Aöf Cumhuriyet Dönemi Türk Nesri 6.Ünite Ders Notları

AOFDESTEK

ADMİN
Yönetici
Admin
Katılım
9 Şub 2011
Mesajlar
6,041
Tepkime puanı
25
Puanları
48
Bölüm:
İşletme
Şehir:
Bursa
Aöf Cumhuriyet Dönemi Türk Nesri 6.Ünite Ders Notları


GEZi TÜRÜNÜN TANIMI VE NiTELiKLERi
v Gezmek, insanın doğasındaki en temel eylemlerden birisidir. insanlar ekonomik, dini, askeri, bilimsel, turistik veya buna benzer pek çok nedenden dolayı gezerler. Bazı kişiler gezip gördükleri yerlerin özelliklerini yazıya aktarmaktan hoşlanır. işte gezi yazılarının temelde ortaya çıkışı burasıdır.
v Bunlardan anlaşılacağı üzere gezi yazısı, yurt dışında veya yurt içinde gezip görülen yerlerin, mimari, kültürel, dini, ticari, tarihi vb. yönlerinin anlatıldığı yazılardır.
v Gezi yazıları, çok değişik edebiyat türlerine kaynaklık ettiği gibi, anı ve günlük türleriyle de önemli ortak taraşarı vardır. Bununla birlikte gezi yazılarının temel hareket noktasının coğrafya olduğu unutulmamalıdır.
v Üzerinde durulan coğrafyanın tarihi, insanı, yaşam biçimi, mimarisi, ulaşımı, günlük hayatı, gelenek ve görenekleri, ahlak ve hukuk anlayışı, inançları, giyim tarzları, yemek kültürleri, yan ayrı ntılar olarak gezi yazısını destekler.
v Bundan dolayı gezi yazıları edebiyatın olduğu kadar tarihin, sosyolojinin, antropolojinin, ekonominin, coğrafyanın ve bilimin de ilgi alanına girmektedir. Dolayısıyla gezi yazılarının kendi zamanlarına olduğu kadar kendilerinden sonraki zamanlara da seslenebilme özellikleri vardır.
v Batı edebiyatlarında olduğu gibi, Türk edebiyatında da başka coğrafyalara, ülkelere yapılan yolculuk olgusuna bağlı olarak yazılan roman ve hikâyelere rastlanmaktadır.

v Mesela Homeros’un iliada ve Odysseia’sı başta olmak üzere
V Voltaire’in Candide’i,
V Cervantes’in Don Quijote’u,
V Jean-Jacques Rousseau’nun Yalnız Gezerin Hayalleri,
v Goethe’nin Wilhelm Meister’ın Yolculuk Yılları isimli eseri; Hermann
v Melville’in Moby Dick’i,
v Daniel de Foe’nun Robinson Crusoe’su,
v Lewis Carrol’ın Alice Harikalar Diyarında’sı,
v Jonathan Swift’in Gulliver’in Seyahatleri kitabı;
v Stevenson’ın Deşne Adası,
v Jules Verne’in Onbeş Yaşında Bir Kaptan, Seksen Günde Devr-i Âlem, Arzın Merkezine Yolculuk, Ay’a Seyahat, Denizler Altında Yirmi Bin Fersah gibi eserleri,
v Hermann Hesse’in Siddharta’sı bu konuda verilebilecek başlıca örneklerdendir.

v Aynı şekilde Türk edebiyatında da ilhamını gezmek fikrinden alan bu tarz eserlere rastlamaktayız.
v Ahmet Midhat Efendi’nin Hasan Mellah’ı, Paris’te Bir Türk’ü, Acâib-i Âlem’i, Yakup Kadri’nin Bir Sürgün’ü, Reşat Nuri Güntekin’in Çalıkuşu adlı romanı, Halide Edip Adıvar’ın Handan’ı, Refik Halit Karay’ın Sürgünve Gurbet Hikâyeleri, Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın iki Hödüğün Seyahati, Ercüment Ekrem Talu’nun Meşhedi ile Devr-i Âlem’i ilk anda hatırlanabilecek gezi merkezli roman ve hikâyelerdir.

Gezi/Seyahat Yazısı DÜNYA EDEBiYATINDA GEZi YAZISI
v Bütün dünya edebiyatlarında geçmiş yüzyıllardan beri gezi yazılarına rastlanmaktadır. Resmi görevlerle başka ülkelere gitme; savaş, hastalık, kıtlık, ticaret, din gibi nedenlerle başka yerlere göçme gibi sosyal etkenlerin haricinde ilginç yerler görme, yeni coğrafyalar keşfetme gibi bireysel amaçlarla da çıkılan yolculuklar, görülen yerler, gezi yazıları için birer kaynak olabilmektedir.
v Batılı edebiyatlarda zengin aristokratların yeni yerler görme merakı, din adamlarının dini amaçlarla başka toplumlara açılma düşünceleri de zaman zaman gezi yazılarının yazılmasına yol açmıştır.
v Türk edebiyatında da seyahatname adıyla bilinen yazılar edebiyatımızdaki ilk gezi yazıları olarak kabul edilebilir.
v Dünya edebiyatında en bilinen gezi yazıları şunlardır:
v Homer, Odyssey (M.Ö.8.yy)
v Xenophon, Anabassis (M.Ö. 5.yy)
v Pausanias, Yunanistan’ın Tanıtımı (M.Ö. 2.yy)
v ibni Fazlan, Risale ismiyle bilinen Seyahatnamesi (10.yy.)
v Nasir Hüsrev (1004-1088), Sefername
v Marco Polo (1254-1224), Dünyanın Hikaye Edilişi
v ibni Batuta (1304 - 1368), Rihlet’ül- ibni Batuta isimli Seyahatnamesi
v Muhammet Babur (1483-1531), Baburname
v Fernão Mendes Pinto (1509-1583), Hac
v Lady Mary Wortley Montagu (1689-1762), Türk Sefaret Mektupları (şark Mektupları adıyla Türkçe’ye çevrilmiştir.
v Thomas Jefferson (1743-1826), Thomas Jefferson’ın Seyahatleri
v Heinrich Heine (1797-1856), Seyahat Resimleri
v Alexis de Tocqueville (1805-1859), Amerika’ya Yolculuk
v Gerard de Nerval (1808-1855), Doğuya Seyahat
v Charles Dickens (1812-1870), italya’dan Resimler
v Gustave Flaubert (1821-1880), Flaubert Mısır’da
v Henry James (1843-1916) Fransa’da Küçük Bir Tur
v Edmond de Amicis (1846-1908), istanbul
v Pierre Loti (1850-1923), isfahan Seyahatnamesi
v André Gide (1869-1951), Kongo’ya Seyahat
v John Steinbeck (1902-1968), Rusya Güncesi
v Heinrich Harrer (1912-2006) Tibet’te Yedi Yıl
v Dennison Berwick (1956-), Amazon ve Ganj Boyunca Yürümek
CUMHURiYET DÖNEMi TÜRK EDEBiYATINDA GEZi YAZILARI
v Tanzimat öncesi Türk edebiyatında, daha çok “seyahatname”adı altında gezi yazılarına rastlanmaktadır. Diğer taraftan Osmanlı imparatorluğunun son yüzyıllarında Batı ile ilişkilerin geliştirilmesi maksadıyla gönderilen elçilerin yazmış olduğu Sefaretnamelerde gezi yazısı sınıfına sokulabilirler.
v Türk edebiyatında seyahatname türüne örnek olabilecek ilk eser Hoca Gıyaseddin Nakkaş’ın HıtaySefaretnamesiolarak da bilinen 1422 tarihli Acâibü’l-Letâ-if’idir.
v Bundan sonra Ali Ekber Hıtâî’nin Hıtâînâme’si (1515-1516), Pirî Reis’in Kitab-ı Bahriye’si(1521/1526) Seydi Ali Reis’in Mir’atü’l-Memâlik’i (1557), Trabzonlu Âşık Mehmet Çelebi’ninMenâzıru’l-Avâlim’i (1597) sadece Türk edebiyatının değil, 17. yüzyıl dünya edebiyatının da en büyük eserlerinden sayılan Evliya Çelebi’nin 10 ciltlik Seyahatname’si, Nâbî’nin 1712’de tamamladığıTuhfetü’l-Haremeyn’i, Fransa’yı ilk kez geniş biçimde tanıtan ve 1690’larda yazıldığı sanılan Süleyman Ağa Seyahatnamesi, Kâtip Çelebi’nin, 1648’de yazmaya başladığı ve 1732’de basılan Cihannümâ’,Keçecizade izzet Molla’nın, Keşan’a sürgününü anlattığı Mihnet-Keşanmesnevisi ve bunların yanı sıraibrahim Paşa’nın, Viyana Sefaretnamesi(1719), Ahmet Dürrî Efendi’nin iran Sefaretnamesi(1721)Nişli Mehmet Ağa’nın Rusya Sefaretnamesi(1730), Mehmet Efendi’nin Lehistan Sefaretnamesi(1730), Hattî Mustafa Efendi’nin NemçeSefaretnamesi(1748), Ahmet Resmî Efendi’nin Viyana Sefaretnamesi(1758) ve Prusya Sefaretnamesi(1764), Vasıf Efendi’nin ispanya Sefaretnamesi(1787-88), Ebubekir Ratib Efendi’nin Nemçe Sefaretnamesi(1791-92), Yirmisekiz Çelebi Mehmet Efendi’nin Fransa Sefaretnamesi (1720-21) Tanzimat öncesinde yazılan seyahat eserleri veya içinde gezilen, görülen yerlere dair bilgiler içeren eserler olarak anılabilirler.
v Tanzimat sonrasında ise Batı edebiyatların da yakından tanınmasıyla gerek çeviri yoluyla batılı yazarların, gerek doğrudan Türk yazarlarının gezi yazılarının edebiyatımızda sayıca artmaya başladığı görülmektedir. Bunda bilhassa batılılaşma politikalarına bağlı olarak batılı ülkelere ait intibaların önemli bir yeri vardır.
v Gelenekten gelen seyahatname kültürünün yanı sıra, modern düşünceyle yaygınlık kazanmaya başlayan yeni yerler görme, egzotik yerler keşfetme anlayışının da bu tarz eserlerde bir etken olduğu söylenebilir.
v Sadık Rıfat Paşa’nın italya Seyahatnamesi (1838), Mustafa Sami Efendi’nin Avrupa Risalesi (1840), Mehmet Rauf’un, Seyahatname-i Avrupa’sı (1851), Hayrullah Efendi’nin Avrupa Seyahatnamesi (1864) Ömer Faiz Efendi’nin Sultan Abdülaziz’in Avrupa Seyahati (1867) Ahmet Midhat Efendi’nin oldukça hacimliAvrupa’da Bir Cevelan’ı (1889) Ahmet ihsan’ın Avrupa’da Ne Gördüm (1891), Doktor Hüseyin Hulki’nin Berlin Hatıratı (1892) Karçıncızade Süleyman şükrü’nün Seyahatü’l-Kübra’sı (1907) Gümrük Müdürü Mustafa Sait Bey’in Avrupa Seyahatnamesi (1898)
v Fağfurizade Hüseyin Nesimi’nin Seyahat’i (1904) Celal Nuri’nin şimal Hatıraları ve Kutup Musahabeleri (1915) Halit Ziya’nın Almanya Mektupları (1915) ve Alman Hayatı (1915),
v Selim Sırrı’nın Bizce Meçhul Hayatlar: isveç’te Gördüklerim(1327), Cenap şahabettin’in Avrupa Mektupları (1919), Ömer Lütş, Ümit Burnu Seyahatnamesi, Mühendis Faik’in kaleme aldığı Seyahatname-i Bahr-i Muhit,Seyyah Mehmed Emin’in istanbul’dan Asyâ-yı Vustâ’ya Seyahat (1878), Düyûn-ı Umumiye müfettişi Âli Bey’inSeyahat Jurnali (1898), ibrahim Abdüsselâm’ın Yemen Seyahatnamesi (1907) Cenap şahabettin’in Hac Yolunda’sı (1896-98), Tanzimat sonrasında yazılan gezi yazısı eserleri arasında sayılabilirler.

CUMHURiYET DÖNEMi TÜRK EDEBiYATINDA GEZi YAZILARI
v Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatına geldiğimiz de ise daha zengin bir gezi edebiyatıyla karşılaşırız.
v Bir taraftan batının daha yakından tanınmaya başlanmasıyla değişik batılı ülke ve şehirlerine ait gezi yazıları artmaya başlar; diğer taraftan özellikle Cumhuriyet düşüncesine bağlı olarak ortaya çıkan Anadoluculuk ve memleket edebiyatı, Anadolu coğrafyasını, insanını, kültürünü, tarihini, yaşama biçimini ön plana çıkarır.
v Buna bağlı olarak da bilhassa Anadolu’nun değişik şehir ve bölgelerine ait gezi yazıları dikkat çekmeye başlar. Bunların bir kısmının röportajla karışık gezi yazısı olduğunu da belirtmek lazımdır.
v Halide Edip Adıvar’ın 1937’de Londra’da basılan inside indiakitabı dışında Türkçede bir gezi kitabı olmamakla birlikte pek çok eserinde gezi yazısı sayılabilecek bölümler vardır. Adıvar, 1924’de çıktığı italya seyahatini Dağa Çıkan Kurt’ta Yolculuk Notlarıbaşlığı altında anlatır.
v Burada Halide Edip Atina, Selanik, Venedik, Verona ve Tirol şehirlerine ait gözlemlerini, bu şehirlerin tarihi, kültürel, sanatsal, mimari taraşarını dikkatlerimize sunar.
v Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Alp Dağlarından ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942) kitabında1926’dahastalığı dolayısıyla tedavi olmak için gittiği isviçre Alplerin’de yaşadıklarını, gördüklerini günlük yaşam çerçevesinde tarihsel ve sanatsal bir perspektişe birlikte verir.
v Celal Esad, 1928 tarihli Seyahat intibaları kitabında italya’nın antik Pompei, Venedik, Cenova şehirlerini; Hollanda’nın Amsterdam; isveç’in Stockholm ve Finlandiya’nı n Helsingfürs şehirlerinde gördüklerini anlatır.
v Cumhuriyet öncesi dönemde de gezi kitapları bulunan Selim Sırrı Tarcan, 1940’ta basılan Üç irfan Diyarı: Finlandiya, isveç, Danimarka kitabında ve 1948 tarihli Yurt Dışında:Londra’da Gördüklerim adlı kitabında kuzey ülkelerine yaptı-ğı gezileri ve ingiltere başkentinin gelişmişliğini anlatmaktadır.
v Yirminci yüzyıl şiirimizin önemli isimlerinden biri olan Ahmet Haşim’in Cumhuriyet döneminde yazmış olduğu Frankfurt Seyahatnamesi’nde (1933) ve Bize Göre’nin (1928) “Bir Seyahatin Notları” kısmında Frankfurt’a ve Paris’e dair oldukça ince ayrıntılara dayanan, şair bir kişiliğin ince hassasiyetinin dikkatinden çıkmış gezi yazıları yer almaktadır.
v Haşim tedavi maksadıyla gittiği Frankfurt’un ve 1928’deki Paris ziyaretinin izlenimlerini şiirlerinde alışık olduğumuz kapalılığın aksine oldukça açık anlamlı tasvirci, tahlilci bir çerçeveden verir.
v Haşim, zaman zaman ironik göndermelerle dolu sanatkârane bir üslupla Alman ve Fransız toplumunun modern yaşama biçiminden, insan çeşitliliğine, sanatsal, tarihsel, kültürel zenginliğine uzanan bir genişlikte bir anlamda modern Avrupa hayatını dikkatlerimize sunar.
v Bir coğrafya öğretmeni olan Faik Sabri Duran, gezip gördüğü yerlere dair pek çok resmin de yer aldığı,istanbul’dan Londra’ya şileple Bir Yolculuk (1934) ve Akdeniz’de Bir Yaz Gezintisi (1938) isimli kitaplarında açık deniz izlenimlerinden istanbul’dan, Lizbon’dan, Atina’dan, Amsterdam’dan, Londra’dan, Paris’ten, ve pek çok italyan şehrinden bahseder.
v Edebiyatımızın önemli edebiyat tarihçilerinden biri olan ismail Habip Sevük, Türkiye dışına yaptığı seyahatlerine ait gözlemlerini Tuna’dan Batı’ya (1935) kita-bında ve yurt içi gezilerine ait intibalarını iseYurttan Yazılar (1943) isimli eserinde bir araya getirmiştir.
v Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatının roman alanındaki en önemli isimlerinden biri olan Reşat Nuri Güntekin, iki ciltlik Anadolu Notları (I.C.1936; II.C. 1966) eseriyle gezi edebiyatının da en güzel örneklerinden birini verir.
v Anadolu’da yaptığı memuriyetler dolayısıyla yakından tanıma fırsatı bulduğu Anadolu insanı, Anadolu coğrafyası, kültürü, tarihi, yaşama biçimi, ıztırabı, sefaleti ve ihtişamı ve her türlü manzarasıyla Reşat Nuri’nin bu eserinde yer alır.
v Cumhuriyet döneminin yine önemli yazarlarından birisi olan Falih Rıfkı, gezi edebiyatına ona yakın sayıdaki eseriyle katkıda bulunmuştur. Denizaşırı (1931), Yeni Rusya (1931), Yolcu Defteri (1946), Taymis Kıyıları(1934), Bizim Akdeniz (1934), Tuna Kıyıları (1938) ve Hind (1944) isimli kitaplarında Brezilya’nın tropik ormanlarından Rusya coğrafyasına kadar geniş bir coğrafyadaki gezilerinde gezip gördüklerini gözler önüne serer.
v Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Beş şehir’i deneme, hatıra ve benzer türlerle karışık bir şehir monograşsi olmakla birlikte, içinde yazarın yaşayıp gördüğü istanbul, Ankara, Konya, Bursa ve Erzurum şehirlerine ait intibaların da yer alması dolayısıyla gezi edebiyatı içinde de düşünülebilir.
v Bunların dışında aşağıdaki yazar da adı geçen eserleriyle Cumhuriyet dönemi gezi yazısı edebiyatına önemli katılarda bulunur.
v Sadri Ertem, Bir Vagon Penceresinden (1934); Ankara-Bükreş (1938)
v Samet Ağaoğlu, Strazburg Hatıraları (1962), Sovyet Rusya imparatorluğu (1966)
v şair şükûfe Nihal, Finlandiya (1935) ve Domaniç Dağları’nın Yolcusu (1946)
v Haldun Taner’in Düşsem Yollara Yollara (1979) ve Berlin Mektupları (1984)
v Bedri Rahmi Eyüboğlu, Canım Anadolu (1953)
v Hikmet Feridun Es, Aşk Tamtamları (1953)
v Burhan Arpad, Tuna’dan şimal’e Avrupa (1953), Uçuş Günlüğü (1959), Gezi Günlüğü (1962), Avusturya Günlüğü (1963)
v A.Rıza Akısan, Güney Akdeniz ve Afrika Seyahati (1954), Trenle Avrupa’yı Dolaştım (1956), Anadolu’da Seyahat (1958), Amerika’yı Dolaştım (1958)
v Hasan-Âli Yücel, Kıbrıs Mektupları (1957), ingiltere Mektupları (1958)
v Fikret Otyam, Ha Bu Diyar (1959), Doğudan Gezi Notları (1960), Topraksızlar Can Pazarı, Ne Biçim Amerika, Ne Biçim Rusya , Karasevdam Anadolum, Adı Yemendir
v Selahattin Batu, Romancero , isviçre Günleri , Avusturya ve Venedik Günleri, ispanya Büyüsü
v Melih Cevdet Anday, Sovyet Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulgaristan, Macaristan
v Nail Güreli, Yöre Yöre (1982)
v Hikmet Birand, Anadolu Manzaraları (1983)
v Gülten Dayıoğlu, Bambaşka Bir Ülke: Amerika’ya Yolculuk, Kafdağının Ardı na Yolculuk (1988), Okyanuslar Ötesine Yolculuk (1988), Kenya’ya Yolculuk (1993), Mısır’a Yolculuk
v Buket Uzuner, Bir Siyah Saçlı Kadının Gezi Notları (1989)
v Nadir Paksoy, Sırt Çantamda Coğrafyalar (1992)
v Orhan Kural, Büyük Dünyada Küçük Adımlar (1993)



HAZIRLAYAN:ÖZKAN YURTSEVER'E ÇOK TŞK. EDİYORUZ..
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst