelimesi zihin bölünmesi ya da kişilik yarılması anlamında kullanılmamaktadır. Yine eski dönemlerde şizofreniye 'erken bunama' denmişse de bu tanımlama da bugün terk edilmiştir
Sebebi nedir?
Sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte kalıtımın
biyokimyasal
ruhsal
toplumsal
çevresel etmenlerin şizofreninin ortaya çıkışında rolü olduğu bilinmektedir Şizofreninin
biyolojik yatkınlığı olan bir insanda
bir dış etmenin gerilim oluşturan etkisiyle ortaya çıktığı söylenmektedir.
Daha çok ne zaman ortaya çıkıyor?
Şizofreni 1535 yaşları arasında ortaya çıkar. Toplumda ortalama yüz kişiden birinde görülür. 40 yaşından sonra ise nadiren rastlanmaktadır.
Doğuştan mı gelir? İrsi midir?
Şizofrenide kalıtımın rolü vardır. Babada ya da anne de şizofreni varsa çocukta olma oranı %10-12'dir
yani onda bir ihtimaldir. Eğer uzak akrabalarda şizofreni varsa çocukta şizofreni görülme oranı yirmide bir ihtimale kadar düşer.
"Şizofreni si olan birinin çocuğu da kesinlikle şizofreni olacak" demek bu nedenle yanlıştır.
Evde çok dayak yiyen şizofreni olur mu?
Hayır Evde kötü muameleye uğramak tek başına şizofreni nedeni sayılmamaktadır.
Çok okumaktan ya da çok çalışmaktan olur mu?
Hayır
"Kara sevdaya düştü de hastalandı" derler.
Çok sevmek
eza cefa çekmek şizofreninin nedeni değildir
ama ortaya çıkmasında diğer etmenlerle birlikte rol oynayabilirler.
Şizofreni olunca akıl gidiyor mu?
Hayır.
Şizofreniyi nasıl fark ederiz?
Şizofreni kendisini insanın dış görünümünde
konuşmasında
duygularını ifade etmesinde
davranışlarında ve düşüncelerinde yaptığı değişiklikler ve bunların toplumsal yansımalarıyla belli eder.
Şizofrenisi olan bir insanın dış görünümünde ne gibi değişiklikler olur?
Giyim kuşama özen
kendisine bakım azalabilir ve alışagelmişin dışında giyim görülebi-lir. Bazılarında yüz ifadesi donuklaşır. Bazı kimselerin ise dış görünümünde rahatsızlık öncesi ve sonrasında herhangi bir farklılık olmayabilir.
Duygular da değişir mi?
Mimikler ve jestlerde azalma
çevrede olup bitenlere karşı ilgisizlik görülebilir. Ancak bu durum o insanın duyguları olmadığı anlamına gelmez. Burada söz konusu olan duyguların dışavurumunda sorun olmasıdır.
Yüz ifadesinde herhangi bir donukluk olmaksızın bazı kimselerin duygusal çökkünlük
bunaltı
endişe
kaygı ya da öfke içinde oldukları gözlenebilir.
Nasıl konuşurlar?
Şizofreni aramızdan insanların
eşimizin
çocuğumuzun
akrabalarımızın yaşayabileceği bir rahatsızlıktır. Bu nedenle şizofrenisi olan insanların bizden tamamen farklı bir tür olarak görmememiz gerekir.
Şizofreni için yüzde yüz tipik olan bir belirti yoktur.
Konuşma da bunlardan biridir. Bazen konuşmada bir dağınıklık görülmez
konuşma anlaşılır bir çerçevededir ve rahatlıkla diyalog kurmaya imkan verir. Bazılarında ise dağınık ve muğlaktır
yer yer kopmalar içerir
kendisine özgü anlamı olan sözcüklerle
gereksiz ayrıntılarla doludur
belirli bir mantık örgüsünü izlemez
sözcükler arasında anlam bütünlüğü kurulamayabilir
Davranışlarda ne gibi değişiklikler olur?
Yalnız yaşamaya
toplumsal yaşantıdan elini eteğini çekmeye doğru bir eğilim ortaya çıkabileceği gibi tam tersine yakınlarına bağımlılıkta artma da görülebilir. Toplumsal normlar çerçevesinde dışardan bir bakışta amaçsız ve anlamsız gibi görünen davranışlar bulunabilir. Yerinden hiç hareket etmeme
devamlı bir noktaya bakarak hiç konuşmama ya da işbirliği kurma taleplerini sürekli olarak karşılıksız bırakma görülebilir.
Özellikle rahatsızlığın alevlendiği dönemlerde banyo yapmak
tıraş olmak
makyaj yapmak gibi günlük alışkanlıklarda değişme gözlenebilir.
Kimi zaman mal mülke
kendisine ya da başkalarına yönelik saldırgan davranışlar olabilirse de can güvenliğine yönelik saldırganlığa normal kabul edilenlerden daha fazla oranda rastlanmamaktadır
Şizofrenisi olan bir insanın düşüncesi nasıldır?
Bazıları başkalarından zarar görecekleri endişesi içinde takip edildiklerini
öldürüleceklerini
insanların kötü maksatlarla kendileriyle uğraştıklarını düşünebilirler. Bu nedenle dışarı çıkmaktan korkabilir eve kapanabilirler
zehirleneceklerini düşünerek yemek yemeği
ilaç içmeyi reddebilirler
Bir kısmı kendileriyle ilgili yayın yapıldığı düşüncesiyle televizyondan
gazetelerden rahatsız olabilirler ya da düşüncelerinin çalındığını
okunduğunu iddia edebilir Kimileri ise kendi bedenleri ile dış dünya arasındaki sınırın silindiğini
bedensiz olduklarını
varolmadıklarını ya da ellerinin
yüzlerinin ve vücutlarının diğer bölümlerinin değiştiğini ve onların kendilerine ait olmadığını düşünebilirler Bazı olağanüstü yetenekleri olduğunu söyleyebilirler.
Emreden
hakaret eden
hareketlerini yorumlayarak yönlendiren hayali sesler duyduklarını ya da kendi düşüncelerinin dışarıdakiler tarafından duyulduğunu iddia edebilirler. Bu seslere yanıt vererek karşılarında biri varmışçasına kendi kendileriyle konuşabilirler
Uyanıkken gözlerinin önüne çeşitli görüntüler geldiğini ifade edebilirler. Şizofrenisi olan insanların kimi zaman bütün
Bu belirtiler şizofrenide her zaman bulunur mu?
Hayır. Bu belirtiler sıklıkla alevlenme dönemlerinde görülür.
Belirtilerin bir iki tanesi bir insana şizofreni demeye yeter mi?
Hayır. Gazetede okuduğumuz
televizyonda gördüğümüz sağlıkla ilgili haberlerden hemen sonra aynı sorunları bizim de yaşadığımız kanısına kapılıp telaşlanabiliriz. Şizofrenide belirtilerin nitelikleri ve süreleri
toplumsal yaşantıda yol açtıkları değişiklikler çok önemlidir. Adlandırmayı şizofreni üzerinde uzun yıllar kuramsal ve pratik eğitimden geçerek sorumluluk almış insanların yapması gerekir
Şizofreni nasıl tedavi edilir?
İlk aşama
hekim danışmanlığında uzun süre düzenli olarak sürdürülmesi gereken ilaç tedavisidir
İlaç hemen etki eder mi?
İlaçların düzenli kullanımda beklenen etkiyi sağlaması için iki üç haftalık bir süreye ihtiyaç vardır. Bunlardan şikayetçi oldukları kimi zaman da bunları gerçekmiş gibi yaşadıkları ve ona göre davrandıkları görülür.
İlaçla tedavi de amaç nedir?
İlaçla tedavi
rahatsızlığı çoğu zaman tamamen iyileştirmemekle birlikte
şizofreni belirtilerini yatıştırmakta
kontrol altında tutmakta
kişiyi çevresindekilerle ilişkilerinde daha iyi bir konuma getirmekte
nükslere bağlı sık hastane yatışlarının önüne geçerek kişinin evinden
ailesinden
alıştığı ortamdan uzak kalmasını önlemektedir.
İlaçlar her gün alınmak zorunda mı?
Şizofreninin ilaçla tedavisi her gün düzenli olarak ağızdan alınacak ilaçlarla yapılabileceği gibi iki-dört haftada bir kalçadan yapılan iğnelerle de benzeri bir etki sağlanabilir.
Yan etkileri nelerdir?
En sık rastlanan yan etkileri: Gözlerin yukarı kayması; belde-boyunda kasılma; ağızda tükrük salgısının artması; halk arasında 'Robot gibi oldu' diye tanımlanan yüz ifadesinde donukluk ve hareketlerde yavaşlama hali; huzursuzluk içinde yerinde duramama ve sürekli hareket etme isteği; elde-ayakta titremeler; güneş ışığına aşırı duyarlılık; görme bulanıklığı gibi belirtilerdir. İlaç kullanmaya başlamadan evvel ilacın yan etkileri hakkında hekimden bilgi istemek her insanın doğal hakkıdır.
Şizofrenide kullanılan ilaçlar bağımlılık yapan
uyuşturucu ilaçlar mıdır?
Bu ilaçlar uyuşturucu değildir
bağımlılık yapmazlar. Sık sık dile getirilen 'ilaçlar uyuşturuyor' düşüncesi bu ilaçların uyuşturucu olduğu anlamında değil
ilaç alanların
ilacın etkisine bağlı olarak yaşadıkları duyguları sıklıkla 'uyuşukluk' olarak tanımlamalarıyla ilgilidir. Biperiden (Akineton) ise şizofreninin tedavisinde değil
şizofreni ilaçlarının yan etkilerini gidermek için kullanılmaktadır. Tedavide kullanılmaya başlayan yan etkileri düşük ilaçlarla birlikte artık Akineton gibi kötüye kullanıma açık ilaçlara gereksinim giderek azalmaktadır.
Şizofrenide ilaç tedavisi tek çare midir?
Hayır
Şizofreni rahatsızlığının tedavisinde ilaç tedavisi mutlaka gerekir
ama yanı sıra diğer tedavi yöntemlerinin uygulanmasında yarar vardır.
Diğer tedavi yöntemleri nelerdir?
Şizofrenisi olan insanların ve ailelerinin ayrı ayrı bir araya gelebileceği grup tedavileri
çeşitli davranışçı tedavi yöntemleri
destekleyici yöndeki tedavi yaklaşımları
ailelere yönelik bilgilendirme toplantıları da en az ilaç tedavisi kadar önemlidir.
Şizofreni teşhisi konmuş bir insan evlenebilir mi
evlendirilirse iyileşir mi?
Şizofrenisi olan bir insanın aktif rahatsızlık dönemi dışındayken evlenmesinin önünde herhangi bir engel yoktur. Evliliğin şizofreniyi iyileştireceği düşüncesi ise toplumda sık rastlanan yanlış bir düşüncedir
Hocalara okutmak
kurşun döktürmek iyileştirir mi?
Herkesin inançları doğrultusunda derdine çare araması doğaldır. Ancak şizofreni
üzerinde hekimlerin yıllardır uğraş verdiği
tıbbi tedavi imkanları hızla çoğalan bir rahatsızlık olup çareyi hocalarda aramak sadece zaman kaybına yol açar.
Peki şizofreninin gidişatı nasıldır?
Şizofreni rahatsızlığının belirtileri insandan insana değiştiği gibi aynı insanda zaman içinde de farklılık gösterir. Şizofreninin üçte ikisinde rahatsızlık
kısa süreli alevlenmelerde düzelme dönemleri arasındaki tekrarlar halinde görülmektedir. Günümüzde rahatsızlığın gidişatında olumlu bir değişiklik olduğu gözlenmektedir.
Bu ne anlama gelir?
Eskiden şizofrenisi olan insanlar uzun yıllar boyunca hastanelerin kapalı ortamlarında tutulmaktaydı. Bugün ise rahatsızlığın alevlendiği dönemlerdeki kısa süreli yatışlar haricinde artık çoğunlukla ayaktan tedavi uygulaması geçerlilik kazanmıştır.
Şizofreni tamamen iyileşir mi?
Şizofreni tanısıyla tedavi olan insanların beşte birinde zaman içinde belirtilerin tamamen ortadan kaybolduğu saptanmıştır. Ancak bu düzelme rahatsızlık öncesi işlevsellik düzeyine
yani en başa dönmeyi çoğu zaman sağlamamaktadır
Toplumsal yaşama nasıl yansır?
Şizofreni toplumdan uzaklaşmaya
yalnız başına bir yaşama yol açabileceği gibi bazıları rahatsızlıklarına rağmen toplumsal ilişkilerini bir ölçüde koruyabilir
mesleklerini sürdürebilirler
Rahatsızlığı olan insanların yakınları utanç ya da suçluluk duyguları yaşayabilirler. Rahatsızlığın oluşumunda kendilerinin geçmişte yapmış olduklarını düşündükleri yanlışlıkların payı olduğunu düşünebilirler ya da rahatsızlığın çevrelerinde yarattığı etkilere bağlı olarak utanç duygularına kapılabilirler Aile şizofreniye kendisinin neden olduğuna inanırsa
şizofrenisi olan ferdini gizlemeye
komşularından
yakın çevresinden saklamaya çalışır. Rahatsızlığı yaşayan insanların bunu hissettiği noktada ailelerine karşı öfke duymaları ve giderek daha fazla içlerine kapanmaları söz konusudur.
Peki ne yapmak gerekir?
Şizofreninin bir suç ya da ceza değil biyolojik yönleri ağır basan bir rahatsızlık olduğunun ve kişinin yeteneklerinde kısmi kısıtlamalara yol açabileceğinin öncelikle kabul edil-mesi gerekir. Bu da şizofrenisi olan insan üzerindeki beklenti yükünün
aile baskısının azalmasında olumlu rol oynar.
Ailenin tavrı nasıl olmalıdır?
Açık ve net bir ilişki kurmak gereklidir. Genelde şizofrenisi olan insanlarda en iyi geçinenlerin onlara en doğal davrananlar olduğu bilinmektedir.
Aynı anda birden fazla istekte bulunmadan
düşüncelerini değiştirmek için onları sürekli ikna etmeye çalışmadan
ailecek topluca yapılan yemek yeme
misafir ağırlama
televizyon izleme gibi faaliyetlere sürekli olarak katılmaya zorlamadan
yalnız kalma ya da odalarına çekilme isteklerine duygusal mesafelerine saygı duyarak davranmak gerekir.
Ailenin davranışları tedaviyi etkiler mi?
Evet. Kesinlikle. Aile ortamında her yaptıklarına karışılan
sürekli öfke dolu davranışlara
eleştirilere maruz bırakılan insanların ilaçlarını düzenli olarak kullansalar bile sık sık rahatsızlandıkları görülmektedir. Bu nedenle tedavide ailenin bilgilendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Şizofreni
Şizofreni kelimesi ne anlama gelir?
Şizofreni (schizophrenia) kelime olarak zihin bölünmesi anlamına gelmekle birlikte bu
Sebebi nedir?
Sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte kalıtımın
Daha çok ne zaman ortaya çıkıyor?
Şizofreni 1535 yaşları arasında ortaya çıkar. Toplumda ortalama yüz kişiden birinde görülür. 40 yaşından sonra ise nadiren rastlanmaktadır.
Doğuştan mı gelir? İrsi midir?
Şizofrenide kalıtımın rolü vardır. Babada ya da anne de şizofreni varsa çocukta olma oranı %10-12'dir
"Şizofreni si olan birinin çocuğu da kesinlikle şizofreni olacak" demek bu nedenle yanlıştır.
Evde çok dayak yiyen şizofreni olur mu?
Hayır Evde kötü muameleye uğramak tek başına şizofreni nedeni sayılmamaktadır.
Çok okumaktan ya da çok çalışmaktan olur mu?
Hayır
"Kara sevdaya düştü de hastalandı" derler.
Çok sevmek
Şizofreni olunca akıl gidiyor mu?
Hayır.
Şizofreniyi nasıl fark ederiz?
Şizofreni kendisini insanın dış görünümünde
Şizofrenisi olan bir insanın dış görünümünde ne gibi değişiklikler olur?
Giyim kuşama özen
Duygular da değişir mi?
Mimikler ve jestlerde azalma
Yüz ifadesinde herhangi bir donukluk olmaksızın bazı kimselerin duygusal çökkünlük
Nasıl konuşurlar?
Şizofreni aramızdan insanların
Şizofreni için yüzde yüz tipik olan bir belirti yoktur.
Konuşma da bunlardan biridir. Bazen konuşmada bir dağınıklık görülmez
Davranışlarda ne gibi değişiklikler olur?
Yalnız yaşamaya
Özellikle rahatsızlığın alevlendiği dönemlerde banyo yapmak
Kimi zaman mal mülke
Şizofrenisi olan bir insanın düşüncesi nasıldır?
Bazıları başkalarından zarar görecekleri endişesi içinde takip edildiklerini
Bir kısmı kendileriyle ilgili yayın yapıldığı düşüncesiyle televizyondan
Emreden
Bu belirtiler şizofrenide her zaman bulunur mu?
Hayır. Bu belirtiler sıklıkla alevlenme dönemlerinde görülür.
Belirtilerin bir iki tanesi bir insana şizofreni demeye yeter mi?
Hayır. Gazetede okuduğumuz
Şizofreni nasıl tedavi edilir?
İlk aşama
İlaç hemen etki eder mi?
İlaçların düzenli kullanımda beklenen etkiyi sağlaması için iki üç haftalık bir süreye ihtiyaç vardır. Bunlardan şikayetçi oldukları kimi zaman da bunları gerçekmiş gibi yaşadıkları ve ona göre davrandıkları görülür.
İlaçla tedavi de amaç nedir?
İlaçla tedavi
İlaçlar her gün alınmak zorunda mı?
Şizofreninin ilaçla tedavisi her gün düzenli olarak ağızdan alınacak ilaçlarla yapılabileceği gibi iki-dört haftada bir kalçadan yapılan iğnelerle de benzeri bir etki sağlanabilir.
Yan etkileri nelerdir?
En sık rastlanan yan etkileri: Gözlerin yukarı kayması; belde-boyunda kasılma; ağızda tükrük salgısının artması; halk arasında 'Robot gibi oldu' diye tanımlanan yüz ifadesinde donukluk ve hareketlerde yavaşlama hali; huzursuzluk içinde yerinde duramama ve sürekli hareket etme isteği; elde-ayakta titremeler; güneş ışığına aşırı duyarlılık; görme bulanıklığı gibi belirtilerdir. İlaç kullanmaya başlamadan evvel ilacın yan etkileri hakkında hekimden bilgi istemek her insanın doğal hakkıdır.
Şizofrenide kullanılan ilaçlar bağımlılık yapan
Bu ilaçlar uyuşturucu değildir
Şizofrenide ilaç tedavisi tek çare midir?
Hayır
Diğer tedavi yöntemleri nelerdir?
Şizofrenisi olan insanların ve ailelerinin ayrı ayrı bir araya gelebileceği grup tedavileri
Şizofreni teşhisi konmuş bir insan evlenebilir mi
Şizofrenisi olan bir insanın aktif rahatsızlık dönemi dışındayken evlenmesinin önünde herhangi bir engel yoktur. Evliliğin şizofreniyi iyileştireceği düşüncesi ise toplumda sık rastlanan yanlış bir düşüncedir
Hocalara okutmak
Herkesin inançları doğrultusunda derdine çare araması doğaldır. Ancak şizofreni
Peki şizofreninin gidişatı nasıldır?
Şizofreni rahatsızlığının belirtileri insandan insana değiştiği gibi aynı insanda zaman içinde de farklılık gösterir. Şizofreninin üçte ikisinde rahatsızlık
Bu ne anlama gelir?
Eskiden şizofrenisi olan insanlar uzun yıllar boyunca hastanelerin kapalı ortamlarında tutulmaktaydı. Bugün ise rahatsızlığın alevlendiği dönemlerdeki kısa süreli yatışlar haricinde artık çoğunlukla ayaktan tedavi uygulaması geçerlilik kazanmıştır.
Şizofreni tamamen iyileşir mi?
Şizofreni tanısıyla tedavi olan insanların beşte birinde zaman içinde belirtilerin tamamen ortadan kaybolduğu saptanmıştır. Ancak bu düzelme rahatsızlık öncesi işlevsellik düzeyine
Toplumsal yaşama nasıl yansır?
Şizofreni toplumdan uzaklaşmaya
Rahatsızlığı olan insanların yakınları utanç ya da suçluluk duyguları yaşayabilirler. Rahatsızlığın oluşumunda kendilerinin geçmişte yapmış olduklarını düşündükleri yanlışlıkların payı olduğunu düşünebilirler ya da rahatsızlığın çevrelerinde yarattığı etkilere bağlı olarak utanç duygularına kapılabilirler Aile şizofreniye kendisinin neden olduğuna inanırsa
Peki ne yapmak gerekir?
Şizofreninin bir suç ya da ceza değil biyolojik yönleri ağır basan bir rahatsızlık olduğunun ve kişinin yeteneklerinde kısmi kısıtlamalara yol açabileceğinin öncelikle kabul edil-mesi gerekir. Bu da şizofrenisi olan insan üzerindeki beklenti yükünün
Ailenin tavrı nasıl olmalıdır?
Açık ve net bir ilişki kurmak gereklidir. Genelde şizofrenisi olan insanlarda en iyi geçinenlerin onlara en doğal davrananlar olduğu bilinmektedir.
Aynı anda birden fazla istekte bulunmadan
Ailenin davranışları tedaviyi etkiler mi?
Evet. Kesinlikle. Aile ortamında her yaptıklarına karışılan