Aöf Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları Dersi 7.Ünite Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları Dersi 7.Ünite Ders Notları


-Yakın ve Oratadoğu’da hüküm sürmüş Ateşperest,Maniheist,Süryani,Musevi ve Hristiyan dinlerinin inançları,kainat,dünya ve insan algılayışlarıyla ve eski Mısır,Sümer-Akat,Babil ve Asur’daki çok tanrılı dinlerin yarattığı medeniyet ve kültürlerin çeşitli görünümleri de ait oldukları siyasi güçlerin yıkılmasıyla hemen ortadan kaybolmamıştır.
-Yakındoğu halklarının çocukları,çocuklarının çocukları yaşarken öğrendikleri ve kulaktan kulağa duydukları,böylece atalarından miras aldıkları kültür içerisinde yaşamışlardır.
-Her ne kadar Yakındoğu kültürü Büyük İskender ile ve Büyük Roma İmparatorluğunun doğuya doğru yayılmasıyla birlikte başlayan siyasi değişmeler sonucunda Yunan ve Roma kültürlerinin Etkisinde kalmışsa da bu kültüren etki tek yanlı olmamış;Büyük İskender döneminden itibaren Doğu kltürü de Yunan kültürünü kesin bir şekilde etkilemiş ve M.S.4.yy kadar süregelen dönemde Hellenistik kültür adıyla anılan Doğu-Batı bileşimi bir kültür oluşmuştur.
-Eski Yunan’da sadece aristokrat,aydın sınıfın zevkine hitap eden klasik Yunan edebiyatı mevcutken,yakındoğu etkileri sonucu,halkın zevkine hitap ederek ortaya çıkan popüler edebiyata ‘’novella (romans) edebiyatı’’ denir.
-M.Ö. 73 yılları sırasında,Tanrı Jove (Jüpiter) ‘un misafirperverliği üzerine yemin edilirken,bugün dahil Anadolu’da yaygın bir şekilde kullanılan ‘’tuz-ekmek hakkı’’ üzerine ant içildiği görülmektedir.
-Divan şiirini anlamak için onun tarih boyunca gelişen kültürlerden aldığı zenginlikleri bilmek gerekir.Zira Divan şiirinin temelleri ne sadece İslam medeniyeti dairesi içinde gelişen kültüre ne de Yakındoğu İslami klasik edebiyatının şiir anlayışına dayanmaktadır.Bu temel ,İslamiyet hatta Hristiyanlık öncesindeki Yakındoğu kültürüne uzanmaktadır.


Klasik Türk Edebiyatındaki Mitolojik Motifler-1

  • LEYLİ:
-Klasik İslam edebiyatındaki romans kahramanı Leyli;İştar,Astarte,Afrodit,Venüs,Beltis,Mylitta Atargatis(Yunanca :Derketo),Artemis gibi çeşitli adlarla anılan aşk ve savaş tanrısının yüzyılları aşarak klasik Yakındoğu edebiyatına ulaşmış temsilcilerinden en önemlisidir.
-Sümerlerin aşk ve savaş tanrısı İnanna(Semitik,İştar)dır.Mezopotamya ‘da kaplan,renginin siyahlığı dolayısıyla geceyi ve gece gökyüzünü sembolize etmesiyle İnanna’nın sembolü olmuştur..Mitoloji ve Yakındoğu edebiyatında kaplan ;aşk,savaş,karanlık,gece,kadın,doğum,çoğalma,hayat,ölüm ve insan iradesini temsil eder.
-İslam edebiyatındaki romans kahramanı olan Leyli,kendi adıyla müsemma olmak üzere ‘’leyl:gece’’ kelimesinin türevidir.
-Bereket,aşk ve savaş tanrısı İştar bir rölyefte Anat olarak bir aslanın üstünde ayakta durmakta,bir elinde hayatın sembolü olan yılanı,bir elinde de aşkın sembolü olan lotus çiçeğini tutmaktadır.
-Divan şiirinde Zühre ve Nahid ismiyle ye alan Venüs efsaneye göre ,İranlı çok güzel ve şuh bir kadın imiş.Harut ve Marut adlı meleklerden hile yoluyla göğe yükselmenin yolunu bulmuş,gökyüzüne çıkmıştır.
  • ZÜLF/ÖMÜR:
-Divan edebiyatında yılan sevgilinin saçıdır.Genel olarak bu benzerlik sevgilinin saçının kıvrım kıvrım olmasına dayanmaktadır.
-Divan edebiyatında saç,uzunluğu bakımından ömrü yani hayatı sembolize eder.
-Sevgilinin uzun ve siyah saçlarının uçlarına bağlanmış olan aşıklar hayatları boyunca karanlıkta,aç,şaşkın,yolunu bulamayarak yerlerse sürünmektedirler.
*Şebdiz:Hüsrev’in yağız adı ve Gülgun ‘un (Şirin’in bindiği açık doru at) kardeşidir.Annelerinin çöldeki bir aygır heykeline bir defa sürünmekle gebe kalarak bunları doğurduğu söylenmektedir.Efsaneye göre Şebdiz’in boyu diğer atlardan dört karış yüksektir.Her ayağına on çivi ile nal çakılırmış.
  • ZÜLF/YILAN:
-Divan edebiyatında sevgilinin saçı aşk ve savaş tanrıçası İnanna (İştar,Astarte,Afrodit)’in elindeki hayatı temsil eden yılanı aklımıza getirir.
-En eski Sümer efsanesi Gılgamış’tan beri hayat suyunu bulan ve ebedi hayata,ölümsüzlüğe kavuşan yılan olmuştur.
-En eski Smer efsanelerinden bu yana hayat suyunu bulan ve ebedi hayata,ölümsüzlüğe kavuşan hayvan ‘’yılan’’ olmuştur.
-Saç-yılan-ömür arasındaki ilişki Divan edebiyatında çeşitli kalıplaşmış imajalrla yer almıştır.Bunlar iki grupta toplanmıştır:saç-ömür;saç-yılan.
-Saç sevgilinin yüzünü çevrelemekle onun dudakalarını örtmektedir.Başka bir söyleyişte saklı bir hazinenin bekçisidir.
-Diğer geleneksel kabul olan kalıplaşmış imaj da yüzün bir çiçek bahçesi ve gizli gül bahçesi olarak düşünülmesidir.
-Özellikle Divan edebiyatında bulunan ‘’yılan kıbleyi ve Kabe’yi tavaf eder.’’ Genel kabulü de çok ilginçtir.
-Bir başka imaj da saçın ejderhaya yüzün de cennete benzetilmesiyle ortaya çıkar.Bu tasavvur, Kuran’da ve sözlü gelenekte anlatılan Hz.Adem ve Hz.Havva’nın cenneten kovulmaları hikayesiyle ilgilidir.
-Diğer birimaj da yılana benzetilen zülf ile ab-ı hayatı simgeleyen sevgilinin dudağı arasındaki ilişkide bulunur.Saç,sevgilinin yüzündeki ab-ı hayatı simgeleyen dudağa erişmek ve onu korumak için yüzün etrafına sarmıştır.
-Efsaneye göre Hz.Süleyman tılsımlı bir mühr sahip olduğu için bütün hayvanlar ve kuşlar ona itaat etmiştir.Bu mühürde/yüzükte güçlü bir sihir vardır.Buna ilave olarak Hz.Süleyman’ın yüzüğünü veya mührünü bir ejderhanın beklemekte olduğu bilinir.Bu motif Camasb-name adlı mesnevide 18.yy. şairi Abdi tarafından işlenmiştir.
-Divan edebiyatında 15. ve 16.yy başlarında sevgilinin hala Yakındoğu mitolojisindeki aşk ve savaş tanrıçasının bir uzantısı olarak ideal kadını,ideal güzeli sembolize ettiğini söylenebilir.
-Divan şiirinde ab;İslamiyet,tazelik,hayat,su,parlaklık anlamlarını içermektedir.
*Camasb-name:Türkçeye kazandırılan Cmasbnamelerden en önemlisi,II.Murat devri şairlerinde Abdi’nin eseridir.Eser Farsçadan tercüme olmakla birlikte,Arap hikaye tekniğine bsğlılık gösterir.Binbir Gece Masalları’ndan da tesirlerin yer aldığı mesnevi de ,İslam kültürünün ortak konularından istifade edilmiştir.Özellikle mesnevide Kuran kaynaklı hikayelerin tesiri görülmektedir.
*Şeytan(Azazil):Bütün meleklerin Hz.Adem’e secde etmelerine karşın ,kendisinin ateşten yaratıldığını Hz.Adem’in ise topraktan yaratıldığının öne sürerek secde etmeyen şeytan ,Allah tarafından cenneten kovulmuş ve lanetlenmiştir.Cennete tekrar girmenin yollarını arayan şeytan, cennetin kapıcısı Rıdvan tarafından içeri alınmıyordu.Fakat şeytan yılanın dişleri içinde cennete girmeyi başarmıştır.Dört ayaklı gzel bir hayvan iken Allah bu cürmünden dolayı yılanı cezalandırarak ayaklarını ve güzelliğini gidermiştir.


HAZIRLAYAN:Fikran KARACA

 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst