tarih çözümlü 100 soru

sonsuz_nur

Özel Üye
Katılım
30 May 2009
Mesajlar
1,860
Tepkime puanı
3
Puanları
0
Şehir:
Yozgat
TARİH SORULARI
1. 23 Nisan 1920’de TBMM’nin Ankara’da çalısmalarına
baslaması Atatürk ilkelerinden hangisinin fiilen uygulamaya
konuldugunun en önemli kanıtıdır?
A) Milliyetçilik B) Cumhuriyetçilik
C) Devletçilik D) _nkılapçılık
E) Laiklik
2. 1928 yılında yapılan bir degisiklikle “Devletin dini
_slâm’dır.” ibaresinin anayasadan çıkarılması laiklikten
sonra en çok hangi ilke ile iliskilidir?
A) Halkçılık B) Milliyetçilik
C) _nkılapçılık D) Devletçilik
E) Cumhuriyetçilik
3. “Bugünkü hükümetimiz, devlet teskilatımız, dogrudan
dogruya milletin kendi kendine, kendiliginden yaptıgı bir
devlet teskilatı ve hükümetidir. Artık hükümetle millet arasında
geçmisteki ayrılık kalmamıstır. Hükümet millet,
millet hükümettir…”
Atatürk’ün yukarıdaki sözlerinin hangi ilkesi ile
dogrudan bir iliski vardır?
A) Devletçilik B) Halkçılık
C) _nkılapçılık D) Cumhuriyetçilik
E) Milliyetçilik
4. “Türkiye halkı ırki veya dini kültürel yönden birlesmis, biri
digerine karsı karsılıklı hürmet ve fedakarlık hisleriyle
dolu ve kaderi, gelecegi ve çıkarları ortak olan bir toplumdur.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözlerinin hangi ilkesi ile daha
çok iliskili oldugu savunulabilir?
A) Milliyetçilik B) Halkçılık
C) Cumhuriyetçilik D) Laiklik
E) Devletçilik
5. “Yetisecek çocuklarımıza ve gençlerimize, görecekleri
ögrenimin sınırı ne olursa olsun, ilk önce ve her seyden
önce Türkiye’nin bagımsızlıgına, kendi benligine, milli
geleneklerine düsman olan bütün unsurlarla mücadele
etmek geregi ögretilmelidir.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri daha çok hangi ilkesi
ile iliskilidir?
A) Milliyetçilik B) Cumhuriyetçilik
C) Halkçılık D) Laiklik
E) _nkılapçılık
6. “Bizim nazarımızda çiftçi, çoban, isçi, tüccar, sanatkar,
asker, doktor; velhasıl herhangi bir sosyal müessesede
faal bir vatandasın hak, menfaat ve hürriyeti esittir.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
dogrudan bir iliski oldugu savunulabilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Devletçilik D) Laiklik
E) Halkçılık
7. Atatürk diyor ki; “Esas, Türk milletinin haysiyetli ve
serefli bir millet olarak yasamasıdır. Türkün haysiyeti, izzetinefis
ve kabiliyeti çok yüksek ve büyüktür.”
Yukarıdaki cümle ile Atatürk’ün hangi ilkesi dogrudan
iliskilidir?
A) Cumhuriyetçilik B) Halkçılık
C) Milliyetçilik D) Laiklik
E) _nkılapçılık
8. I. _nsanların hayatına, faaliyetine egemen olan kuvvet,
yaratma ve icat yetenegidir.
II. Dünyada her sey için, medeniyet için, hayat için,
basarı için gerçek yol gösterici ilimdir, fendir.
III. Bizim akıl, mantık, zekâ ile hareket etmek en
belirgin özelligimizdir.
Atatürk’ün yukarıdaki sözlerinin ortak özellikleri
hangi ilkesi ile iliskilendirilebilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Laiklik
E) _nkılapçılık
9. “Büyük davamız en medeni ve en üst refah seviyesinde
bir millet olarak varlıgımızı yükseltmektir. Bu, yalnız kurumlarında
degil, düsüncelerinde de köklü bir inkılâp
yapmıs olan büyük Türk milletinin dinamik idealidir.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
daha kuvvetli bir iliskinin oldugu savunulabilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Laiklik
E) Devletçilik
10. “_lim ve fennin dısında yol gösterici aramak gaflettir,
cahilliktir, dogru yoldan sapmaktır.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözü ile hangi ilkesi arasında
dogrudan bir iliski kurulabilir?
A) _nkılapçılık B) Milliyetçilik
C) Laiklik D) Halkçılık
E) Cumhuriyetçilik
11. “Simdi de Türk milleti… bunlara karsı ayaklanarak egemenligini
kendi eline almıs bulunuyor. Bu bir oldu bittidir.
Söz konusu olan, millete egemenligini bırakacak mıyız,
bırakmayacak mıyız meselesi degildir. Mesele olmus
bitmis bir gerçegi yasa ile belirlemekten baska bir sey
degildir.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri hangi ilkesi ile dogrudan
ilgilidir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) _nkılapçılık
E) Laiklik
12. “Artık duramayız. Behemehal ileri gidecegiz. Geriye ise
hiç gidemeyiz. Çünkü ileri gitmeye mecburuz. Millet açıkça
bilmelidir medeniyet öyle bir kuvvetli atestir ki, ona
kayıtsız olanları yakar mahveder.”
Atatürk’ün yukarıda verilen sözü en çok hangi ilkesi
ile iliskilidir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Laiklik
E) _nkılapçılık
13. “Her birey istedigini düsünmek, istedigine inanmak,
kendine özgü siyasal düsünceye sahip olmak, baglı oldugu
dinin gereklerini yapmak ya da yapmamak hak ve
özgürlügüne sahiptir. Kimsenin düsünce ve vicdan kanaatlerine
karısılamaz.”
Atatürk’ün yukarıda verilen sözü en çok hangi ilkesi
ile iliskilidir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Laiklik
E) _nkılapçılık
14. I. Türkiye’nin gerçek sahibi ve efendisi, gerçek üretici
olan köylüdür.
II. Türbelerden, yalancı evliyalardan, ölülerden yardım
istemek medeni bir sosyal toplum için lekedir.
III. Türk çocugu ecdadını tanıdıkça daha büyük isler
yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır.
Atatürk’ün yukarıda verilen sözleri öncelikle hangi
ilkeleri ile iliskilidir?
A) Cumhuriyetçilik - Devletçilik - Halkçılık
B) Halkçılık - Laiklik - Milliyetçilik
C) Devletçilik - Laiklik - Halkçılık
D) Halkçılık - Cumhuriyetçilik - _nkılapçılık
E) _nkılapçılık - Milliyetçilik - Laiklik
15. 18 Eylül 1924’te çıktıgı Rize gezisinde Atatürk’e bir
heyet gelerek medreselerin yeniden açılmasını istedi.
Atatürk bu heyete “Mektep istemiyorsunuz. Halbuki millet
onu istiyor. Bırakınız artık bu zavallı millet, bu memleket
evladı yetissin! Medreseler açılmayacaktır. Millete
mektep lazımdır.” demistir.
Atatürk’ün bu sözleri ile hangi ilkesi arasında yakın
bir iliski oldugu savunulabilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Devletçilik
E) Laiklik
16. “Hakimiyet hiç kimse tarafından hiç kimseye, ilim icabıdır
diye müzakere ile münakasa ile verilmez. Hakimiyet
kuvvetle, kudretle ve zorla alınır.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
daha yakın biri iliski vardır?
A) Milliyetçilik B) Laiklik
C) Devletçilik D) Cumhuriyetçilik
E) Halkçılık
17. Atatürk _zmir _ktisat Kongresi’nde yaptıgı bir konusmada
“Çiftçinin sanatkara, sanatkarın çiftçiye ve çiftçinin tüccara
ve bunların hepsine, bir digerine ve isçiye muhtaç oldugunu
kim inkâr edebilir.” demistir.
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri hangi ilkesi ile daha
çok iliskilidir?
A) Devletçilik B) Halkçılık
C) Cumhuriyetçilik D) _nkılapçılık
E) Milliyetçilik
18. “Türk milletini son asırlarda geri bırakmıs müesseseleri
yıkarak yerlerine, milletin en yüksek medeni icaplara göre
ilerlemesini temin edecek yeni müesseseleri koymalıyız.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
dogrudan bir iliski kurulabilir?
A) Laiklik B) Devletçilik
C) _nkılapçılık D) Cumhuriyetçilik
E) Halkçılık
19. “Memleketimizi çagdaslastırmak istiyoruz. Bütün mesaimiz
Türkiye’de çagdas, bununla birlikte batılı bir hükümet
vücuda getirmektir. Uygarlıga girmek isteyip, batıya
teveccüh etmemis bir ulus hangisidir?”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
iliski oldugu savunulabilir?
A) _nkılapçılık B) Halkçılık
C) Devletçilik D) Cumhuriyetçilik
E) Milliyetçilik
20. “_nsanların hayatına, faaliyetine egemen olan kuvvet,
yaratma ve icat yetenegidir.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözü ile ilkeleri arasında bir
bag kurmak istersek, hangi ilkesi ile daha yakından
bir iliski oldugunu söyleyebiliriz?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Laiklik
E) _nkılapçılık
21. Medeniyet yolunda basarı yenilesmeye baglıdır. Sosyal
hayatta, ilim ve fen sahasında basarılı olmak için tek ilerleme
ve gelisme yolu budur. Hayat ve geçime egemen
olan kuralların zaman ile degisme, gelisme ve yenilesmesi
zorunludur.
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
dogrudan bir iliski vardır?
A) Cumhuriyetçilik B) Laiklik
C) _nkılapçılık D) Milliyetçilik
E) Devletçilik
22. “Asıl önemli olan nokta, adli görüsümüzü, adli kanunlarımızı,
adli teskilatımızı, bizi simdiye kadar bilinçli bilinçsiz
etkileyen çagın gereklerine uymayan baglardan bir
an önce kurtarmaktır.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
dogrudan bir iliski vardır?
A) _nkılapçılık B) Laiklik
C) Cumhuriyetçilik D) Devletçilik
E) Halkçılık
23. “Efendiler ve ey millet! Biliniz ki; Türkiye Cumhuriyeti,
seyhler, dervisler, müritler, meczuplar memleketi olamaz.
En dogru ve en hakiki tarikat, medeniyet tarikatıdır.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
daha sıkı bir iliski oldugu savunulabilir?
A) Cumhuriyetçilik B) _nkılapçılık
C) Halkçılık D) Laiklik
E) Devletçilik
24. “Milletimiz güçlü bir millet olmaya azmetmistir. Bunun
gereklerinden biri de kadınlarımızın her konuda yükselmesini
saglamaktır. Bundan dolayı kadınlarımız ilim ve
fen sahibi olacaklar ve erkeklerin geçtigi bütün ögretim
basamaklarından geçeceklerdir. Kadınlar, toplum hayatında
erkeklerle birlikte yürüyerek birbirinin yardımcısı ve
destekçisi olacaklardır.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
daha yakın bir iliskinin oldugu savunulabilir?
A) Laiklik B) _nkılapçılık
C) Cumhuriyetçilik D) Milliyetçilik
E) Halkçılık
25. I. Amasya Genelgesi’nin yayımlanması
II. Sivas Kongresi’nin toplanması
III. Amasya Görüsmeleri’nin gerçeklestirilmesi
Yukarıda verilen olaylardan hangileri Atatürk’ün milli
egemenlik ilkesi ile dogrudan iliskilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
26. Asagıdakilerden hangisi milliyetçilik ilkesi ile en az
iliskilidir?
A) Türk Dil Kurumunun kurulması
B) Yeni Türk harflerinin kabulü
C) Türkçenin yabancı dillerin etkisinden arındırılması
D) Türk Tarih Kurumunun kurulması
E) Çok partili hayata geçis denemeleri
27. I. Akılcılık ve bilimsellik
II. Ulusal egemenlik
III. Çagdaslasma ve batılılasma
Yukarıdaki kavramlar Atatürk’ün hangi ilkelerinin
bütünleyicisidir?
I II III
A) Laiklik Cumhuriyetçilik _nkılapçılık
B) Laiklik Halkçılık _nkılapçılık
C) _nkılapçılık Devletçilik Milliyetçilik
D) Halkçılık Milliyetçilik Devletçilik
E) Milliyetçilik _nkılapçılık Laiklik
28. I. Seriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
II. Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi
III. Medreselerin kapatılması
Yukarıdaki inkılaplardan hangisi Atatürk’ün hem
laiklik hem de halkçılık ilkeleriyle iliskilendirilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
29. Cumhuriyet Döneminde;
I. yabancıların elinde bulunan isletmelerin satın
alınması,
II. Türk Tarih Kurumunun kurulması,
III. Asar vergisinin kaldırılması
gibi gelismelerden hangileri hem milliyetçilik hem de
devletçilik ile iliskilendirilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
30. Atatürk ilke ve inkılaplarını gönülden benimsemek,
onları gelecek nesillere aktarmak, her zaman ve kosulda
çagın gereklerine uygun olmasına çalısmak ilkesi
asagıdakilerden hangisidir?
A) Laiklik B) Milliyetçilik
C) Devletçilik D) _nkılapçılık
E) Halkçılık
31. “Ülkeler çesitlidir; fakat uygarlık birdir ve bir milletin
kalkınması için de bu uygarlıga katılması gerekir. Osmanlı
_mparatorlugu’nun çöküsü, Batı’ya karsı elde ettigi
basarısızlıklardan çok, magrur olarak kendisini Avrupa
milletine baglayan iliskileri kestigi gün baslamıstır.”
Atatürk’ün yukarıdaki sözleri ile hangi ilkesi arasında
daha çok iliskinin oldugu savunulabilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) _nkılapçılık D) Halkçılık
E) Devletçilik
32. Asagıdakilerden hangisi Atatürk’ün devletçilik ilkesinin
uygulanması anlamına gelmektedir?
A) Devletin egitim, saglık ve üretime katılması
B) Halkın yönetime katılması
C) Kanunların herkese esit uygulanması
D) Köylü-kentli ayrımı yapılmaması
E) Yabancı sermayenin talep edilmesi
33. TBMM’nin 24 Nisan 1920’de aldıgı bir kararda “Padisah
ve halife baskı ve zordan kurtuldugunda meclisin düzenleyecegi
yasaya göre durumu belirlenir.” ifadesi yer almıstır.
Buna göre;
I. saltanatın kaldırılması,
II. Atatürk’ün cumhurbaskanı olması,
III. halifeligin kaldırılması
gelismelerinden hangilerinin yukarıdaki karara uygun
oldugu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
34. Sivas Kongresi’nde;
I. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin
kurulması,
II. manda ve himayenin reddedilmesi,
III. Batı Cephesi Kuva-i Milliye birliklerinin basına Ali
Fuat Pasa’nın getirilmesi
gelismelerinden hangilerinin Atatürk’ün milli egemenlik
ilkesi ile dogrudan iliskili oldugu savunulamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
35. I. Dünya Savası biterken ABD baskanı Wilson tarafından
ortaya atılan prensiplerden biri de “Her milletin kendi gelecegine
kendisinin karar vermesi”ni öngörmekte idi.
Wilson Prensipleri’nin bu maddesi asagıdaki Atatürk
ilkelerinden hangisi ile daha yakından iliskilidir?
A) Akılcılık ve bilimsellik
B) Halkçılık
C) Milli bagımsızlık
D) Çagdaslık ve batılılasma
E) Laiklik
36. Cumhuriyet döneminde yapılan bazı faaliyetler sunlardır;
I. Türklerin dünya medeniyetine ve tarihine katkılarının
bilimsel yöntemlerle arastırılması,
II. uluslararası rakamların kabul edilmesi,
III. tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
Yukarıdaki faaliyetlerin Atatürk ilkeleri ile dogru iliskisi
hangi seçenekte verilmistir?
I II III
A) Cumhuriyetçilik _nkılapçılık Laiklik
B) Laiklik Halkçılık Milliyetçilik
C) Milliyetçilik Cumhuriyetçilik Laiklik
D) Milliyetçilik _nkılapçılık Laiklik
E) _nkılapçılık Halkçılık Cumhuriyetçilik
37. _zmir _ktisat Kongresi’nde alınan;
I. Hammaddesi ülke içinde üretilen sanayi dalları
kurulmalıdır.
II. Özel girisimin yapamayacagı isleri devlet kendi
imkânları ile yapmalıdır.
III. Yabancıların kurdugu tekellerden kaçınılmalıdır.
kararlarından hangileri devletçilik ilkesinin temel
düsüncesi olmustur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
38. Amasya Genelgesi’nde yer alan; “Milletin bagımsızlıgını
yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.” ifadesi
Atatürk ilkelerinden hangisi ile daha çok iliskilendirilebilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Halkçılık
C) Devletçilik D) Laiklik
E) _nkılapçılık
39. Atatürk Bursa’da ögretmenlere yaptıgı konusmada
sunları söylemistir: “Savas kurtulus degildir. Kurtulus
cemiyetteki hastalıgı ortaya çıkarıp iyilestirmekle olur.
Sosyal hayat akıl ve mantıktan uzak, zararlı birtakım inanıs
ve geleneklerle dolu ise toplum felce ugrar.”
Atatürk’ün bu sözlerinin hangi ilkesi ile daha ilgili
oldugu savunulabilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) _nkılapçılık D) Devletçilik
E) Laiklik
40. Kurtulus Savası döneminde;
I. Erzurum Kongresi’nin toplanması,
II. Sivas Kongresi’nin toplanması,
III. TBMM’nin açılması
gibi gelismeler Atatürk ilkelerinden hangisinin fiilen
isletildiginin bir göstergesidir?
A) Ulusçuluk B) Halkçılık
C) _nkılapçılık D) Cumhuriyetçilik
E) Laiklik
41. Asagıdakilerden hangisi Atatürk’ün “Yurtta Sulh
Cihanda Sulh” ilkesi ile ifade ettigi barısçı dıs politikanın
temel özelliklerinden birisi degildir?
A) Ulusal bagımsızlık
B) Baska ülkelerin rejimlerinden etkilenmek
C) Diplomaside akıl ve bilimi rehber edinmek
D) Milli sınırlarımız içinde kalmak
E) Ülke yönetiminde maceraya yer vermemek
42. Sultan II. Mahmut’un “Ben tebaamdan Müslümanları
camide, Hristiyanları kilisede, Musevileri havrada görmek
isterim.” sözü asagıdaki Atatürk ilkelerinden
hangisiyle ilgilidir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Devletçilik D) _nkılapçılık
E) Laiklik
43. _lk kez Erzurum Kongresi’nde alınan ve Sivas Kongresi’nde
kesinlesen “Manda ve himaye kabul
edilemez.” kararı asagıdaki Atatürk ilkelerinden hangisinin
Kurtulus Savası sırasında temel amaç haline
geldiginin bir göstergesidir?
A) Milli bagımsızlık
B) Milli egemenlik
C) Devletçilik
D) Laiklik
E) Çagdaslık ve batılılasma
44. Türkiye’de yasayan, farklı kültüre düsünceye ve
milliyete mensup insanlara güvence saglayan en
önemli Atatürk ilkesi hangisidir?
A) Cumhuriyetçilik B) Laiklik
C) Milliyetçilik D) Devletçilik
E) _nkılapçılık
100 SEÇK_N SORU _LE TAR_H TEKRARI 7
YED__KL_M KPSS DERG_S_
45. I. Seriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
II. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
III. Türk Medeni Kanunu’nun kabulü
Yukarıdaki gelismelerden hangileri Atatürk’ün hem
halkçılık hem inkılapçılık ve hem de laiklik ilkesiyle
iliskilendirilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
46. I. Asar vergisinin kaldırılması
II. Millet mekteplerinin açılması
III. Medreselerin kapatılması
Yukarıda verilenlerden hangileri Atatürk’ün halkçılık
ilkesi ile ilgilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
47. Halk, demokratik bir rejim içinde kendi kendini yöneten
esit hak ve yetkilere sahip, toplumsal dayanısma içindeki
bireylerin olusturdugu bir bütündür.
Yukarıdaki tanıma göre halkçılıgın temel degerleri
arasında asagıdakilerden hangisinin oldugu
söylenemez?
A) Milli egemenlik B) Çagdaslık
C) Adalet D) Demokrasi
E) Üstün bir sınıf
48. Cumhuriyet döneminde;
I. 1925 yılında asar vergisi kaldırılmıstır.
II. 1926 yılında bosanma hakkı kadınlara da tanınmıstır.
III. 1930 yılında kadınlar belediye seçimlerine katılma
hakkı elde etmistir.
Yukarıda verilenler Atatürk ilkelerinden hangisinin
uygulandıgının en önemli kanıtıdır?
A) Halkçılık B) Milliyetçilik
C) Cumhuriyetçilik D) Devletçilik
E) _nkılapçılık
49. Saltanat ve hilafetin kaldırılması asagıdaki Atatürk
ilkelerinden hangilerini gerçeklestirmeye yönelik olabilir?
A) Cumhuriyetçilik - Milliyetçilik
B) Cumhuriyetçilik - Laiklik
C) Laiklik - _nkılapçılık
D) _nkılapçılık - Cumhuriyetçilik
E) Halkçılık - Laiklik
50. Cumhuriyet döneminde gerçeklestirilen asagıdaki
gelismelerden hangisinin milli ekonominin kurulup
gelistirilmesinde etkili oldugu savunulamaz?
A) Kabotaj Kanunu’nun kabul edilmesi
B) Birinci bes yıllık kalkınma planı
C) Medeni Kanun’un kabulü
D) Asar vergisinin kaldırılması
E) Yabancıların elinde bulunan isletmelerin satın alınıp
millilestirilmesi
51. Yeni Türk Devletlerinde;
I. kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi,
II. medreselerin kapatılması,
III. hafta tatilinin cumadan pazara alınması,
IV. Medeni Kanun’un kabul edilmesi
gelismelerinin hangilerinde halkçılık ilkesinin benimsenmesi
ve yerlestirilmesi çabası oldugu savunulabilir?
A) I ve III B) I ve IV C) II ve III
D) II ve IV E) I, II ve IV
52. Türk inkılabını daima canlı tutan, dinamizme götüren,
dogmalardan ve dogmacılıktan kurtaran, çagdas
bir toplum yapısı hedefleyen Atatürk ilkesi hangisidir?
A) Laiklik B) Devletçilik
C) Cumhuriyetçilik D) Halkçılık
E) _nkılapçılık
53. Cumhuriyetin ilk yıllarında görülen;
I. Nüfus Mübadelesi,
II. egitim ve ögretimin birlestirilmesi,
III. _sviçre Medeni Kanunu’nun Türk Medeni Kanunu
olarak kabul edilmesi
gelismelerinden hangileri bir inkılâp degildir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
54. Yeni Türk Devleti’nde;
I. Türk Medeni Kanunu’nun kabulü,
II. Asar vergisinin kaldırılması,
III. kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
uygulamaları asagıdaki Atatürk ilkelerinden hangisinin
özüne daha uygundur?
A) Milliyetçilik B) Halkçılık
C) Cumhuriyetçilik D) Devletçilik
E) Laiklik
55. I. Asar vergisinin kaldırılması
II. Vergilerin herkesin gelirine göre alınması
III. Azınlıkların Türk vatandası sayılması
Yukarıda verilen uygulamalar asagıda verilen hangi
Atatürk ilkesi ile iliskilendirilebilir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) Devletçilik
E) Laiklik
56. “Atatürkçü düsünce sistemi statik degil dinamik bir nitelik
tasır.” sözleri Atatürk ilkelerinden hangisinin gerekliliginin
en önemli kanıtıdır?
A) Laikligin B) _nkılapçılıgın
C) Halkçılıgın D) Ulusçulugun
E) Cumhuriyetçiligin
57. Cumhuriyet Döneminde;
I. asar vergisinin kaldırılması,
II. yeni Türk harflerinin kabulü,
III. Türk Medeni Kanunu’nun kabulü
gerçeklestirilen gelismelerden hangileri çagdaslasmaktan
çok, halkı rahatlatmaya yöneliktir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
58. Türkiye’de laik toplum düzenine ortam hazırlanmasında;
I. tekke, türbe ve zaviyelerin kapatılması,
II. Soyadı Kanunu’nun çıkarılması,
III. Medeni Kanun’un kabulü,
IV. Miladi takvimin kabulü
inkılâplarından hangilerinin katkısının oldugu savunulabilir?
A) I ve II B) I ve III C) III ve IV
D) I, II ve III E) I, II, III ve IV
59. Türkiye’de laik devlet düzenine ortam hazırlanmasında;
I. Sapka _nkılabı,
II. Seriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması,
III. 1928’de Anayasa’dan Devletin dini _slam’dır”
ibaresinin çıkarılması,
IV. uluslararası saat sisteminin benimsenmesi
inkılâplarından hangisinin katkısının oldugu savunulabilir?
A) I ve II B) I ve IV C) II ve III
D) III ve IV E) II, III ve IV
60. Yeni Türk Devleti’nde;
I. Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun kabulü,
II. çagdas hukuk sisteminin benimsenmesi,
III. tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
gibi gelismelerden hangilerinin bugünkü laik yasama
ulasmamızda dogrudan katkısının oldugu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
61. Yeni Türk Devleti’nde;
I. ortak bir kültüre sahip olmak,
II. gelecekte de birlikte yasama arzusunda olmak,
III. sevinçte ve tasada bir olmak
anlayısı asagıdaki hangi Atatürk ilkesinin en önemli
kosullarındandır?
A) Cumhuriyetçilik B) Ulusçuluk
C) Halkçılık D) Devletçilik
E) Laiklik
62. Türk _nkılabı;
I. çok ulusçuluktan - ulusal devlete
II. mutlak monarsiden - ulusal egemenlige
III. teokratik yapıdan - vicdan özgürlügüne geçistir.
Bu gelismelerle Atatürk ilkeleri arasında bir bag
kurulmak istense hangi seçenekteki sıralama dogru
verilmis olur?
I II III
A) Ulusçuluk Halkçılık Laiklik
B) Halkçılık Cumhuriyetçilik _nkılapçılık
C) Cumhuriyetçilik Halkçılık Laiklik
D) Ulusçuluk Cumhuriyetçilik Laiklik
E) Cumhuriyetçilik _nkılapçılık Halkçılık
63. I. Milli birlik ve beraberlik duygusunun yeni kusaklara
kavratılması
II. Uluslararası iliskilerde ülke çıkarlarına azami dikkat
gösterilmesi
III. Milli kültür ögelerinin gelistirilip yaygınlastırılması
Yukarıda verilenlerin Atatürk ilkelerinden hangisi ile
dogrudan ilgili oldugu savunulabilir?
A) Ulusçuluk B) Halkçılık
C) Devletçilik D) _nkılapçılık
E) Cumhuriyetçilik
64. 5 Agustos 1921’de çıkarılan Baskomutanlık Yasası ile
TBMM’nin yetkileri üç aylık bir süre için geçici olarak
Mustafa Kemal Pasa’ya verilmistir.
Bu gelisme Atatürk ilkelerinden hangisi için bir çeliskidir?
A) Milli bagımsızlık
B) Milli egemenlik
C) _nkılapçılık
D) Çagdaslık ve batılılasma
E) Devletçilik
65. Yeni Türk Devleti’nde;
I. _zmir _ktisat Kongresi’nde devlet ekonomik islevleri
de olan bir organ olmalıdır.
II. 1927’de çıkarılan Tesvik-i Sanayi Kanunu’nun
istenilen sonucu vermemesi üzerine büyük yatırımların
devlet eliyle gerçeklestirilmesi kararlastırılmıstır.
III. 1926’da çıkarılan Kabotaj Kanunu ile Türk limanlarında
tasımacılık hakkı Türkiye Denizcilik isletmeleri’ne
verilmistir.
Yukarıda anlatılanlar Atatürk’ün hangi ilkesinin uygulandıgının
bir kanıtıdır?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Devletçilik D) Halkçılık
E) _nkılapçılık

66. I. Akılcılık ve bilimsellik
II. Çagdaslık ve batılılasma
III. Milli egemenlik
Yukarıdaki Atatürk ilkelerinden hangisine I. TBMM
döneminde digerlerinden daha fazla önem verilmistir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
67. 1937 yılında Atatürk ilkelerinden hangileri anayasaya
konulmustur?
A) Laiklik
B) Laiklik ve _nkılapçılık
C) Cumhuriyetçilik
D) Devletçilik
E) Hepsi
68. Asagıdakilerden hangisi Atatürk’ün cumhuriyetçilik
ilkesinin en önemli tamamlayıcısıdır?
A) Akılcılık ve bilimsellik
B) Milli egemenlik
C) _nsanlık ve insan sevgisi
D) Barısçılık
E) Çagdaslık
69. Yeni Türk Devleti’nde;
I. Türkiye _ktisat Kongresi’nin toplanması,
II. Tesvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılması,
III. Birinci bes yıllık sanayi planının uygulanması
gelismelerinden hangilerinin ekonomik bagımsızlıgı
gerçeklestirmek için yapıldıgı savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
70. Türkiye’de laik egitim düzenine ortam hazırlanmasında;
I. medreselerin kapatılması,
II. agırlık ve uzunluk ölçülerinin degistirilmesi,
III. yeni harflerin kabulü,
IV. Soyadı Kanunu’nun kabulü
inkılâplarından hangilerinin katkısının oldugu savunulabilir?
A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III
D) II, III ve IV E) I, II, II ve IV
71. Asagıdakilerden hangisi Atatürk ilke ve inkılaplarının
ortak özelliklerinden biri degildir?
A) Türk toplumunun ihtiyaçlarından dogmustur.
B) _lke ve inkılaplara halk öncülük etmistir.
C) Çagdas yasamın gereklerine göre belirlenmistir.
D) _lkeler birbirini tamamlar özelliklere sahiptir.
E) _lkeler akıl ve bilimsel gerçeklere dayalıdır.
72. I. Ülkemizdeki yüksek yargı organlarının bazılarının
üyelerinin veya baskanlarının bayan olması
II. Sosyal yasama iliskin kanunların aklın ve bilimin
ısıgında yapılması
III. TBMM seçimlerinin 5 yılda bir yenilenmesi
Bu uygulamaların Atatürk ilkeleri ile iliskileri asagıdakilerden
hangisinde dogru olarak verilmistir?
I II III
A) Halkçılık Laiklik Cumhuriyetçilik
B) Halkçılık Laiklik Milliyetçilik
C) Laiklik _nkılapçılık Cumhuriyetçilik
D) Cumhuriyetçilik Devletçilik Halkçılık
E) Milliyetçilik Laiklik Cumhuriyetçilik
73. Yeni Türk Devleti’nde;
I. çok partili hayata geçis denemeleri,
II. karma ekonomik modelin benimsenmesi,
III. toplumun ihtiyaçlarının devlet tarafından üretilmesine
çalısılması
çabalarından hangileri devletçilik ilkesi ile iliskilendirilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
74. Mustafa Kemal’in Türk toplumunu çagdas seviyeye
tasıyabilmek için gerçeklestirdigi;
sapka giyilmesi hakkında kanunun kabulü,
alaturka saat sisteminden alafranga sisteme geçilmesi,
uluslararası rakamların kabul edilmesi
gelismeleri asagıdaki Atatürk ilkelerinden hangisinin
kapsamı içindedir?
A) Cumhuriyetçilik B) _nkılapçılık
C) Milliyetçilik D) Laiklik
E) Halkçılık
75. Asagıdakilerden hangisi Atatürk’ün devletçilik ilkesinin
öncelikli amaçlarından degildir?
A) Özel sektörün yapamadıgı islerin devlet eliyle yapılması
B) Hammaddesi ülke içinde üretilen sanayi dalları kurulması
C) Yabancıların kurdugu tekellerden kaçınılması
D) Toplumun çagdaslastırılması
E) Devletin üretim üniteleri kurması
76. Asagıdakilerden hangisi halkçılık ilkesinin uygulanmasında
öncelikli bir kavramdır?
A) Toplumun ortak degerlere sahip olması
B) Yasaların herkese esit uygulanması
C) Özel sektörün aktif kılınması
D) Ekonomik bagımsızlıga önem verilmesi
E) Toplumun çagdas uygarlık düzeyine ulastırılması
77. Asagıdakilerden hangisi laiklik ilkesinin uygulanmasında
öncelikli bir kavramdır?
A) Halkın yönetime ortak olması
B) Halkın kamu hizmetlerinden yararlanabilmesi
C) Devletin üretime katılması
D) Hukuk kurallarının akla ve bilime dayandırılması
E) Devletin dini kurumları desteklemesi
78. Asagıdakilerden hangisi cumhuriyetçilik ilkesinin
uygulanmasının öncelikli bir amacıdır?
A) Bireyin istedigi meslegi seçebilmesi
B) Halkın yönetime katılımının saglanması
C) Devlet hizmetlerinin halka açık olması
D) Herkesin kanun önünde esit olması
E) Toplumun çagdas uygarlık düzeyine ulastırılması
79. Asagıdakilerden hangisi Atatürkçü düsünce sisteminin
özellikleri arasında yoktur?
A) Düsünce ve kanaat hürriyeti
B) Akılcılık ve bilimsellik
C) _lkelerin birbirinden bagımsız olması
D) Yurtta ve dünyada barıs
E) Halka hizmet
80. Asagıdakilerden hangisi Atatürk ilke ve inkılaplarının
dayandıgı temel esaslardan biri degildir?
A) Din ve düsünce birligini saglamak
B) Vatanı ve milleti sevmek
C) Milli kültürü gelistirmeye çalısmak
D) Türk milletine inanmak ve güvenmek
E) Düsünce ve vicdan hürriyetine saygı duymak
81. I. Vatanın bütünlügünü merkezi hükümet
saglayamazsa, geçici bir hükümet kurulacaktır.
II. Milli kuvvetleri etkin ve milli iradeyi egemen kılmak
esastır.
III. Manda ve himaye kabul edilemez.
Yukarıda verilen Erzurum Kongresi kararlarından
hangileri Atatürk’ün ulusal bagımsızlık ilkesine en
uygun olanıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
82. I. Yasama ve yürütme yetkileri TBMM’ye aittir.
II. Hükümet kurmak zorunludur.
III. Meclisin baskanı hükümetinde baskanıdır.
Yukarıda TBMM’nin 24 Nisan 1920’de aldıgı bazı kararlar
verilmistir.
Bunlardan hangisi cumhuriyetçilik ilkesi ile daha yakından
ilgilidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
83. Asagıdaki Atatürk ilkelerinden hangisi daha çok
Türk toplumunun ve devlet kurumlarının çagdaslasmasını
hedeflemektedir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Halkçılık D) _nkılapçılık
E) Devletçilik
84. Mustafa Kemal Atatürk’ün;
I. Türkiye Cumhuriyeti seyhler, dervisler, meczuplar
ülkesi olamaz.
II. Hükümet milletindir ve millet hükümettir.
III. Memlekette topraksız çiftçi bırakılmamalıdır.
sözlerinin asagıdaki ilkeler ile iliskisi hangisinde
dogru verilmistir?
I II III
A) Laiklik Cumhuriyetçilik Halkçılık
B) _nkılapçılık Ulusçuluk Halkçılık
C) Halkçılık Laiklik Ulusçuluk
D) Devletçilik Laiklik Cumhuriyetçilik
E) Laiklik Cumhuriyetçilik Devletçilik
85. Atatürkçü düsünce sistemi için;
I. _lkeler birbirinden ayrı degerlendirilmelidir.
II. Tam bagımsızlık hedeflenmistir.
III. Sınıfsal egemenlik savunulmustur.
IV. Devlet hayatında akıl ve bilim rehber edinilmistir.
gibi yargılardan hangilerinin oldugu savunulamaz?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III
D) I, II ve III E) II, III ve IV
86. Cumhuriyetçilik, Atatürk’ün taviz verilmesini istemedigi
en önemli ilkelerden biridir.
Buna göre;
I. seçimlerin dört yılda bir yapılması,
II. kadınlara siyasî hakların verilmesi,
III. Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi
gelismelerinden hangilerinin dogrudan cumhuriyetçilik
ilkesi ile ilgili oldugu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
87. Türkiye Cumhuriyeti çagdaslasma konusunda kendisine
batı degerlerini örnek almıstır.
Buna göre;
I. Türk Tarih Kurumunun kurulması,
II. ölçü ve tartıda uluslararası sistemin kabul edilmesi,
III. Medeni Kanun’un kabulü
gelismelerinden hangileri bu duruma bir kanıt olarak
gösterilemez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
88. I. Yeni Türk Devleti’nin rejiminin belirlenmesi
II. Atatürk ilkelerinin anayasada yerini alması
III. Cumhuriyetin fiilen uygulanmaya baslanması
Yukarıdaki hususlardan hangileri 1921 Anayasası’nda
yer almıstır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
89. 3 Mart 1924’de yapılan kanunla;
I. halifeligin kaldırılması,
II. Tevhid-i Tedrisat Kanunu,
III. Seriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması
gibi gelismelerden hangilerinin yönetim alanında oldugu
savunulamaz?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
90. Mustafa Kemal Pasa _zmir _ktisat Kongresi’nin açılısında
yaptıgı konusmada “Siyasî ve askeri zaferler ne kadar
büyük olursa olsun ekonomik zaferler ile taçlandırılmadıkça
kazanılan zaferler kalıcı olmaz, az zamanda söner.”
demistir.
Atatürk’ün yukarıdaki sözlerinden Lozan Konferansı’na
katılan devletlere nasıl bir mesaj vermeye çalıstıgı
savunulabilir?
A) Osmanlı borçlarının ödenecegi
B) Ekonomik bagımsızlıktan ödün verilmeyecegi
C) Azınlık haklarının reddedildigi
D) Askeri ve siyasî zaferleri küçümsedigi
E) Tek amacın ekonomik bagımsızlık oldugu
91. Yeni Türk Devleti’nin halk devleti sistemini benimsemesi;
I. demokratik devlet,
II. teokratik devlet,
III. sosyal devlet
anlayıslarından hangilerinin benimsendiginin kesin
kanıtıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
92. I. TBMM döneminde meclis hükümeti sistemi uygulanırken
Cumhuriyetin ilanı ile birlikte kabine sistemine geçilmistir.
Buna göre;
I. yönetim alanında degisiklik yapıldıgı,
II. bütün inkılapların tamamlandıgı,
III. kadın-erkek esitliginin saglandıgı
yargılarından hangilerine ulasılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
93. I. Uluslararası ölçü sisteminin benimsenmesi
II. Soyadı Kanunu’nun kabulü
III. Miladi takvimin kullanmaya baslanması
Yukarıdakilerden hangileri hem toplumsal yasamı
düzenlemeye hem de sınıfsız bir toplum olusturmaya
yöneliktir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
94. I. Türk Tarih Kurumunun kurulması
II. Soyadı Kanunu’nun çıkarılması
III. Yabancıların elindeki isletmelerin satın alınması
Yukarıda verilenlerden hangilerinin milliyetçilik
ilkesi ile bagdastıgı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I ve III
95. I. Egemenligin bir sınıfa ait olması
II. Yöneticilerin seçimle ve belli bir süre için halk
tarafından belirlenmesi
III. Üretimin devlet eliyle gerçeklestirilmesi
IV. Sartları uyan herkesin seçimlere katılabilmesi
Yukarıda verilenlerden hangileri cumhuriyetçilikle
ilgili degildir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) I, II ve III E) II, III ve IV
96. Atatürk ilkelerinden;
I. Laiklik; aklın ve bilimin üstünlügünü benimsemektir.
II. _nkılapçılık; toplumu çagdas degerlerle bulusturmak
ve benimsetmektir.
III. Halkçılık; toplumsal esitlik ve barısı saglamaktır.
Yukarıdaki tanımlara göre “kadınların istedigi meslegi
seçebilmesi” bu tanımlardan hangisinin kapsamına
girmektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
97. Laiklik ilkesi ile çesitli alanlarda dinsel ve mezhepsel
ayrılıklardan kaynaklanan farklı uygulamalar kaldırılmıstır.
Bu durumun;
I. halkçı devlet anlayısını güçlendirmeyi,
II. özel sermayeyi yaygınlastırmayı,
III. sosyal barısı saglamayı
yargılarından hangilerini kolaylastırdıgı savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
98. Seriye ve evkaf vekaletinin kaldırılması
Milli kültürün gelistirilmesi
Kadınların belediye ve TBMM seçimlerine katılabilmesi
Yukarıdaki gelismeler Atatürk ilkelerinden hangisiyle
ilgili degildir?
A) Cumhuriyetçilik B) Milliyetçilik
C) Devletçilik D) Halkçılık
E) Laiklik
99. Asagıdakilerden hangisi Atatürk’ün halkçılık ilkesi
ile bagdasmaz?
A) Vatandaslar arasında isbölümü ve dayanısmayı
saglamak
B) Milletin devlet hizmetlerinden esit sekilde yararlanmasını
saglamak
C) Herkesin aynı ibadethaneye gitmesini saglamak
D) Herkesin kanun önünde esit olmasını saglamak
E) Devletin vatandasın refah ve mutlulugu için çalısması
ilkesini benimsemek
100.Toplumsal yasam ve yönetimde statükoyu savunan
bir kisi Atatürk ilkelerinden en çok hangisine ters
düsmektedir?
A) _nkılapçılık B) Cumhuriyetçilik
C) Milliyetçilik D) Devletçilik
E) Halkçılık

ÇÖZÜMLER
1. TBMM’nin açılması milli egemenligin fiilen kullanılmaya
baslandıgını göstermektedir. Milli egemenlik cumhuriyetçilik
ilkesinin bütünleyicisidir.
(Cevap B)
2. Devletin dinin _slâm olması devletin vatandasları karsısında
taraf olması demektir. Bu durum esitlige aykırıdır.
O halde halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
(Cevap A)
3. Demokrasilerde hükümet, millet adına milli egemenligi
kullanan kurumlardan biridir. Milli egemenlik cumhuriyetçilikle
ilgilidir.
(Cevap D)
4. Bir ülkede farklı kültürel ve etnik unsurlardan bahsediliyor
ve bunların uzlastırılması karsılıklı saygıları dile getiriliyorsa
halkçılıktan bahsediliyor demektir.
(Cevap B)
5. Atatürk bu özdeyisinde Türk gençlerinde olması gereken
milli degerlerden bahsediyor ve milli degerlerin
düsmanları ile mücadele edilmesini emrediyor.
(Cevap A)
6. Atatürk bu özdeyisinde tüm toplum katmanlarından ve
mesleklerinden söz ediyor. Bunlar arasındaki iliskiyi
açıklıyor. Meslekler ve meslek seçiminden söz eden
Atatürk ilkesi halkçılıktır.
(Cevap E)
7. Atatürk bu özdeyisinde Türk milletinin bazı erdemlerinden
bahsetmektedir. Ayrıca bu degerleri ile övünmektedir.
(Cevap C)
8. Verilen öncüllerin hepsinin ortak yönü akıl, bilim, zekâ
ve fenni ön plâna çıkarmaktadır. Bunlar laikligin gerekleridir.
(Cevap B)
9. Bu paragrafta Mustafa Kemal Atatürk Türk milletinin
basarı azminden ve büyük hedeflerinden bahsetmektedir.
Vurgu Türk milletinin özelliklerinde yogunlasmaktadır.
(Cevap B)
10. Atatürk’ün her alanda ilmi, fenni rehber olarak göstermesi
sosyal hayatı, hukuku ve devlet yönetimini düzenleme
konusunda laikligi benimsedigini göstermektedir.
(Cevap C)
11. Atatürk paragrafın hemen her cümlesinde milli egemenlige
vurgu yapmakta ve milli egemenligi yasallastırmaya
çalısmaktadır. Milli egemenlik cumhuriyetçilikle ilgilidir.
(Cevap A)
12. _lericilik ve çagdaslasma, eskimis kurumları kaldırma,
dünyanın benimsedigi uygarlık degerlerini isteme inkılapçılıkla
ilgilidir.
(Cevap E)
13. Vatandasların düsünce, inanç ve kanaat özgürlügüne
sahip olması ve baglı oldugu dinin gereklerini özgürce
yerine getirebilmesi laiklikle ilgilidir.
(Cevap D)
14. I. Türkiye’nin gerçek sahibi ve efendisi; gerçek üretici
olan köylüdür. ® Halkçılık
II. Türbelerden, yalancı evliyalardan, ölülerden yardım
istemek medeni bir sosyal toplum için lekedir.
® Laiklik
III. Türk çocugu ecdadını tanıdıkça daha büyük isler
yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır. ® Milliyetçilik
(Cevap B)
15. Medreseler Osmanlı Devleti’nde ser’i düzenin gereklerine
ve ihtiyaçlarına göre insan yetistiriyordu. Üstelik
medreselerden mezun olanlar laik sisteme karsı idi.
Medreselerin kapatılması laik düzene geçiste önemli
asamalardan biridir.
(Cevap E)
16. Atatürk bu paragrafta milli egemenligin kimse tarafından
kimseye armagan edilemeyecegini anlatıyor. Milli
egemenlik cumhuriyetçilikle ilgilidir.
(Cevap D)
17. Atatürk’ün _zmir _ktisat Kongresi’ndeki bu sözleri meslekler,
meslek grupları ve bunların birbirleriyle iliskisini
anlatmaktadır. Halkçılıkla ilgilidir.
(Cevap B)
18. Eskimis kurumların atılması yerine daha çagdas ve en
yenilerinin konulması inkılapçılıkla ilgilidir.
(Cevap C)
19. Bugün dünyada çagdas degerleri temsil edenler batı
toplumlarıdır. Atatürk, yönetim ve egemenlik alanında
batılı degerlerin benimsenmesinin en dogal bir gereklilik
oldugunu ifade etmektedir. Bütün bunlar ancak inkılapçılıkla
olabilir.
(Cevap A)
20. Yaratma ve icat yetenegi ancak mantıklı süreçler ve
aklın rehber edinilmesi ile olabilir. Avrupa’da “Aydınlama
Çagı”na egemen olan görüste akıldır. Akıl laikligin
en temel sartıdır.
(Cevap D)
21. _nkılapçılık ilkesi her alanda degisme, gelisme ve yenilesmeyi
zorunlu kılmaktadır. Eskimis kurumların ve kuralların
degistirilmesini öngörmektedir.
(Cevap C)
22. Hukuk kurallarının dine degil de akla ve bilime dayandırılması,
adli sistemin de buna göre teskilatlandırılması
laiklikle ilgilidir.
(Cevap B)
23. Atatürk bu sözleri ile yeni Türkiye Cumhuriyeti’nde
yönetimi ve sosyal hayatı sekillendiren kisilerin, dini
kisveleri olan ve dini kullanan kesimler olamayacagını
ifade etmekte, aklın ve çagdas degerlerin egemen kılınacagını
vurgulamaktadır.
(Cevap D)
24. Kanun önünde ve meslek seçimi konusunda kadın ve
erkeklerin esit haklara sahip olması, birinin digerine üstün
olmayıp birbirlerini tamamlayan unsurlar haline
gelmesi halkçılıkla ilgilidir.
(Cevap E)
25. Sivas Kongresi’ne ülke genelinden halkın güvenini
kazanmıs ve seçilmis kisilerin gönderilmesi isteniyordu.
Milletin temsilcilerinin seçimle belirlenmesi milli egemenligin
uygulanması demektir. Amasya Genelgesi bir
duyuru, Amasya Görüsmeleri ise Temsil Heyeti ile _stanbul
Hükümetinin bazı konularda anlasmasıdır.
(Cevap B)
26. Çok partili hayata geçis denemeleri milli egemenligi
daha etkin kılmayı, demokrasiyi tüm kurum ve kurulusları
ile isletmeyi hedeflemektedir. Milli egemenlik, cumhuriyetçilik
ilkesi ile daha yakından iliskilidir.
(Cevap E)
27. I. Akılcılık ve bilimsellik ® Laiklik
II. Ulusal egemenlik ® Cumhuriyetçilik
III. Çagdaslasma ve batılılasma ® _nkılapçılıkla
ilgilidir.
(Cevap A)
28. Seriye ve Evkaf Vekaletinin kaldırılması laiklik ilkesi ile
medreselerin kapatılması laiklik ilkesi ile ilgilidir. Türk
Medeni Kanunu kadın-erkek esitligini getirdigi için halkçılık
ilkesiyle, akla ve bilime dayalı hukuk kurallarını
benimsedigi için laiklik ilkesiyle iliskilendirilebilir.
(Cevap B)
29. Türk Tarih Kurumunun kurulması, milliyetçilik ilkesi ile
asar vergisinin kaldırılması halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
Yabancıların elinde bulunan isletmeler devlet tarafından
satın alınıp millilestirildigi için bu durum hem devletçilik
hem de milliyetçilikle iliskilendirilebilir.
(Cevap A)
30. Atatürk ilke ve inkılaplarının çagın degisen kosullarına
göre yeniden yorumlanması inkılapçılık ilkesi ile açıklanabilir.
(Cevap D)
31. Bu paragrafta milletlerin kalkınmasında uygarlıgın
öneminden bahsedilmekte ve Osmanlı Devleti’nin çöküsünün
askeri basarısızlıklardan degil batının bilim ve
tekniginden uzak kalmasından kaynaklandıgı açıklanmaktadır.
Çagdas ölçülerden bahsedildigi için inkılapçılıkla
ilgilidir.
(Cevap C)
32. Halkın yönetime katılması cumhuriyetçilikle, kanunların
herkese esit uygulanması halkçılıkla, köylü kentli ayrımı
yapılmaması halkçılıkla, yabancı sermayenin talep edilmesi
liberal ekonomi ile ifade edilebilir. Devletin egitim
saglık ve özellikle de üretime katılması devletçilikle
ilgilidir.
(Cevap A)
33. TBMM’nin padisah ve halife ile ilgili aldıgı kararlar;
saltanatın kaldırılması ve halifeligin kaldırılmasıdır.
(Cevap E)
34. Manda ve himayenin reddedilmesi milli egemenlikle
degil, milli bagımsızlıkla ilgilidir. Ali Fuat Pasa’nın atanması
islemi milli egemenlikle dogrudan
iliskilendirilemez. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti’nin kurulması milletin iradesine duyulan saygının
bir ifadesidir.
(Cevap E)
35. Her milletin kendi gelecegine kendisinin karar vermesi
o milletin bagımsız karar alabilme ve bagımsız yasayabilme
yetkisini kullanabilmesi demektir.
(Cevap C)
36. Türk tarihinin arastırılması ® Milliyetçilik
Uluslararası rakamların alınması ® _nkılapçılık
Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması ® Laiklik
ilkeleri ile iliskilidir.
(Cevap D)
37. Hammaddesi ülke içinde üretilen sanayi dallarının
kurulması özel sektör tarafından da gerçeklestirilebilir.
Yabancıların tekellesmesine izin vermemek, özel sektörün
tekellesemeyecegi anlamına gelmez. Özel sektörün
yapamayacagı islerin devlet imkanlarıyla yapılması
devletçiligin fiilen uygulanması demektir.
(Cevap B)
38. Milletin bagımsızlıgını yine milletin azim ve kararı ile
kurtulması, milli egemenlikle açıklanabilir.
(Cevap A)
39. Atatürk bu konusmasında sosyal hayat için akıl ve
mantıgı rehber olarak isaret ediyor. Akıl, bilim, mantık
laikliktir.
(Cevap E)
40. Erzurum Kongresi’nin toplanması bölgesel anlamda
milli irade, Sivas Kongresi’nin toplanması ulusal anlamda
milli irade, TBMM’nin açılması ise hem ulusal hem
de çagdas anlamda milli iradenin kullanılmasıdır. Bunların
hepsinin ortak yönü milli egemenligin gerçeklestirilmesidir.
(Cevap D)
41. Ulusal bagımsızlık, diplomaside akıl ve bilimin kullanılması,
milli sınırlarımız içinde kalmak, ülke yönetiminde
maceraya yer vermemek Atatürkçü dıs politikanın temel
esaslarıdır.
(Cevap B)
42. Sultan II. Mahmut bu sözleri ile bütün inançlara ve bu
inancın mensuplarına saygılı, aynı zamanda esit mesafede
oldugunu vurgulamıstır. Bu bir tür laiklik uygulamasıdır.
(Cevap E)
43. Manda ve himayeyi reddetmek tam bagımsızlıkla ifade
edilebilir. Kurtulus Savasının en önemli amacı tam bagımsızlıktır.
(Cevap A)
44. Halkçılık farklı etnik grup ve kültüre saygılı olmayı,
insanların birlik ve beraberlik içinde yasamasını öngörür.
Laiklik ise bunun güvencesidir.
(Cevap B)
45. Seriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması laiklik ve
inkılapçılıkla,
Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi halkçılık
ve cumhuriyetçilikle,
Türk Medeni Kanunu kadın-erkek esitligini getirdigi için
halkçılıkla, hukuk kurallarını akla ve bilime dayandırdıgı
için laiklikle, tabuları yıktıgı için inkılapçılıkla ilgilidir.
(Cevap C)
46. Asar vergisinin kaldırılması halkçılık ilkesi ile ilgilidir.
Millet mektepleri her yas ve cinsiyetten insanlara okuma-
yazma ögretmek için açılmıs kurslar oldugu için
halkçılıkla ilgilidir. Medreselerin kapatılması laiklikle ilgilidir.
(Cevap D)
47. Halkçılık hak ve ödevler açısından esit bir toplum
öngörür. Sınıflasmayı kesinlikle reddeder.
(Cevap E)
48. Köylünün üzerinde agır bir yük olusturan asar vergisinin
kaldırılması halkçılık ilkesi ile, kadınlara hukuki ve siyasî
haklar verilmesi ise yine halkçılık ilkesinin uygulanması
ile mümkündür.
(Cevap A)
49. Saltanatın kaldırılması milli egemenligi gerçeklestirmeye,
hilafetin kaldırılması ise yönetimde dini unsurları
temizlemeye yönelik adımlardır.
(Cevap B)
50. Medeni Kanun’un kabulü sosyal toplumsal ve hukuksal
alanda yapılan bir yenilik olup ekonomi ile dogrudan ilgili
degildir.
(Cevap C)
51. Medreselerin kapatılması laiklikle, hafta tatilinin cumadan
pazara alınması ise inkılapçılıkla ilgilidir. Kadınlara
çesitli siyasî ve hukuksal hakların verilmesi kadın-erkek
esitligini getirdigi için halkçılık ilkesiyle ilgilidir.
(Cevap B)
52. Türk inkılabını daima canlı tutan, dinamizme götüren,
çagın degisen kosullarına ayak uydurmamızı saglayan
ilke inkılapçılıktır.
(Cevap E)
53. Egitim ögretimin birlestirilmesi egitim alanında, _sviçre
Medeni Kanunu’nun Türk Medeni Kanunu olarak kabul
edilmesi hukuksal alanda inkılaplardır. Nüfus Mübadelesi
ise Kurtulus Savası sonrasında Yunanistan’daki
Türk nüfusu ile Türkiye’deki Rum nüfusunun degistirilmesidir.
(Cevap A)
54. Türk Medeni Kanunu’nun kabulü ile kadın-erkek esitligi
hukuksal alanda, kadınlara seçme ve seçilme hakkının
verilmesi ise siyasal alanda gerçeklesmis oluyordu. Asar
vergisinin kaldırılması ise tüm Türk çiftçilerini rahatlatan
bir uygulama idi.
(Cevap B)
55. Asar vergisinin kaldırılması ve vergilerin herkesin
gelirine göre alınması mâli alanda halka rahatlık
saglıyordu. Azınlıkların Türk vatandası sayılması ise
etnik anlamda esitlik saglıyordu.
(Cevap C)
56. Atatürkçü düsünce sisteminin statik (durgun) degil
dinamik (canlı) bir nitelik tasıması çagın kosullarına göre
yeniden yorumlanması demektir.
(Cevap B)
57. Yeni Türk harflerinin kabulü egitim-ögretim alanında,
Türk Medeni Kanunu’nun kabulü ise hukuksal alanda
inkılaptır. Asar vergisi ise Türk köylüsü üzerinde agır bir
üretim vergisidir.
(Cevap A)
58. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması dinin suistimal
edilmesini önlemeye yöneliktir. Medeni Kanun’un kabulü
ile hukuk kuralları dine degil akla ve bilime dayandırılmaya
baslanmıstır. Soyadı Kanunu ve miladi takvimin
kabulü ise sosyal hayatta pratiklik saglamaya yöneliktir.
(Cevap B)
59. Sapka inkılabı ile uluslararası saat sisteminin benimsenmesi
toplumsal yasamla ilgilidir. Seriye ve Evkaf
Vekaleti’nin kaldırılması ve “Devletin dini _slâm’dır.” ibaresinin
anayasadan çıkarılması yönetimle ilgilidir.
(Cevap C)
60. Tevhid-i Tedrisat Kanunu, çagdas hukuk sisteminin
benimsenmesi, tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması
bugünkü laik yasama ulasmamıza dogrudan katkı saglamıslardır.
(Cevap E)
61. Öncüllerde bahsedilen ortak kültür, birlikte yasama
arzusu, sevinçte ve tasada bir olma millet olmanın unsurlarıdır.
(Cevap B)
62. Ulusal devlet ulusçuluk, ulusal egemenlik cumhuriyetçilik,
vicdan özgürlügü laiklik ilkesi ile ilgilidir.
(Cevap D)
63. Milli birlik ve beraberlik, ülke çıkarlarına azami dikkat ve
milli kültür ögelerini yetistirme ulusçulukla ilgilidir.
(Cevap A)
64. TBMM millet adına milli egemenligi kullanan bir kurumdur.
Millet egemenliginin geçici de olsa bir kisiye devredilmesi
milli egemenlik ilkesi ile bir çeliskidir.
(Cevap B)
65. Devletin ekonomik islevleri olan bir organ olması, özel
sermayenin yapamadıgı büyük isletmelerin devlet eliyle
kurulması, deniz tasımacılıgının Türk karasularında
Türkiye Denizcilik _sletmeleri’ne verilmesi devletçilik ilkesinin
uygulandıgını göstermektedir.
(Cevap C)
66. Akılcılık ve bilimsellik laiklesme ile ilgilidir. Çagdaslasma
ve batıcılık inkılapçılıkla ilgilidir. Bunlar ikinci meclisin
öncelikli konularıdır. Milli egemenligi gerçeklestirmek
ise birinci meclisin öncelikli amacıdır.
(Cevap C)
67. 1937’de sadece laiklik ilkesi degil bütün Atatürk ilkeleri
anayasaya konulmustur.
(Cevap E)
68. Milli egemenlik, egemenligi bir gruba, zümreye ve
aileye degil dogrudan dogruya millete vermek demektir.
Cumhuriyet rejimlerinde halk kendisine ait olan egemenligi
temsilcileri aracılıgı ile kullanır.
(Cevap B)
69. Türkiye _ktisat Kongresi’nde yeni kurulan Türk devletinin
ekonomi politikaları belirlenmis, Tesvik-i Sanayi Kanunu’nda
devlet özel sektörün isini kolaylastırmaya çalısmıs,
birinci bes yıllık sanayi plânı devlet tarafından
uygulanmıstır. Bunların hepsinin ortak özelligi ekonomik
bagımsızlıktır.
(Cevap E)
70. Agırlık ve uzunluk ölçülerinin ve Soyadı Kanunu’nun
kabulü sosyal hayatı düzenleyen inkılaplardır. Medreselerin
kapatılması ve yeni harflerin kabulü ise laik egitimle
ilgilidir.
(Cevap B)
71. Atatürk kurdugu cumhuriyetin saglıklı isleyebilmesi için
birtakım prensipler belirlemistir; bunlara Atatürk _lkeleri
denir. Atatürk’ün cumhuriyeti kurdugu dönemde halkın
ilke ve inkılaplara öncülük edebilecek bir birikimi yoktur.
(Cevap B)
72. Yüksek yargı organlarında bayanların yer alması kadınerkek
esitligidir, halkçılıkla ilgilidir. Sosyal hayatın düzenlenmesinde
aklın ve bilimin rehber edinilmesi laiklikle,
TBMM seçimlerinin 5 yılda bir yapılması milli irade
yani cumhuriyetçilik ile ilgilidir.
(Cevap A)
73. Karma ekonomik modelin benimsenmesi ve toplum
ihtiyaçlarının devlet tarafından üretilmesi devletçilik ilkesi
ile ilgilidir.
(Cevap D)
74. Atatürk’ün Türk toplumunu ve toplumun yasam biçimini
çagdaslastırmaya yönelik devrimleri inkılapçılık ilkesiyle
iliskilendirilebilir.
(Cevap B)
75. Toplumun çagdaslastırılması devletçilik ilkesi ile degil
inkılapçılık ilkesi ile baglantılıdır.
(Cevap D)
76. Halkçılık ilkesinin en önemli özelliklerinden birisi de;
insanların din, dil, ırk, mezhep, cinsiyet ve ekonomik
durumlarına bakılmadan kanunlar önünde esit sayılmasıdır.
(Cevap B)
77. Laiklik; devletin düzeninin ve hukukun dine degil akla
ve bilime dayandırılmasıdır.
(Cevap D)
78. Cumhuriyetçilik, milli egemenlik demektir. Milli egemenlik
ise ancak halkın yönetime katılması ile gerçeklestirilebilir.
(Cevap B)
79. Atatürk ilkelerinin hepsi birbirine baglı ve birbirinin
tamamlayıcısı durumdadır, biri digerinden ayrı
düsünülemez.
(Cevap C)
80. Atatürk ilke ve inkılapları din ve düsünce birligini degil,
din ve düsünce özgürlügünü saglamaya yöneliktir.
(Cevap A)
81. Geçici bir hükümetin kurulması, milli kuvvetlerin ve milli
iradenin etkin kılınması milli egemenlikle ilgilidir. Manda
ve himaye ise milli bagımsızlıkla ilgilidir.
(Cevap C)
82. Demokratik olmayan yönetimlerde de hükümet bulunabilir.
Meclisin baskanının hükümetin de baskanı olması
milli egemenlikle her zaman ilgili olmayabilir. Yasama
ve yürütmenin TBMM’de olması hem kanunların yapılmasında
hem de uygulanmasında milli egemenligin islediginin
bir kanıtıdır.
(Cevap A)
83. _nkılapçılık çagın gereklerine göre toplum ihtiyaçlarının
ve devlet düzeninin yeniden belirlenmesidir.
(Cevap D)
84. Türkiye Cumhuriyeti’nin seyhler, dervisler ve meczuplar
ülkesi olmaması laik düzenle, milletin hükümet olması
cumhuriyetle, memlekette topraksız köylü kalmaması
vatandasların etnik ve dini özelliklerine bakılmadan
devlet tarafından korunması anlamına gelmektedir, bu
ise halkçılıktır.
(Cevap A)
85. Atatürk ilkeleri birbirinin devamı ve bütünleyicisidir.
Atatürkçü düsüncede herhangi bir sınıfa, gruba, aileye,
zümreye ayrıcalık yoktur. Tüm vatandaslar kanun önünde
esittir.
(Cevap B)
86. Seçimlerin dört yılda bir yapılması ve kadınlara siyasî
haklar verilmesi, milli egemenlikle dolayısıyla cumhuriyetçilikle
dogrudan ilgilidir.
(Cevap D)
87. Türk Tarih Kurumu, Türk tarihinin yabancıların gözü ile
degil bir de bizim gözümüzle degerlendirilmesidir. Batının
etkisi yoktur, aksine batının Türk tarihine bakıs açısının
dısında bir bakıs gelistirmek için kurulmustur.
(Cevap A)
88. Yeni Türk devletinin rejiminin belirlenmesi 29 Ekim
1923’te 1921 Anayasası’nın birinci maddesine ek yapılarak
gerçeklestirilmistir. Cumhuriyetin fiilen uygulanması
23 Nisan 1920’de TBMM tarafından milli egemenligin
kullanılmaya baslanmasıyla gerçeklesmistir. Atatürk
ilkeleri 1937’de anayasaya konulmustur.
(Cevap E)
89. Tevhid-i Tedrisat Kanunu yönetimle degil egitimle ilgili
bir inkılaptır.
(Cevap B)
90. Atatürk _zmir _ktisat Kongresi’nde yaptıgı konusmada
ekonomik bagımsızlıgın önemini vurgulanmıs ve bundan
taviz verilmeyecegini ima etmistir. Çünkü ekonomik
bagımlılık siyasî ve askeri bagımlılıgı da beraberinde
getirir.
(Cevap B)
91. Teokratik devlet dini devlettir. Demokratik ve sosyal
devlet ise halk devletidir.
(Cevap E)
92. Atatürk yasadıgı sürece inkılâplar devam etmistir.
Kadın-erkek esitligi konusunda ise en büyük adımlar
Medeni Kanun’un kabulü ve kadınlara siyasî hakların
verilmesi ile olmustur. Cumhuriyetin ilan edilmesi yönetim
alanında bir yeniliktir.
(Cevap A)
93. Soyadı Kanunu’nun kabulü ile bir taraftan toplumsal
yasamı düzenlerken diger taraftan toplumda ayrıcalık
ifade eden bazı unvanların kullanılması yasaklanmıs ve
sınıfsız bir toplum hedeflenmistir.
(Cevap B)
94. Türk Tarih Kurumu kurulurken bir taraftan tarihi gerçeklerin
daha iyi anlasması hedeflenirken, diger taraftan
Türk gençlerinin ataları ile gurur duyması hedeflenmistir.
Yabancıların ellerindeki isletmeler satın alınarak millestirilmistir.
Bunlar milliyetçilikle dogrudan ilgili gelismelerdir.
(Cevap E)
95. Egemenligin bir sınıfa ait olması oligarsik rejimlerin
özelligidir. Üretimin devlet eliyle gerçeklestirilmesi devletçilik
ilkesi ile ilgilidir.
(Cevap B)
96. Toplumsal esitlik; toplumda din, dil, ırk, cinsiyet gözetmeden
herkesin kanunlar önünde esit olması, diledigi
meslegi seçebilmesidir.
(Cevap C)
97. Vatandaslar arasında dinsel, mezhepsel ayrımlar
yapılmaması laiklikten sonra halkçılıkla ilgilidir. _nsanlar
arasında ayrım yapmamak sosyal barısa olumlu katkı
saglar.
(Cevap D)
98. Seriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması, eskimis bir
kurumun kaldırılmasıdır. Eskimis bu kurumun kaldırılması
inkılapçılıkla, dini bir kurum oldugu için laiklikle ilgilidir.
Kadınlara siyasi haklar verilmesi (esitlik) halkçılıkla,
vatandasın iradesi meclise yansıdıgı için cumhuriyetçilikle
ilgilidir. Milli kültürün gelistirilmesi ise milliyetçilik
ile ilgilidir.
(Cevap C)
99. Herkesin aynı ibadethaneye gitmesini saglamak vatandasların
dinleri ve etnik yapıları konusunda bir zorlamadır.
Halkçılık öncelikle herkesin benligine saygıdır.
(Cevap C)
100. Toplumsal yasam ve yönetimde statükoyu (mevcut
düzeni) savunan kisi gelismeye, yenilesmeye, çagdaslıga
dolayısıyla inkılapçılıga ters düsmüstür.
(Cevap A)
KPSS TAR_H SORULARI
S_ZE ZOR MU GEL_YOR?
1. Hamur
230 35 76

 

sonsuz_nur

Özel Üye
Katılım
30 May 2009
Mesajlar
1,860
Tepkime puanı
3
Puanları
0
Şehir:
Yozgat
cografya ders notları

Dünya
Dünya, Güneş Sistemi'nin 9 gezegeninden biridir ve Güneş'e olan uzaklığı bakımından 3. Sırada bulunur. Coğrafya'nın asıl konusunu oluşturan Dünya'yı incelemek için bazı kavramların bilinmesi gerekir:
Eksen
Kutup Noktası
Ekvator
Paralel
Meridyen

Dünya'nın Şekli :

Dünyanın Şekli ve Boyutları :

Dünya, Kutup Noktaları'nda basık, Ekvator'da şişkindir. Dünya'nın kendisine özgü bu şekline geoid denir. Geoide en yakın geometrik şekil elipsoiddir. Verilen boyutlar "Hayford Elipsoidi" ne aittir.

Dünya'nın Boyutları

Ekvator yarıçapı = 6.378,4 km
Kutuplar yarıçapı = 6.356,9 km
Ekvator çevresi = 40.076,6 km
Kutuplar çevresi = 40.009,1 km
Pratikte bu uzunluklar yaklaşık olarak alınmaktadır.

Paralellerin Özellikleri :

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l5 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt">Ekvator'a paralel uzanırlar <LI class=MsoNormal style="mso-list: l5 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt">Çapları ve uzunlukları Ekvator'dan kutuplara doğru kısalır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l5 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt">Ekvator'dan kutuplara doğru sayısız paralel çizilebilir. Ancak değerlendirme kolaylığı bakımından birer derece aralıklarla çizildikleri varsayılır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l5 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt">Paralellerin 90 tanesi Kuzey Yarım Küre'de, 90 tanesi Güney Yarım Küre'de bulunur. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l5 level1 lfo2; tab-stops: list 36.0pt">60. paraleller Dünya'nın küreselliğinden dolayı Ekvator'un yarısı uzunluğundadır.
  • Birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık her yerde yaklaşık 111 km'dir.

UYARI : Dünya'nın geoid şekli nedeniyle 2 paralel arasındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru artar. Örneğin, Ekvator ile 10 (kuzey-güney) enlemleri arasındaki uzaklık 110.596 m iken, 890-900 (kuzey-güney) enlemleri arasındaki uzaklık 110.700 m'dir. Ancak birbirini izleyen 2 paralel arasındaki uzaklık pratikte 111 km olarak kabul edilmiştir.

Özel Paraleller

Bazı paralellerin yerleri, güneş ışınlarının yere değme açısına bağlı olarak doğa tarafından belirlenmiştir. Bunlar :
Ekvator
Dönenceler
Kutup Daireleri
Kutup Noktaları

Ekvatorun Özellikleri

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l13 level1 lfo4; tab-stops: list 36.0pt">En uzun paraleldir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l13 level1 lfo4; tab-stops: list 36.0pt">Güneşin önünden en hızlı geçen noktaların oluşturduğu paraleldir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l13 level1 lfo4; tab-stops: list 36.0pt">3) Dünya'nın eksen çevresindeki dönüş hızı Ekvator'da yaklaşık 1670 km/saat'tir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l13 level1 lfo4; tab-stops: list 36.0pt">Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül'de dik açıyla alır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l13 level1 lfo4; tab-stops: list 36.0pt">Yıl boyunca sıcak olduğundan termik alçak basınç kuşağıdır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l13 level1 lfo4; tab-stops: list 36.0pt">Yükseltici hava hareketleri görüldüğü için bol yağış alır.
  • Gece ve gündüz süreleri yıl boyunca birbirine eşit ve 12'şer saattir.

Dönencelerin Özellikleri

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l25 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Dönenceler, 23027' Kuzey ve Güney paralelleridir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l25 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Kuzey Yarım Küre'dekine Yengeç Dönencesi, Güney Yarım Küre'dekine Oğlak dönencesi denir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l25 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Orta kuşak ile Tropikal kuşağı birbirinden ayırırlar. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l25 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Güneş ışınlarının düz zeminlere dik geldiği en son noktalardır.
  • 5. Yengeç Dönencesi 21 Haziran'da, Oğlak Dönencesi 21 Aralık'ta Güneş ışınlarını dik açı ile alır.

Kutup Noktalarının Özellikleri

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l27 level1 lfo8; tab-stops: list 36.0pt">90. Kuzey ve Güney paralelleridir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l27 level1 lfo8; tab-stops: list 36.0pt">Güneş ışınlarının düz zeminlere en dar açıyla geldiği yerlerdir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l27 level1 lfo8; tab-stops: list 36.0pt">Sürekli soğuk olduğundan kutuplar ve çevresinde yıl boyunca termik yüksek basınç kuşakları oluşur. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l27 level1 lfo8; tab-stops: list 36.0pt">Aydınlanma çemberinin 21 mart ve 23 Eylül'de teğet geçtiği yerlerdir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l27 level1 lfo8; tab-stops: list 36.0pt">Bir yıl içinde 6 ay sürekli gündüz, 6 ay sürekli gece yaşanır.
  • Çizgisel hızın sıfır, yerçekiminin en fazla olduğu yerlerdir.

Kutup Dairelerinin Özellikleri

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l18 level1 lfo10; tab-stops: list 36.0pt">Yerleri, yer ekseninin eğikliğine bağlı olarak belirlenen Kutup Daireleri, 66033' Kuzey ve Güney paralelleridir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l18 level1 lfo10; tab-stops: list 36.0pt">Kutup kuşağı ile Orta kuşağı birbirinden ayırırlar. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l18 level1 lfo10; tab-stops: list 36.0pt">Aydınlanma çemberinin yıl içinde yer değiştirdiği ve 21 Haziran ile 21 Aralık'ta teğet geçtiği paralellerdir.
  • 21 Haziran'da Kuzey Kutup Dairesi'nde, 21 Aralık'ta Güney Kutup Dairesi'nde 24 saat gündüz yaşanır.


Meridyenlerin Özellikleri

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l37 level1 lfo12; tab-stops: list 36.0pt">Bir kutuptan diğerine uzanan meridyenler de paraleller gibi sayısızdır. Ancak pratikte her 1 dereceden bir yay geçtiği varsayılarak, 360 tane oldukları kabul edilmiştir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l37 level1 lfo12; tab-stops: list 36.0pt">Birbirini izleyen 2 meridyen arasındaki uzaklık Ekvator üzerinde 111 km olarak kabul edilmiştir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l37 level1 lfo12; tab-stops: list 36.0pt">Başlangıç meridyeni olarak Londra yakınlarındaki Greenwich kabul edilmiştir.
  • Bir meridyenin, karşıt (anti) meridyeniyle arasında 180 meridyen fark vardır.

UYARI : Meridyen yayları eşit uzunluktadır. Aralarındaki uzaklık Ekvator'dan kutuplara doğru azalır ve tüm meridyenle kutuplarda birleşir.

Birbirini izleyen 2 meridyen arasındaki uzaklık; Ekvator üzerinde 111.322 m. (pratikte 111 km olarak kabul edilmiştir, 45. (Kuzey - Güney) paralellerinde 78.850 m, 90. (Kuzey - Güney) paralellerinde ise 0 m'dir.

Dünyanın Şekline Bağlı Sonuçlar

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın geoid şekli nedeniyle, yerçekimi Ekvator'dan kutuplara doğru artar. Dünya, geoid değil de küre şeklinde olsaydı, yerçekimi Dünya'nın her yerinde aynı olurdu. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın geoid şekli nedeniyle Ekvator diğer paralellerden ve meridyenlerden daha uzundur. Dünya küre şeklinde olsaydı, Ekvator çevresi (kutupları çevreleyen iki meridyenin uzunluğu) birbirine eşit olurdu. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Ekvator çevresi =40.077 km <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Kutuplar çevresi=40.009 km <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle, ekseni çevresindeki dönüş hızı Ekvator'dan kutuplara doğru azalır. Ekvator üzerindeki noktalar saatte 1666,6 km yol katederken, Kutup Noktaları'nda alınan yol sıfır km olduğu için, eksen çevresindeki dönüş hızı 0 km/saat'tir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle Kutup Noktaları'nda birleşen meridyen yaylarının uzunluğu birbirine eşittir. Bir kutuptan diğerine uzanan bir meridyen yayının uzunluğu yaklaşık 20.005 km'dir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle meridyenler arası uzaklık, Ekvator'dan kutuplara doğru azalır ve meridyenler Kutup Noktaları'nda birleşirler. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Birbirini izleyen iki meridyen arası uzaklık Ekvator üzerinde 111.322 m iken (pratikte bu uzunluk 111 km kabul edilmiştir), 45. paraleller üzerinde 78.850 m, 90. paralellerde (Kutup Noktaları) 0 m'dir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle, paralellerin uzunluğu Ekvator'dan kutuplara doğru küçülür. Ekvator en uzun paraleldir. Kutuplarda ise paraleller nokta halini alır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle aydınlık ve karanlık yarıküreler oluşur. Böylece yeryüzünün bir yarısı gündüzken, diğer yarısında gece yaşanır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator'dan kutuplara doğru Güneş ışınlarının yere değme açısı daralır. Bu tarihlerde Ekvator Güneş ışınlarını dik açı ile alır. Bu nedenle yatay düzleme dik duran cisimlerin gölgesi oluşmaz. Kutuplara doğru güneş ışınlarının yere değme açısı daraldığı için cisimlerin gölge boyu uzar. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle güneş ışınlarını yıl boyunca dik ve dike yakın açı ile alan Ekvator'un güneşten aldığı ısı enerjisi daha fazladır. Kutuplara doğru ışınların gelme açısının daralması nedeniyle alınan ısı enerjisi azalır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo14; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle yerden yükseldikçe görülebilen alan genişler.
  • Dünya'nın küreselliği nedeniyle termik basınç kuşakları oluşur.

Termik Basınç Kuşakları

Dünya'nın küreselliği nedeniyle ısınma ve soğumaya bağlı oluşan basınçlara termik basınç denir. Güneş ışınlarını, yıl boyunca dik ve dike yakın açılarla alan Ekvator fazla ısınır. Isınan hava genleşerek yükselir ve basınç düşer. Kutuplar, ışınları dar açı ile aldığından her zaman soğuktur.Soğuk hava ağır olduğu için yere çöker ve basınç yükselir.
  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l29 level1 lfo16; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın küreselliği nedeniyle, Kutup Yıldızı'nın görünüm açısı Kuzey Kutbu'ndan Ekvator'a doğru daralır. Bu nedenle 60. Kuzey paralelinde 60° açı ile görülen Kutup Yıldızı Güney Kutbu'nda görülmez.
  • Dünya'nın küreselliği nedeniyle hep aynı yönde hareketle başlangıç noktasına ulaşılır. 1519 yılında Macellan tarafından, hep batıya gidilerek çıkış noktasına varılabileceği düşüncesi ile İspanya'nın Cadiz Körfezi'ndeki Sancular Limanı'nda başlatılan ve aynı limanda 1522 yılında son bulan Dünya seyahati ile bu sonuca ulaşılmıştır.

Dünya’nın Hareketleri

Dünya’nın Günlük Hareketi (Eksen Çevresindeki Hareketi)

Dünya, batıdan doğuya doğru ekseni çevresindeki dönüşünü 24 saatte tamamlar. Buna 1 Güneş günü denir. Dünya'nın ekseni çevresindeki hareketinin hızı, 2 farklı şekilde ifade edilir.

Çizgisel Hız

Dairesel hareket yapan Yerküre üzerindeki bir noktanın birim zamanda eksen üzerindeki yer değiştirme hızıdır. Çizgisel hız, dünyanın küreselliği nedeniyle Ekvator'da en fazladır, kutuplara doğru azalır.

Açısal Hız

Dairesel hareket yapan Dünya üzerindeki bir noktanın birim zamanda oluşturduğu dönüş açısıdır.
Dünya, ekseni çevresindeki hareketi sırasında 4 dakikada 1 derecelik, 1 saatte 15 derecelik, 24 saatte 360 derecelik dönüş yapar.
Açısal hız, dünya üzerindeki her noktada aynıdır.

UYARI : Dünya kendi ekseni çevresinde,
4 dakikada 10' lik,
1 saatte 150' lik,
24 saatte 360°'lik dönüş yapar.

Günlük Hareketin Sonuçları

Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle,

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l24 level1 lfo18; tab-stops: list 36.0pt">Bir noktaya Güneş ışınlarının gelme açısı ve yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boyları günün saatlerine göre değişir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l24 level1 lfo18; tab-stops: list 36.0pt">Güneş ışınları öğle saatinde en büyük açıyla gelir ve en kısa gölgeler oluşur. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l24 level1 lfo18; tab-stops: list 36.0pt">Gece ve gündüzler birbirini izler. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l24 level1 lfo18; tab-stops: list 36.0pt">Günlük sıcaklık farkları oluşur. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l24 level1 lfo18; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle, rüzgarlar esme yönlerinden saparlar. Bu sapma, Kuzey Yarım Küre'de esme yönünün sağına, Güney Yarım Küre'de esme yönünün soluna doğrudur.
  • Dünya'nın ekseni çevresindeki dönüşünün etkisiyle, okyanus akıntıları yönlerinden sapar ve halkalar oluştururlar. Okyanus akıntılarını başlatan sürekli rüzgarlardır. Bu nedenle rüzgarların esme yönlerinden sapmasına bağlı olarak akıntılar da yönlerinden sapar.

Dünyanın Yıllık Hareketi

Dünya ekseni çevresinde hareket ederken aynı zamanda saat ibresinin tersi yönde, Güneş'in çevresinde de döner. Bu hareketini elips bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamlar. Buna 1 Güneş yılı denir. Dünya'nın yıllık hareketi sırasında, Güneş'in çevresinde çizdiği yörünge düzlemine ekliptik denir. Yörünge şeklinin elips olması nedeniyle Dünya yıllık hareket sırasında Günöte - Günberi konumuna gelir.

Günöte (Aphel)

Dünya'nın, Güneş'ten en çok uzaklaştığı, yörüngede en yavaş döndüğü gündür. Dünya Günöte konumuna 4 Temmuz'da gelir.

Günberi (Perihel)

Dünya'nın, Güneş'e en çok yaklaşıp, yörüngede en hızlı döndüğü gündür. Dünya Günberi konumuna 3 Ocak'ta gelir.

Yörünge Şeklinin Sonuçları

Dünya Güneş'in etrafında elips bir yörüngede döner. Yörünge şeklinin elips olması nedeniyle;
  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l28 level1 lfo20; tab-stops: list 36.0pt">Dünya'nın yörüngedeki dönüş hızı, Güneş'e yaklaştıkça artar, Güneş'ten uzaklaştıkça azalır. Dolayısıyla sonbahar ekinosuna 2 gün gecikme ile 23 Eylül'de ulaşılır.
  • Her iki yarımkürede mevsim süreleri değişir.

Mevsim Süreleri : Yörünge şekli tam daire biçiminde olsaydı, Dünya'nın yörüngedeki dönüş hızı değişmez, her iki yarım kürede mevsim süreleri eşit olurdu.
Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle Kuzey Yarım Küre'de ve Güney Yarım Küre'de aynı anda birbirine göre zıt mevsim yaşanır. Birinin yaz süresi diğerinin kış süresi olur. Dünya'nın yörüngedeki dönüş hızının Güneş'e yaklaştıkça artması, uzaklaştıkça azalması nedeniyle Kuzey Yarım Küre'de İlkbahar ve yaz süresi Güney yarım Küre'de sonbahar ve kış süresi daha uzundur.

Eksen Eğikliği

Dünya'nın yıllık hareketi sırasında oluşan yörünge düzlemi (ekliptik) ile Dünya'nın Ekvator düzlemi üst üste çakışmaz.
Aralarında 23°27' lık bir açı bulunur.
Yörünge düzlemi ile eksen arasında ise 66°33' lık bir açı oluşur. Buna Dünya'nın Eksen Eğikliği denir.

Ekliptik:Dünya'nın yörüngesinden geçtiği varsayılan düzleme Ekliptik veya Yörünge Düzlemi denir.

UYARI : Dünya ekseniyle, yörünge düzlemi arasında 66°33'lık,
Ekvator ile yörünge düzlemi arasında 23°27' lık açı bulunmaktadır.
Bu açı daha küçük ya da daha büyük olsaydı, dönence ve kutup dairelerinin enlem dereceleri değişirdi.

Eksen Eğikliğinin Sonuçları

v Dünya'nın Güneşe karşı konumu yıl içinde değişir.
Dünya'nın Güneşe Karşı Konumları

21 Mart - 23 Eylül Durumları (Ekinokslar)

a) 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator üzerindeki noktalar yerel saat 12.00'de Güneş ışınlarını dik açı ile alır.
b) b) Ekvator'da yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12.00' de gölgesi oluşmaz.
c) Aydınlanma çemberi, Kutup Noktalarından geçer.
d) Dünya'nın her yerinde gündüz ve gece süresi birbirine eşittir.
e) Aynı meridyen üzerinde yer alan tüm noktalarda Güneş, yerel saatle aynı anda doğar ve aynı anda batar.
f) 21 Mart'tan sonra Kuzey Y.'de, 23 Eylül'den sonra da Güney Y.' de gündüzler gecelere göre daha uzun olmaya başlar.

21 Haziran Durumu (Solstisi)

a) Güneş ışınları dik açı ile yerel saat 12.00'de Yengeç Dönencesi'ne gelir.
b) Yengeç Dönencesi'nde yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12.00'de gölgesi
oluşmaz.
c) Aydınlanma çemberi Kutup Dairelerine teğet geçer.
d) Bir noktadan kuzeye doğru gidildiğinde gece süresi uzamaya başlar.
e) Kuzey Yarım Küre'de yılın en uzun gündüzü, Güney Yarım Küre'de ise yılın en uzun gecesi
yaşanır. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre'de gündüzler, Güney Yarım Küre'de ise geceler
kısalmaya başlar.

21 Aralık Durumu (Solstisi)

a) Güneş ışınları dik açı ile yerel saat 12.00'de Oğlak dönencesi'ne gelir.
b) Oğlak dönencesi'nde yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12.00'de gölgesi oluşmaz.
c) Aydınlanma çemberi Kutup Daireleri'ne teğet geçer.
d) Bir noktadan kuzeye doğru gidildikçe gündüz süresi uzamaya başlar.
e) Kuzey Yarım Küre'de yılın en uzun gecesi, Güney Yarım Küre'de ise yılın en uzun gündüzü
yaşanır. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre'de geceler, Güney Yarım Küre'de gündüzler
kısalmaya başlar.

UYARI : 21 Haziran'da Yengeç Dönencesi, 21 Aralık'ta Oğlak dönencesi, 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator üzerindeki noktalarda, cisimlerin saat 12.00'da oluşan gölgesi tam dibe düşer. Ekinokslarda, 450 enlemlerinde oluşan gölge boyu cismin boyuna eşittir.

UYARI : 21 Haziran'da,
- Güney Kutup Dairesi ile Güney Kutbu arasındaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladır.
- Türkiye'de saat 12.00'de cisimlerin yıl içindeki en kısa gölgeleri oluşur.

UYARI : 21 Aralık'ta;
- Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasındaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladır.
- Türkiye'de yerel saat 12.00'de cisimlerin yıl içindeki en uzun gölgeleri oluşur.

v Dünya'nın eksen eğikliğine bağlı olarak Dönenceler ve Kutup Daireleri'nin yerleri belirlenir.

Dönenceler
23°27' Kuzeye paralelleridir. Güneş ışınlarının düz zeminlere dik açı ile geldiği en son yerlerdir.
Kutup Daireleri
66°33' Kuzey ve Güney paralelleridir. Aydınlanma çemberinin yıl içinde yer değiştirdiği, 21 Haziran ve 21 Aralık tarihlerinde teğet geçtiği paralellerdir.

v Dünya'nın eksen eğikliğine bağlı olarak matematik iklim kuşakları oluşur.

Matematik İklim Kuşakları

Dünya'nın 23°27' lık eksen eğikliği dikkate alınarak belirlenmiştir. Dönenceler arasında kalan alan, güneş ışınlarının yıl içinde iki kez dik açı ile geldiği Tropikal Kuşak'tır. Dönenceler ile Kutup Daireleri arasında kalan alanlar, güneş ışınlarının yıl içinde gelme açısının en çok değiştiği, bu nedenle 4 mevsimin belirgin olarak yaşandığı Orta Kuşak, Kutup Daireleri ile Kutup Noktaları arasında kalan alanlar ise Kutup Kuşağıdır.

v Dünya'nın eğikliğine bağlı olarak mevsimler oluşur.

Dünya'nın ekseni 23°27' eğik olduğu için Güneş ışınlarının yıl içinde gelme açısı ve buna bağlı
olarak ısıtma miktarı değişir.
21 Haziran'da Kuzey Yarım Küre'de yaz mevsimi,
Güney Yarım Küre'de tam tersine kış mevsimi başlar.
23 Eylül, Kuzey Yarım Küre'de sonbahar,
Güney Yarım Küre'de ilkbahar mevsiminin başlangıcıdır.
21 Aralık'ta Güney Yarım Küre'de yaz mevsimi, Kuzey Yarım Küre'de kış mevsimi başlar.
21 Mart'ta Kuzey Yarım Küre'de ilkbahar, Güney Yarım Küre'de sonbahar mevsimi başlar.

v Dünya'nın eksen eğikliği nedeniyle bir noktaya Güneş ışınlarının gelme açısı ve atmosferde tutulma miktarı yıl içinde değişir.

Örnek : Güneş ışınları 21 Aralık'ta Oğlak Dönencesi'ne dik gelir. Bu tarihte ışınlar Ankara'ya yıl içindeki en dar açı (260) ile ulaşır. Işınların gelme açısının daralmasının yanı sıra, atmosferde en uzun yolu geçerek yeryüzüne ulaşmaları nedeniyle atmosfer tarafından tutulma oranı da en fazladır.
21 Haziran'da ise ışınların Ankara'ya 73° ile ulaşmasına bağlı olarak atmosferde kat ettikleri yol ve atmosfer tarafından tutulma oranı en azdır.

v Eksen eğikliği nedeniyle Güneş'in ufuk düzleminde öğle vakti ulaştığı tepe noktasının yeri yıl içinde değişir.

v Dünya üzerinde aynı anda gece ve gündüz yaşayan alanları birbirinden ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir. Dünya'nın eksen eğikliğine bağlı olarak aydınlanma çemberi Kutup noktaları ile Kutup Daireleri arasında yer değiştirir. Bu yer değiştirme soncunda gece ve gündüz süreleri değişir, aralarındaki fark Ekvator'dan kutuplara doğru artar. Bu fark 21 Haziran ve 21 Aralık'ta en fazla olur.

v Bir noktada Güneş'în doğuş ve batış saatleri yıl boyunca değişir. Güneş, yaz aylarında erken doğup geç batarken kış aylarında geç doğup erken batar.
Örnek : 21 Haziran'da Güneş ışınları Yengeç Dönencesi'ne dik gelir. Aydınlanma çemberi Kutup Daireleri'ne teğet geçer. Bunun doğal sonucu olarak Kuzey Yarım Küre'de gündüzler gecelere göre uzundur.

Eksen Eğikliği Olmasaydı

Dünya'nın ekseni 23°27' eğik olmasaydı eksen ile yörünge düzlemi (ekliptik) arasındaki açı 90° olurdu.
  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l22 level1 lfo29; tab-stops: list 36.0pt">Yerleri eksen eğikliğine bağlı olarak belirlenen Dönenceler, Kutup Daireleri ve Matematik İklim Kuşakları oluşmazdı. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l22 level1 lfo29; tab-stops: list 36.0pt">Işınlar yıl boyunca Ekvator'a dik gelirdi. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l22 level1 lfo29; tab-stops: list 36.0pt">Aydınlanma çemberi yıl boyunca Kutup Noktaları'ndan geçeceği için yeryüzünde gece ve gündüz süreleri sürekli 12 şer saat olurdu.
  • Dünya üzerindeki bir nokta Güneş ışınlarını yıl boyunca aynı açı ile alacağı için mevsimler oluşmazdı.

Eksen Eğikliği Daha Fazla Olsaydı

Dünya'nın ekseni 23°27' dan daha fazla eğik olsaydı, Dönenceler ve Kutup Daireleri'nin yerleri değişirdi.
Buna bağlı olarak;
  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l23 level1 lfo31; tab-stops: list 36.0pt">Tropikal kuşak ve Kutup kuşağı genişler, Orta kuşak daralırdı. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l23 level1 lfo31; tab-stops: list 36.0pt">Orta kuşakta yazlar daha sıcak, kışlar daha soğuk geçerdi.
  • Aydınlanma çemberinin yer değiştirme alanı genişleyeceği için gece ve gündüz süreleri arasındaki fark daha da artardı.

Eksen Eğikliği Daha Az Olsaydı

Dünya'nın ekseni 23°27' dan daha aza eğik olsaydı, dönencelerin ve kutup dairelerinin yerleri değişirdi. Buna bağlı olarak;
  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l30 level1 lfo33; tab-stops: list 36.0pt">Tropikal kuşak ve Kutup Kuşağı daralır, Orta Kuşak genişlerdi. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l30 level1 lfo33; tab-stops: list 36.0pt">Orta Kuşak'ta yazlar daha serin, kışlar daha ılık geçerdi.
  • Aydınlanma çemberinin yer değiştirme alanı daralacağı için gece ve gündüz süreleri arasındaki fark daha da azalırdı.

Coğrafi Konum

Yeryüzündeki herhangi bir alanın bulunduğu yere, o alanın coğrafi konumu denir. Coğrafi konum, matematik konum ve özel konum olarak iki şekilde ifade edilir.

Matematik Konum

Dünya üzerinde bir nokta veya alanın yerinin belirlenmesi için, o noktanın Ekvator'a ve başlangıç meridyenine olan uzaklığının bilinmesi gerekir. Bunun için enlem ve boylam kavramlarından yararlanılır.
Örnek : Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri,
26° - 45° Doğu boylamları arasında yer alır.

Özel Konum

Dünya üzerindeki bir yerin çevresine, denizlere, yer şekillerine, anayollara, geçitlere ve komşularına göre konumudur.
Özel Konum;
İklim koşullarını,
Doğal bitki örtüsünü,
Tarımsal etkinlikleri,
Nüfus ve yerleşme biçimini,
Ekonomik etkinlikleri,
Ulaşım olanaklarını,
Siyasal ve kültürel yapıyı etkiler.

Enlem

Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç paraleli olan Ekvator'a uzaklığının açısal değeridir.
Q açısı, D noktasının Ekvator'a olan uzaklığının açı cinsinden değeridir ve D noktasının enlem derecesini verir.
Örnek :
Q açısının değeri 45 ise, D noktasının enlem derecesi 45° dir.

Enlemin Etkileri

Bir yerin enlemi,
Güneş'in ufukta ulaşabileceği yükseklik
Güneş ışınlarının yere değme açısı,
Gölge boylarının yıl içindeki değişimi,
Gece - gündüz sürelerindeki değişim,
İklim koşulları, hakkında bilgi verir.
İklim koşullarına bağlı olarak,
Bitki örtüsü,
Tarım ürünleri ve hayvan ürünleri,
Akarsu rejimleri,
Deniz sularının özelliği,
Nüfus ve yerleşme özelliği
Tarımın ve ormanların üst yükseklik sınırı,
Kalıcı karların başlama yüksekliği hakkında bilgi edinilebilir.

Boylam

Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın başlangıç meridyenine olan uzaklığının açısal değeridir.
Q açısı, D noktasının başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden değeridir ve D noktasının boylam derecesini verir.
Örnek : D noktasına ait Q açısının değeri 30 derece ise,
D noktasının boylam derecesi 30° dir.

Boylamın Etkileri

Bir yerin boylamı ;
Yerel saatler,
Saat dilimleri,
Aynı enlem üzerindeki noktalarda Güneşin doğuş ve batış saatleri hakkında bilgi verir.

Yerel Saat : Bir noktada Güneş'in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir. Aynı boylam üzerindeki noktalarda yerel saat aynıdır. Herhangi bir meridyenin Güneşin tam karşısına geldiği an, meridyen üzerindeki tüm noktalarda yerel saat 12.00'dir.
Güneş, doğudaki bir noktada batıdaki yerlere göre daha önce doğar ve daha önce batar; bu nedenle yerel saat doğudaki yerlerde daha ileridir.

Yerel Saat Hesaplamalarında İzlenecek Yol

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l8 level1 lfo35; tab-stops: list 36.0pt">Meridyen farkı hesaplanır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l8 level1 lfo35; tab-stops: list 36.0pt">Meridyenler başlangıç boylamına göre aynı yönde ise çıkarma, farklı yönde ise toplama işlemi yapılarak meridyen farkı bulunur. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l8 level1 lfo35; tab-stops: list 36.0pt">Zaman farkı hesaplanır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l8 level1 lfo35; tab-stops: list 36.0pt">Birbirini izleyen iki meridyen arasındaki zaman farkı 4 dakikadır. Meridyen farkı ile 4 dakika çarpılarak zaman farkı bulunur. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l8 level1 lfo35; tab-stops: list 36.0pt">Zaman farkı soruda verilen yerel saate eklenir veya çıkartılır.
  • Doğuda olan bir yerin yerel saati ileridir. Bu nedenle soruda verilen yerin yerel saati ileri ise zaman farkı çıkarılır, yerel saati geri ise zaman farkı eklenir.
Örnek : 20. Doğu meridyeni üzerindeki A noktasında yerel saat 21.00 iken,
B noktasının yerel saati kaçtır? Çözüm :
Meridyenler başlangıç boylamına göre aynı yönde oldukları için çıkarma işlemi yapılır.
Meridyen farkı = 40 - 20 = 20 meridyen
Zaman farkı = 4 * 20 = 80 dakika ise 80 / 60 = 1 saat 20 dakika
B noktası A noktasına göre daha doğuda olduğu için yerel saati ileridir.
B'nin yerel saati = 21.00 + 01.20 = 22.20 dir.

Güneş'in Doğuş veya Batış Saatinin Bulunması

Bir noktada Güneş'in doğuş veya batış saati verildiğinde, aynı paralel üzerinde bulunan başka bir noktada Güneş'in doğuş veya batış saatini bulmak için,
  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l11 level1 lfo37; tab-stops: list 36.0pt">Aradaki zaman farkı bulunur.
  • Güneş doğudaki yerlerde daha erken doğup battığı için, Güneş'in doğuş ve batış saatinin sorulduğu nokta doğuda ise zaman farkı verilen saatten çıkarılır. Sorulan nokta batıda ise zaman farkı verilen saate eklenir.
dünyamız
UYARI : Meridyenler, Greenwich'e (0°) göre farklı yönde ise, meridyen farkını bulmak için toplama işlemi yapılır.
UYARI : 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde (ekinokslarda) bir yerdeki Güneş'in doğuş veya batış saati verilirse, bir başka yerdeki Güneş'in doğuş veya batış saati bulunabilir. Çünkü bu tarihlerde gece - gündüz süreleri eşit olduğu için Güneş doğduktan 12 saat sonra batar ve battıktan 12 saat sonra doğar.
Saat Dilimleri
Dünya 15 derecelik aralıklarla 24 saat dilimine ayrılmıştır. Her saat diliminin ortasından geçen meridyen o saat dilimini kullanan ülkelerin ortak saat ayar meridyenidir. Türkiye 2. Ve 3. Saat dilimlerinde yer alır.

UYARI : Bir ülkede birden çok saat dilimi kullanılması için, ülkenin doğu - batı doğrultusunda en az 2 saat dilimini kapsayacak kadar geniş olması gerekir.
 

sonsuz_nur

Özel Üye
Katılım
30 May 2009
Mesajlar
1,860
Tepkime puanı
3
Puanları
0
Şehir:
Yozgat
harita bilgisi

Harita Bilgisi

Harita, Plan, Kroki

Dünya üzerindeki bir yerin kuşbakışı görünümü, kroki, plan ya da harita olarak düzleme aktarılır.

Harita : Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmış şekline harita denir.
Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için;

- Kuşbakışı görünüme göre çizilmesi,
- Arazi üzerindeki uzunlukların belli bir oranda küçültülmesi gerekir.

UYARI : Kuşbakışı görünüm temel alınarak yapılan çizimlerin harita özelliği taşıyabilmesi için küçültme oranının (ölçek) bulunması gerekir.

Plan : Bir yerin kuşbakışı görünümünün belli bir oranda küçültülerek düzleme aktarılmasıdır. Plan bir tür büyük ölçekli haritadır.

Kroki : Bir yerin kuşbakışı görünümünün ölçeksiz olarak düzleme aktarılmasıdır.

Haritalarda Bozulmalar

Dünya'nın küreselliği harita çizimini güçleştirmektedir. Dünya'nın tümü ya da bir bölümü düzleme aktarırken şekillerde, alanlarda, uzunluk ve açılarda bozulmalar olur. Bu nedenle küresel yüzeyi düzleme aktarmak için çeşitli çizim yöntemleri geliştirilmiştir.
Özellikle yeryüzü şekillerini gösteren haritalar tam olarak gerçeği yansıtmazlar. Engebesi fazla, geniş alanların gösterildiği haritalarda hata payı artar. Az engebeli, küçük alanların gösteriminde hata payı azalır.

UYARI : Dünya'nın küreselliği harita çizimini zorlaştırır.

- Engebeli ve geniş alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar fazladır.
- Engebesiz ve küçük alanların gösterildiği haritalarda bozulmalar azdır.

Projeksiyon

Dünya'nın küreselliği nedeniyle, haritalarda ortaya çıkan hataları en aza indirmek için çeşitli yöntemler kullanılır. Bunun için yerkürenin paralel ve meridyen ağının belirli kurallara göre düz bir kağıda geçirilmesi gerekir. Bu sisteme projeksiyon denir.

Projeksiyon Sistemleri

- Alan Koruyan Projeksiyon

Alan koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, şekil, açı ve uzunluk oranları bozulur. Ancak, paralel daireleri ile meridyenler arasındaki alanlar bozulmadan, orantılı olarak düzleme geçirilir. Böylece gerçek alan korunmuş olur.

- Açı Koruyan Projeksiyon

Açı koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, meridyenler ile paraleller arasındaki 90°’lik açık iler kara ve denizlerin şekilleri korunur. Ancak, bunların alanları bozulur. Bu tip haritalarda kutup bölgelerine doğru gidildikçe, kara ve denizlerin alanı büyür.

- Uzunluk Koruyan Projeksiyon

Uzunluk koruyan projeksiyon ile çizilen haritalarda, merkezden çevreye doğru tüm yönlerdeki uzunlukların oranı korunur. Açı ve alan korunmaz.


Harita Çizimi

Bir bölgenin haritası çizilirken öncelikle;

- Bölgenin enlem ve boylamının,
- Haritanın kullanım amacının,
- Haritanın küçültme oranının belirlenmesi gerekir.

Harita yapımında kullanılacak çizim yöntemi, küçültme oranı ve harita işaretleri ise haritanın kullanım amacına göre belirlenir.

Harita Elemanları

Tüm haritalarda bulunması gereken 5 temel eleman vardır. Bunlar, enlem-boylam, ölçek, harita anahtarı (lejant), başlık ve çerçevedir.

Enlem-boylam : Haritası yapılacak alanın öncelikle enlem ve boylamları belirlenir. Çünkü haritanın ölçeği, bu alanın genişliğine ve kullanım amacına göre belirlenir.

Ölçek : Haritanın kullanım amacına göre belirlenmelidir.

Harita Anahtarı (Lejant) : Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür. Her haritanın kullanım amacına göre farklı işaretler kullanılır.

Başlık : Haritanın kullanım amacını belirtmeli, haritayı tanıtmaya yeterli, açık ve kısa olmalıdır.

Çerçeve : Tüm haritalarda, haritası yapılacak alanı sınırlayan bir iç çerçeve ve diğer harita elemanlarını sınırlayan dış çerçeve çizilmelidir.

Harita Ölçeği

Harita üzerinde belli iki nokta arasındaki uzunluğun, yeryüzündeki aynı noktalar arasındaki uzunluğa oranıdır.
Diğer bir deyişle, gerçek uzunlukları harita üzerine aktarırken kullanılan küçültme oranıdır.
Örneğin : Boğaz Köprüsü'nün gerçekte 1074 m olan iki ayağı arası uzaklık, ölçeği bilinmeyen bir haritada yaklaşık 0.5 cm gösterilmiştir. Haritanın ölçeğini bulmak için harita üzerindeki uzunluğu gerçek uzunluğa oranlarız.
Buna göre haritanın ölçeği yaklaşık 1/200.000'dir.

Ölçek = Harita Üzerindeki Uzunluk / Arazi Üzerindeki Uzunluk (Gerçek Uzunluk)

Kesir Ölçek

Haritalardaki küçültme oranını basit kesirle ifade eden ölçek türüdür.

1 / 25.000 , 1 / 500.000, 1 / 1.000.000 birer kesir ölçektir.

Kesir ölçekte, pay ile paydanın birimleri aynıdır. Uzunluk birimi olarak santimetre (cm) kullanılır.

Örneğin : 1 / 1.000.000 ölçeğinde, arazi üzerindeki 1.000.000 cm (10 km)'lik uzunluk harita üzerinde 1 cm gösterilmiştir.

Çizgi (grafik) Ölçek

Haritalardaki küçültme oranını çizgi grafiği üzerinde gösteren ölçek türüdür.
Kesir ölçeğe göre düzenlenir ve santimetre (cm)'nin üstündeki tüm uzunluk birimleri kullanılır.

Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Çevirme

Kesir ölçeği, çizgi ölçeğe çevirirken önce 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiği bulunur.

Örnek : 1 / 2.500.000 ölçeğinde 1 cm 25km'yi gösterdiğine göre çizgi ölçekte de 1 cm 25 km'yi göstermelidir.
Bir doğru parçası çizilerek eşit aralıklara bölünür. Üzerine, 1 cm 25 km'yi gösterecek şekilde değerler yazılır.
Sıfırın sol tarafındaki aralık 25 km'den daha kısa uzunlukların ölçülmesine yarayacak biçimde bölümlenir.

Çizgi Ölçeği Kesir Ölçeğe Çevirme

Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken önce ölçeğin uzunluğunun, toplam kaç km'yi gösterdiği bulunur. 1 cm'nin kaç km'yi gösterdiğini bulmak için orantı kurulur.

Örneğin : Çizgi ölçeğin uzunluğu 5 cm'dir.

5 cm 20 km gösterdiğine göre
1 cm x km'yi gösterir.
----------------------------------------
x = 20 / 5 = 4 km

Bulunan değer cm'ye çevrilir.

Buna göre kesir ölçek 1 / 400.000'dir.

UYARI : Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirirken, grafiğin sonundaki uzunluk birimine dikkat etmemiz gerekir.

Harita Türleri

Harita yaşamın her alanında yardımcı araçlar olarak kullanılır.
Bir kentin imar planının çıkarılması, karayolu, demiryolu ya da köprü yapımı için en uygun yerin belirlenmesi, arkeoloji, coğrafya gibi birçok alanda araştırma yapılması sırasında haritalardan yararlanılır. Haritalar konularına ve ölçeklerine göre ikiye ayrılır.

Konularına Göre Haritalar

Konularına göre haritalar, kullanım amaçlarına göre genel haritalar ve özel haritalar olarak ikiye ayrılır.

Genel Haritalar

Toplumun geniş kesimi tarafından kullanılabilen haritalardır.

- Topoğrafya Haritaları

İzohips (eş yükselti) eğrisi yöntemi ile yapılır. Araziyi ölçekleri oranında ayrıntıları ile gösterirler. Ölçekleri 1 / 20.000 ile 1 / 500.000 arasında değişir. 1 / 20.000'den büyük ölçekli olanlar kadastro işlerinde ve askeri amaçlarla kullanılır. Bu haritalardan ölçek, uzunluk alan ve eğim hesaplamada yararlanılır.

- Fiziki Haritalar

Fiziki haritalar, yeryüzünün kabartı ve çukurluklarını gösteren orta ya da büyük ölçekli haritalardır.
Fiziki haritalar hazırlanırken eş yükselti ve eş derinlik eğrileri geniş aralıklarla geçirilir. Bu aralıklar çeşitli renklerle boyanır. Yükseltiler genellikle yeşil, sarı ve kahverenginin çeşitli tonları ile, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.

- Siyasi ve İdari Haritalar

Yeryüzünde veya bir kıtada bulunan ülkeleri, bir ülkenin idari bölünüşünü, yerleşim merkezlerini gösteren haritalardır. Bu haritalardan uzunluk ve alan bulmada yararlanılır. Ancak yer şekilleri hakkında bilgi edinilemez.

- Duvar ve Atlas Haritaları

Eğitim ve öğretim amacına yönelik haritalardır. Ölçekleri 1 / 1.100.000'dan daha küçüktür. Dünya'nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler.

Özel Haritalar

Belirli bir konu için hazırlanmış haritalardır. Bu haritalardan bazıları şunlardır:

- Araziden Yararlanma Haritaları

Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların, çayır ve mera alanlarının, orman alanlarının, bölünüşü ile kayalık, bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir. Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir.

- Ekonomi Haritaları

Dünya'nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü, sayısı, dağılışı, çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir.

- Hidrografya Haritaları

Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi, akım miktarı, kanallar, göl sularının özellikleri, yeraltı sularının türü, kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir.

- İzoterm Haritaları

Bir bölgede, eş sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir.
İzotermler yardımıyla çizilen izoterm haritalarından, bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir.
Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için, bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir. Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır.

- Jeomorfoloji Haritaları

Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır.
Bu haritalarda faylar, yamaçlar, vadi türleri, birikinti konileri, sekiler, ovalar ve daha bir çok yer şekli taranarak gösterilir. Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir.

- Nüfus Haritaları

Dünya'nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir. Nüfus yoğunluğu haritaları ise renklendirilir.

- Toprak Haritaları

Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalardan, yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi, buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır.

Ölçeklerine Göre Haritalar

- Büyük Ölçekli Haritalar

Ölçekleri 1 / 200.000'e kadar olan bu haritalarda :

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo3; tab-stops: list 36.0pt">Küçültme oranı azdır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo3; tab-stops: list 36.0pt">Ayrıntı fazladır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l3 level1 lfo3; tab-stops: list 36.0pt">Birim düzlemde gösterilen gerçek alan küçüktür.
  • Eşyükselti eğrileri arasındaki yükselti farkı azdır.
Planlar ve topoğrafya haritaları bu gruba girer.

- Orta Ölçekli Haritalar

Ölçekleri 1 / 200.000 ile 1 / 1.000.000 arasında olan haritalardır.

Ayrıntılar, büyük ölçekli haritalar göre daha azdır.

- Küçük Ölçekli Haritalar

Ölçekleri 1 / 1.000.000'dan daha küçük olan haritalarda;

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l4 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Ayrıntı en azdır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l4 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Küçültme oranı en fazladır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l4 level1 lfo6; tab-stops: list 36.0pt">Birim düzlemde gösterilen gerçek alan büyüktür.
  • Eşyükselti eğrileri arasındaki farkı fazladır.
Duvar ve atlas haritaları bu gruba girer.

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi

Haritalarda Kullanılan Çizim Yöntemleri

Yeryüzü şekillerini harita üzerine aktarmak için kullanılan yöntemler;

- Kabartma Yöntemi

Kabartma yöntemi ile yapılan haritalarda, yükseltiler belli oranda küçültülür.
Yer şekilleri kabartılarak gösterilir.

- Gölgelendirme Yöntemi

Gölgelendirme yönteminde, Güneş ışınlarının yer şekilleri üzerine 45 derece açı ile geldiği kabul edilerek arazi yapısı gösterilir. Bu yöntemde gölgelerin açık veya koyu oluşu arazinin eğimi hakkında bilgi verir.
Gölgelerin koyulaştığı yerlerde eğim azalır. Yer şekilleri ayrıntılı bir şekilde gösterilemediği için günümüzde yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.

- Tarama Yöntemi

Tarama yöntemi ile yapılan haritalarda, yer şekilleri kısa, kalın, sık ya da ince, uzun, seyrek çizgilerle taranmış olarak gösterilir.
Eğim arttıkça taramaların boyları kısalır, sıklaşır ve kalınlığı artar. Eğimin az olduğu yerlerde ise taramalar uzar, seyrekleşir ve incelir. Taramanın yapılmadığı yerler ise düzlükleri göstermektedir.
Tarama yöntemi ile harita yapımının zor olması, yükselti, eğim bulma gibi hesaplamaların yapılamaması gibi nedenlerden dolayı bu yöntem günümüzde kullanılmamaktadır.

- Renklendirme Yöntemi

Eşyükselti eğrileriyle birlikte kullanılan bu yöntemde yükselti ve derinlik basamakları renklerle gösterilir. Fiziki haritalarda yükseltiler genellikle, yeşil, sarı ve kahverenginin çeşitli tonları, derinlikler ise açıktan koyuya mavi rengin tonları ile gösterilir.

UYARI : Fiziki haritalarda kullanılan renkler, yer şekillerini göstermez. Yükselti ve derinlik basamaklarını göstermek için kullanılır.

- İzohips (Eş yükselti) Eğrisi Yöntemi

Bu yöntemle yapılan haritalarda yer şekilleri izohipsler yardımıyla gösterilir.

İzohips (Eş yükselti) Eğrisi

Deniz seviyesinden aynı yükseklikteki noktaları birleştiren eğriye eş yükselti (izohips) eğrisi, aynı derinlikteki noktaları birleştiren eğriye eş derinlik (izobath) eğrisi denir.

İzohips Aralığı (Eş Aralık)

İzohipsler haritaların ölçeğine uygun olarak belirlenen yükselti aralıkları ile çizilir. Bu aralığa izohips aralığı ya da eş aralık denir.

İzohipslerin Özellikleri

  • <LI class=MsoNormal style="mso-list: l2 level1 lfo9; tab-stops: list 36.0pt">İzohipsler iç içe kapalı eğrilerdir. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l2 level1 lfo9; tab-stops: list 36.0pt">Her izohips, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır. <LI class=MsoNormal style="mso-list: l2 level1 lfo9; tab-stops: list 36.0pt">Dik yamaçlarda izohipsler sık geçer <LI class=MsoNormal style="mso-list: l2 level1 lfo9; tab-stops: list 36.0pt">Eğimin azaldığı yerlerde izohipsler seyrek geçer <LI class=MsoNormal style="mso-list: l2 level1 lfo9; tab-stops: list 36.0pt">Doruk nokta ya da üçgen ile gösterilir.
  • Çevresine göre çukurda kalan yerler yani çanaklar, içe doğru çizilen oklarla gösterilir.

UYARI : Kıyı çizgisinden 0 m eğrisi geçer. Her eğri, kendisinden daha yüksek izohipslerin çevresini dolaşır. İzohipslerin sıklaştığı yerlerde eğim artar.

Haritalarda Yer şekillerinin Gösterilmesi

Yer şekillerinin gösteriminde en çok kullanılan yöntem izohips yöntemidir.
İzohips yöntemi ile yapılan haritalarda izohipslerin uzanışına göre, tepe, sırt, boyun, yamaç, vadi, delta gibi yer şekillerini harita üstünde tanımlamak mümkündür.

Tepe : Bir doruk noktası ve onu çevreleyen yamaçlardan oluşmaktadır.

Sırt : İki akarsu vadisini birbirinden ayıran ve birbirine ters yönde eğimli yüzeyleri birleştiren yeryüzü şeklidir. Sırtların üzeri düz olabileceği gibi keskin de olabilir.

Boyun : Birbirine ters yönde açılmış iki akarsu vadisinin en yüksek, iki doruk arasındaki alanın en alçak yerine boyun denir. Buralara bel ya da geçit de denir.

Yamaç : Yeryüzündeki eğimli yüzeylerdir.

Vadi : Akarsuyun açtığı, sürekli inişi bulunan, uzun, doğal oluktur.

Delta : Akarsuyun taşıdığı maddeleri denize ya da göle ulaştığı yerde biriktirmesi ile oluşan yeryüzü şeklidir.

UYARI : İzohipslerin "V" şeklini aldığı yerlerde, açık taraf akarsu akış yönünü gösterir. Akarsuların delta oluşturdukları yerlerde, izohipsler deniz veya göl yüzeyine doğru çıkıntı yapar.
İzohipsin "V" şeklini aldığı yerlerde yükselti "V" nin açık ucuna doğru artıyorsa sırt, sivri ucuna doğru artıyorsa vadi vardır.
Boyun olabilmesi için, karşılıklı iki tepe arasında, birbirine ters yönde uzanan iki akarsu vadisinin bulunması gerekir.

Profil Çıkartma

Topoğrafya yüzeyinin düşey düzlemde yaptığı ara kesite topoğrafik profil denir.
Haritalarda yeryüzü kuşbakışı olarak görüldüğü için profil, yer şekillerinin yandan görünüşü hakkında bilgi verir.
Profil eş yükselti eğrisi yöntemi ile yapılan haritalardan yararlanarak çizilir.

Harita Hesaplamaları

Gerçek Uzunluğu Hesaplama

Gerçek uzunluk, diğer bir deyişle arazi üzerindeki uzunluk,

Gerçek Uzunluk = Ölçek (Payda) * Harita Uzunluğu

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek : 1 / 850.000 ölçekli bir haritada A - B kentleri arası 8 cm ölçülmüştür. Buna göre iki kent arasındaki kuş uçuşu uzaklık kaç km'dir?

Orantıyla Çözüm :

Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 850.000 cm haritada 1 cm gösterilmiştir.
1 cm 850.000 cm'yi gösterdiğine göre
8 cm x cm'yi gösterir.
----------------------------------------------------------------
x = 8 * 850.000 / 1 = 6.800.000 cm

cm'yi km'ye çevirmek için 5 basamak sola doğru gitmek gerekir.

6.800.000 cm = 68 km'dir.

Formülle Çözüm :

Gerçek Uzunluk = Ölçek * Harita Uzunluğu
Gerçek Uzunluk = 850.000 * 8
Gerçek Uzunluk = 6.800.000 cm = 68 km'dir.

Haritadaki Uzunluğu Hesaplama

Harita üzerindeki uzunluk

Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.


Örnek : Arazi üzerindeki 180 km'lik uzunluk 1 / 900.000 ölçekli haritada kaç cm ile gösterilir?

Orantıyla Çözüm :

1 / 900.000 ölçeğinde,

1 cm 9 km'yi gösteriyorsa
x cm 180 km'yi gösterir.
----------------------------------
x = 1* 180 / 9 = 20 cm'dir.

Formülle Çözüm :

Ölçeğe göre, arazi üzerindeki 900.00 cm haritada 1 cm gösterilmiştir.

Harita Uzunluğu = Gerçek Uzunluk / Ölçek (payda)
Harita Uzunluğu = 18.000.000 / 900.000
Harita Uzunluğu = 20 cm'dir.

Haritadaki Uzunlukların Karşılaştırılması

İki harita uzunluğunun karşılaştırılması esasına dayanan sorular ters orantı kurularak ya da iki aşamalı olarak çözülür.

Örnek : 1 / 750.000 ölçekli bir haritada A-B noktaları arasındaki uzaklık 12 cm ölçülmüştür. Aynı uzaklık
1 / 1.500.00 ölçekli bir haritada kaç cm ile gösterilir.

Çözüm l :

1 / 750.000 ölçekli haritada 12 cm'lik uzaklık, 1 / 1.500.000 ölçekli haritada x cm gösterilir.

Ölçekler arasında 750.000 / 1.500.000 oranı bulunduğuna göre harita uzunlukları arasında 12 / x oranı vardır.
x = 750.00 * 12 / 1.500.000 = 6 cm'dir.

Çözüm 2:

1. haritadan yararlanarak gerçek uzaklığı bulalım

1 cm 7.5 km'yi gösteriyorsa,
12 cm x km'yi gösterir.
-----------------------------------------------------
x = 12 * 7.5 / 1 = 90 km'dir.

2. haritadan yararlanarak haritadaki uzunluğu bulalım :

15 km'yi 1 cm gösteriyorsa
90 km'yi x cm gösterir
---------------------------------
x = 90 * 1 / 15 = 6 cm'dir.

İzdüşümsel Alanın Hesaplanması

İzdüşümsel alan, yer şekillerinin izdüşümünün alınması ile hesaplanan alandır. Arazi üzerindeki gerçek alan hesaplamalarında ise yer şekilleri yüzölçümü dikkate alınır. Bu nedenle bir yerin izdüşümü alanı ile gerçek alanı arasındaki fark yardımıyla arazinin engebeliliği hakkında bilgi edinilebilir.
İzdüşüm alanı ile gerçek alan arasındaki fark fazla ise, arazinin engebesi de fazladır.
İzdüşümsel alan,

İzdüşümsel Alan = Ölçek (Payda)2 * Haritadaki Alana

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.


Örnek : 1 / 700.000 ölçekli bir haritada bir adanın kapladığı alan 15 cm2 olduğuna göre adanın izdüşümsel alanı kam km2 dir?

Orantıyla Çözüm :

Ölçeğe göre, 1 cm 700.000 cm'yi göstermektedir.

1 cm2 49 * 1010 km2 yi gösterdiğine göre,
15 cm2 x km2'yi gösterir.
--------------------------------------------------------------
x = 15 * 49 * 1010 = 735 * 1010 cm2 dir.
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir. 735 * 10 cm2 = 735 km2'dir.

Formülle Çözüm :

İzdüşümsel Alan = (Ölçek Paydası)2 * Haritadaki Alan
İzdüşümsel Alan = (700.000)2 * 15
İzdüşümsel Alan = 49 * 1010 * 15 = 735 * 1010 cm2
cm2'yi km2'ye çevirmek gerekir. 735 * 1010 cm2 = 735 km2'dir.

Haritadaki Alanı Hesaplama

Haritadaki alan,

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek (Payda)2

formülü ile ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek : Gerçek alanı 590.4 km2 olan göl 1 / 1.200.000 ölçekli haritada kaç cm2 gösterilir.

Orantıyla Çözüm :

Ölçeğe göre ;

1 cm 12 km'yi göstermektedir.

1 cm2 144 km2'yi gösteriyorsa
x cm2 590.4 km2'yi gösterir.
--------------------------------------------------------
x = 590.4 / 144 = 4.1 cm2 dir.

Formülle Çözüm :

Haritadaki Alan = Gerçek Alan / Ölçek2 (Payda)

Haritadaki Alan = 590.4 / (12)2

Haritadaki Alan = 590.4 / 144 = 4.1 cm2

UYARI : Haritalardaki alan hesaplanırken ölçek paydasının karesi mutlaka alınmalıdır.

Ölçek Hesaplama

Harita ve arazi üzerindeki uzunlukların verildiği sorularda ölçek,

Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk

formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek : Arazi üzerindeki 84 km'lik uzunluk, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm gösterildiğine göre, haritanın ölçeği nedir?

Orantıyla Çözüm :

84 km cm'ye çevrilir.
7 cm 8.400.000 cm'yi gösteriyorsa
1 cm x cm'yi gösterir.
-----------------------------------------------
x = 1 * 8.400.000 / 7 = 1.200.000 cm'dir.
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Formülle Çözüm :

Ölçek (Payda) = Harita Uzunluğu / Gerçek Uzunluk
Ölçek (Payda) = 7 / 8.400.000
Ölçek (Payda) = 1.200.000 cm
Ölçek : 1 / 1.200.000'dir.

Ölçek Hesaplama

Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçek

Ölçek (Payda) = Haritadaki Alan / Gerçek Alan kesrinin karekökü

formülü ya da doğru orantı kurularak hesaplanır.

Örnek : Gerçek Alanı 4375 km2 olan bir göl, ölçeği bilinmeyen haritada 7 cm2 gösterildiğine göre haritanın ölçeği nedir?

UYARI : Harita ve arazi üzerindeki alanların verildiği sorularda ölçeği hesaplarken kare kök almayı unutmayınız.

Eğim Hesaplama :

Eğim : Topoğrafya yüzeyinin yatay düzlemle yaptığı açıya eğim denir.

Eğim,

Eğim = Yükseklik (m) * 100 / Yatay Uzaklık

formülü ile hesaplanır.

Örnek : A - B arasındaki uzaklık 1 / 600.000 ölçekli haritada 4 cm gösterilmiştir. Aralarındaki yükselti farkı 1200 m. olduğuna göre, A ile B arasındaki eğim binde (%o) kaçtır?

Çözüm A B arasındaki gerçek uzaklık;
4 * 6 = 24 km olduğuna göre,

Eğim = Yükseklik Farkı (m) / Yatay Uzaklık (m) * 1000

Eğim = 1200 / 24.000 * 1000

Eğim = %o 50'dir.

UYARI : Eğim yüzde (%) olarak hesaplanırken 100 ile, binde (%o) olarak hesaplanırken 1000 ile çarpılır.


 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst