nzeytinevi
Yeni Üye
- Katılım
- 22 Şub 2013
- Mesajlar
- 764
- Tepkime puanı
- 1
- Puanları
- 0
Açıköğretim İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Ders Notları / Ders Kitabı
Sınavlarda Hepinize Başarılar Diliyoruz..
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 1-4 ÜNİTELER KISA ÖZET
1. İş sözleşmesinin diğer adı HİZMET akdidir.
2. İş sözleşmesinin tarafları arasındaki hukuki ilişki işçinin; işveren adı ve hesabına iş görmesine yol
açarak, işçiyi işverene bağımlı kılar. TABİİYET bağı olarak ifade edilen bu bağımlılık hukuki,
ekonomik ve teknik anlamdadır.
3. İşçinin işverene işin yapılması ile yürütüm biçimi ve koşulları yönünden bağlı olması TEKNİK
yönden bağımlılığını ifade eder.
4. İşçinin denetim ve yaptırım yetkileriyle donatılmış bulunan işverenin gözetim ve denetimi yani
otoritesi altında iş görmesi HUKUKİ yönden bağımlılığını ifade eder.
5. İşçinin iş görmesi karşılığında işverenden düzenli ve sürekli bir gelir elde etmesi EKONOMİK
yönden bağımlılığını ifade eder.
6. Kamu yönetiminde devlete bağlı (tabi) olarak çalışan memurların iş ilişkileri İDARE hukuku
kurallarıyla düzenlenir.
7. İşçi statüsü altında çalışanlar ile bunları çalıştıranlar işverenler arasındaki bireysel nitelikteki iş
ilişkileri BİREYSEL iş hukukunun konusudur.
8. Toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavt ile işçi sendikalarıyla işveren ya da işveren sendikaları
arasındaki ilişkileri düzenleyen toplu iş hukuku dalına T.İ.S.G.L. hukuku denir.
9. Sosyal güvenlik sisteminin 3 temel aracı vardır. Bunlar Sosyal Sigorta, Sosyal Yardım ve Sosyal
Hizmet'dir.
10. Toplumda bireyler ile sosyal sigortalar, sosyal yardımlar ve hizmetler arasındaki ilişkileri
düzenleyen hukuk dalına Sigortalar hukuku denir.
11. Sosyal Sigorta devlet tarafından kurulan ve işletilen, zorunlu ve primli bir tekniğe dayanır.
12. Sosyal sigortaların aksine Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmet çalışmayan ya da çalışamayan ve bu
nedenle de prim ödeme olanağına sahip olmayan kesimleri korumayı hedefler.
13. Sanayi Devrimi 18. yüzyılın sonlarında ilk olarak İNGİLTERE'de gerçekleşmiştir.
14. İş hukuku alanında dünyada" atılan ilk adım 1802 yılında İNGİLTERE'de dokuma sanayinde çalışan
çocuk işçilerin günlük çalışma sürelerini 12 saatte sınırlandıran yasadır.
15. Osmanlı İmparatorluğunda ilk sanayileşme hareketleri TANZİMAT VE MEŞRUTİYET döneminde
başlamıştır.
16. Osmanlı imparatorluğunda iş hukuku alanında atılan ilk adım 1865 tarihli Dilaver Paşa
Nizamnamesi'dir. Bunu Meadin Nizamnamesi izlemiştir.
17. 1877 yılında Osmanlı imparatorluğunun ilk medeni kanunu olan MECELLE yürürlüğe girmiştir,
bu kanun işçi ve işveren arasındaki iş ilişkilerini, sözleşme (akit) serbesti ilkesine dayalı olarak
liberal bir yaklaşımla ele almıştır.
18. 1909 yılında çıkarılan TATİL-İ EŞGAL kanunu ile giderek çoğalan işçi eylemlerini yasaklanmıştır.
19. Cumhuriyet döneminde devletin iş yaşamına ilk müdahalesi 1921 yılında ZONGULDAK ve
EREĞLİ kömür madenlerinde çalışan işçilerin korunmasına yönelik çıkarılan kanunlardır.
20. 1936 yılında kabul edilen ve 1937'de yürürlüğe giren 3008 sayılı iş kanunu, ülkemizde uygulamaya
konulan ilk iş kanunudur.
21. 1926 - 1936 yılları arasında ülkemizde özel bir iş kanunu olmadığından iş yaşamına ilişkin
düzenlemeler BORÇLAR kanunu ile yapılmıştır.
22. Ülkemizde ilk kez bir sosyal sigorta kolu 1945 yılında İş kazası, Meslek Hastalığı ve Analık sigortası
kanunu ile kurulmuştur.
23. Çok partili siyasi hayata da geçtiğimiz 1946 yılında CEMİYETLER kanunda yapılan değişiklikle
Sendika kurmak hukuken meşru hale gelmiştir.
24. Ülkemizde ilk kez sosyal devlet ilkesi 1961 Anayasasında yer almıştır.
25. 1967 yılında 931 sayılı II. iş kanunumuz yürürlüğe girmiştir. 3 yılı aşan bir uygulamadan sonra bu
kanun Anayasa Mahkemesi tarafından şekil (biçim) yönünden iptal edilmiştir. Bunun ardından II.
iş kanunumuzun benzeri olan hiçbir köklü değişiklik getirmeyen 1475 sayılı III. iş kanunumuz 1971
yılında yürürlüğe girmiştir.
26. Bugün ülkemizde bireysel iş ilişkileri 2003 yılında kabul edilen 4857 sayılı 4. iş kanunu ile
düzenlenmektedir.
27. Bireyler arasındaki iş ilişkilerini düzenlemesi, kamusal yararı göz etmesi ve devletin de iş ilişkileri
içinde yer alması, iş hukukunun özel ve kamu hukukuna ait özellikleri bir arada bulunduran
KARMA bir hukuk dalı olmasına yol açmıştır.
28. İşçinin, çalışma yaşamında hukuki düzenlemelerle korunması gerektiğini ifade eden düşünceye
işçinin Korunması ilkesi adı verilmektedir.
29. Yargı sürecinde, açık olmayan bir hukuki düzenlemenin, hükmün özüne ya da sözüne aykırı
olmayacak biçimde işçi heline yorumlanmasına İşçi Yararına Yardım ilkesi adı verilmektedir.
30. Kanunda açık bir hüküm bulunmamasına karşın asgari ücretin nakden (parasal) olarak ödenmesi
İşçi Yararına Yorum ilkesinin bir sonucudur.
31. İşçinin korunması ilkesinin sınırı KAMU YARARI'dır. Nitekim 1982 Anayasasının sosyal hakların
sınırını belirten 65. maddesi de buna paralel olarak "Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa
ile belirtilen görevlerini, ekonomik istikrarın korunmasını gözeterek, mali kaynakların yeterliliği
ölçüsünde yerine getirir." hükmünü içermektedir.
32. Osmanlı İmparatorluğunda teamülü hukuk kurallarından pozitif hukuk kurallarına ilk kez
TANZİMAT ve MEŞRUTİYET döneminde geçilmiş, ard arda yürürlüğe konulan nizamnamelerle
de ilk yazılı hukuk kurallarına işlerlik kazandırılmıştır.
33. 1951 yılında Hafta tatili için yarım ücret kararlaştırılmış 1956 yılında yarım ücret tam ücrete
dönüştürülmüştür.
34. 1961 Anayasasının grev ve lokavta ilişkin yasağı kaldırmış ve bunları anayasal güvenceye
kavuşturmuştur. Bu gelişmenin ardından 1963 yılında 274 sayılı Sendikalar kanunu ve 275 sayılı
TİSGLK yürürlüğe girmiştir.
35. 1982 Anayasasına dayanarak çıkarılan 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 T.İ.S.G.L.K
ülkemizdeki toplu iş ilişkilerini düzenleyen kanunlardır.
36. İş kanununda boşluk bulunan durumlarda bu boşluklar BORÇLAR kanunu ya da MEDENİ kanun
hükümleri ile doldurulur.
37. iş hukukunun yazısız kaynağı olan örf ve adet hukuku en çok TARIM İŞİ, ARA DİNLENME, GECE
DÖNEMİ ve SAKLI HAKLAR alanlarında uygulanmaktadır.
38. İki taraflı antlaşmalara en çok İş gücü gönderme ve Sosyal güvenlik alanlarında rastlanmaktadır.
39. Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi'nin sözleşme ve protokolleri Çok taraflı Antlaşmaların örnek
olarak gösterilebilir.
40. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün yasama organı Çalışma Konferansı'dır.
41. Uluslararası Çalışma Örgütü'ne üye olan devletler sözleşme kararlarını olağan durumlarda 2 yıl,
olağanüstü durumlarda 18 ay içinde yasama organlarına sevk ederler.
42. 4857 sayılı iş kanununun uygulama alanı dışında kalan istisnalar, kanunun 4'ncü maddesinde
belirtilmiştir.
43. Hava taşıma işlerinin yer tesislerinde çalışanlar İş kanunu kapsamındadır.
44. 50 veya daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyeri ve işletmeler iş kanunu
kapsamı dışında tutulmuştur.
45. Çıraklara Ç.M.E. kanunu uygulanır. Ancak çıraklar iş kanununun işçi sağlığı ve iş güvenliğine
ilişkin hükümlerinden de yararlanırlar. Çıraklar kısmi istisnadır.
46. Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye İŞÇİ adı verilir.
47. Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek ve tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan
kurum ve kuruluşlara İŞVEREN denir.
48. İşveren adına hareket eden ve işin, iş yerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere
İŞVEREN VEKİLİ adı verilir.
49. İş kanununa göre bir iş yerinde İSTENİLEN sayıda işveren vekili istihdam edilebilir.
50. Bir işverenden, iş yerinde yürüttüğü mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin
bir bölümünde uzmanlık gerektiren bir iş olan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu
işyerinden aldığı işte çalıştıran kişiye ALT İŞVEREN denir.
51. İş kanununa göre işveren ile alt işveren ORTAK ve ZİNCİRLEME sorumludurlar.
52. İşveren tarafından mal ve hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin
birlikte örgütlendiği birime İŞYERİ denir. Örneğin bir sanayi kuruluşunun fabrikası, bankacılık
hizmeti veren bir banka şubesi gibi.
53. Bir şekerleme fabrikası sahibinin, üretilen şekerleri koymak için, fabrika bahçesine kurduğu kutu
yapım atölyesi İŞ YERİNE BAĞLI YER olarak nitelendirilir.
54. Bir iş yerinde bulunan dinlenme, çocuk emzirme odası, yemekhane, toplantı salonu gibi yerlere
EKLENTİ adı verilmektedir.
55. İş kanununa göre bir iş yerinde İSTENİLEN sayıda eklenti kurulabilir.
56. İş kanununa göre servis otobüsü, kamyon, vinç vs. ARAÇ olarak nitelendirilir ve iş yerinden sayılır.
57. İş kanunu kapsamına giren bir iş yeri açan, iş yerinde değişiklik yapan ya da iş yerini kapatan
işveren en geç 1 ay içinde bu durumu B.Ç.M. bildirmek zorundadır. .
58. Tarım sanatlarında çalışanlara İŞ kanunu uygulanır.
59. Çırak olarak çalıştırılan kişiler ile onları çalıştıranlar arasındaki hukuki ilişki, iş sözleşmesi (hizmet
akdi) ile değil Çıraklık mukavelesi olarak adlandırılan bir sözleşme ile kurulur.
60. İş hukukunun kendine özgü kaynaklarından.olan işyeri iç yönetmelikleri İŞVEREN tarafından
hazırlanır.
61. Ülkemizde bireysel iş ilişkilerini düzenleyen üç özel kanun vardır. Bunlar İŞ kanunu, BASIN-İŞ
kanunu ve DENİZ-İŞ kanunudur.
62. Bilim adamlarının görüş ve düşüncelerine BİLİMSEL İÇTİHAT denir ve iş hukukunun yardımcı
kaynaklarındandır.
63. Kural olarak kazai içtihadlara uymak zorunlu değildir ancak İÇTİHADI BİRLEŞTİRME kararlarına
uymak zorunludur.
64. İşçi ve işveren arasında yapılan, iki taraflı ve bağlayıcı nitelikte hükümler içeren sözleşmeye iş
sözleşmesi denir.
65. İşçi sendikaları ile işveren sendikaları arasında yapılan iki taraflı sözleşmelere Toplu İş Sözleşmesi
denir.
66. Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin.eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri İş
kanunu kapsamındadır.
67. Kanun, tüzük, yönetmelik gibi kaynaklar iş hukukunun Yazılı nitelikte kaynakları arasında yer
alırlar.
68. Profesyonel sporcular iş kanunu kapsamı dışında tutulmuştur.
69. 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar kanunun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı
işyerleri iş kanununun kapsamı dışındadır.
70. Bir inşaat mühendisi bina yapmak için bir arsa sahibi ile anlaşırsa, mühendis ile inşaat sahibi
arasında yapılan akit İSTİSNA akdidir. Bu yüzden de inşaat mühendisi işçi değildir. Ancak
mühendis başkasına ait bir bina inşaatında kontrol mühendisi olarak, bir iş sözleşmesine dayalı
olarak çalışıyorsa İŞ kanunu kapsamında yer alır.
71. Taraflardan birinin bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın da ücret ödemeyi üstlendiği
sözleşmeye İŞ SÖZLEŞMESİ denir.
72. İş sözleşmesinin İŞ , ÜCRET ve BAĞIMLILIK olmak üzere 3 tane unsuru vardır.
73. İş sözleşmesinin konusu İnsan Emeğidir. Yani insan faaliyeti'dir.
74. Geçici iş ilişkisi ilk kez 4857 sayılı 4. iş kanununda düzenlenmiştir.
75. Geçici iş ilişkisi 6 ayı geçemez ve en fazla 2 defa yenilenebilir.
76. Nitelikleri bakımından en çok 30 işgünü süren işler süreksiz iş sözleşmesinin konusunu oluşturur.
77. Haftalık 45 saat çalışma süresine uygun yapılan iş sözleşmelerine TAM SÜRELİ iş sözleşmesi denir.
78. İşçinin kendisine ihtiyaç duyulması halinde işgörme.ediminin yerine getirileceğinin
kararlaştırıldığı sözleşmeye Çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi denir. İlk kez 4857 sayılı iş
kanunu ile düzenlenmiştir. Bu sözleşmede hafta, ay yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar
süre çalışılacağı belirlenmemişse, haftalık çalışma süresi 20 saat olarak kabul edilir.
79. İş kanununa göre deneme süresi en çok 2 aydır, bu süre TİS ile 4 aya kadar uzatılabilir.
80. Takım sözleşmesinde takımı temsilen işverenle sözleşme yapan kişiye Takım kılavuzu denir.
81. İş sözleşmesinde ehliyet unsuru Medeni kanun hükümlerine göre düzenlenir.
82. Belirli süresi 1 yıl ve daha fazla olan sözleşmelerle Çıraklık sözleşmesi ve Takım sözleşmesinin
yazılı yapılması gerekir.
83. Reşit olmayanlar Velileri'nin izni ile, hacir altına alınmış olanlar Vasisi'nin izni ile iş sözleşmesi
yapabilirler.
84. İşyerinde 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işveren %6 oranında özürlü, eski hükümlü ve terör
mağduru işçi çalıştırmak zorundadır.
85. Sendikal görevi sona eren işçi 3 ay içinde eski işine dönmeyi talep ederse, işveren işçiyi talep
tarihinden itibaren 1 ay içinde işe almak zorundadır.
86. Sakatlanarak işten ayrılan işçinin maluliyeti sona ermiş ve eski işine dönmek için işverenine
başvurmuştur. Aranan şartlar mevcut olduğu halde işveren işçiyi işe almamıştır. Bu durumda
işveren işçiye 6 aylık ücreti tutarında tazminat öder.
87. 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış çocuklar Hafif işlerde çalışabilirler.
88. İşverenin iş sözleşmesinden doğan en önemli borcu Ücret ödeme borcudur.
89. Kadın işçiler doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta toplam 16 hafta çalıştıralamazlar.
Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki süreye 2 hafta daha eklenir.
90. Doktor onayı ile kadın işçi isterse doğumdan öncesi 3 haftaya kadar çalışabilirler. Bu durumda
kadın işçinin çalıştığı süre doğum sonrası süreye eklenir.
91. İş sözleşmesinde ehliyet ve şekil noksanlığı, hukuka ve ahlaka aykırılık varsa ya da sözleşmenin
konusu imkansız ise sözleşme Geçersiz olur. Yani ölü doğmuş sayılır.
92. İş sözleşmesinin yapılması sırasında tarafların iradesi hata, hile, ikrah ve gabinle sakatlanmışsa
sözleşme iptal edilir.
93. İptal edilebilir iş sözleşmesinde zaman aşımı olayın meydana gelmesinden itibaren 1 yıl, olayın
öğrenilmesinden itibaren 6 işgünü'dür.
94. İşverenler işyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıkları en geç 2 işgünü içinde yazı ile
bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
95. İşveren işyerinde sendikalı - sendikasız işçi ayrımı yaparsa, ayrıma maruz kalan işçiye 1 yıllık
ücretinden az olmayacak tazminat öder.
96. İşçiye bir iş karşılığı olmaksızın ücret ödenen durumlar Hafta tatili, Yıllık izin ve Dini bayramlar'dır.
97. Türkiye'de ücret sistemleri içinde en çok MAKTU AYLIK ücret sistemi uygulanır.
98. 95 sayılı ILO sözleşmesine-göre banka çeki ile ödeme yapmak İşçinin onayına bağlıdır.
99. Ücret en geç Ayda bir ödenir. Bu süre iş sözleşmesi ya da TİS ile bir haftaya kadar indirilebilir.
100.Türkiye'de asgari ücret Asgari ücret tesbit komisyonu en az 10 üye ile en geç 2 yılda bir toplanır.
101.İşveren, işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya
işyerinin özel işaretini taşıyan bir belge vermek zorundadır. Bu belgeye üçlü hesap pusulası adı
verilir.
102.İşçi ücretleri için zaman aşımı süresi 5 yıldır.
103.İşçi ücretlerinin 1/4'den fazlası haciz, devir ve temlik edilemez. Ancak bu hükmün istisnası Nafaka
borcudur.
104.Gününde ödenmeyen işçi ücretleri için MEVDUATA uygulanan en yüksek faiz uygulanacaktır.
105.İşçilerin kanuni ipotek hakkı MEDENİ kanunda düzenlenmiştir. Buna göre yalnızca YAPI işlerinde
çalışıan işçilerin ücret alacakları için kanuni ipotek hakkı vardır.
106.İş kanununa göre işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan son 3 aylık ücret alacaklarını karşılamak
amacıyla İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında Ücret Garanti fonu oluşturulmuştur.
107.İşçiyi işyerinde 1 haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması
halinde çalışamayan işçiye bu bekleme süresi içinde işveren bir haftaya kadar her gün için Yarım
ücret Ödeyecektir.
108.İşçi ücretlerinden yapılacak kesintiler bir ayda 2 gündelikten fazla olamaz..
109.İşçinin bireysel olarak veya bir grup içinde yapmış olduğu iş ödüllendirmek için ödenen ek ücrete
prim denir.
110.Kanuni görev nedeniyle ayrılan işçinin kıdemi en az 1 yıl ise 2 ay askıda kalır. Kıdem arttıkça
askıda kalma süresi artar ancak 90 günü geçemez.
111.İşçinin ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün süre ile ödenmezse işçi iş görme borcunu yerine
getirmekten kaçınabilir.
112.Özel sektördeki işveren % 1 özürlü ve eski hükümlü tercih hakkını 15 gün içinde Türkiye İş
Kurumuna bildirecektir.
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 5-7 ÜNİTELER KISA ÖZET
1. Haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir.
2. İşçi lehine değiştirilebilen aleyhine değiştirilemeyen kurallara NİSBİ EMREDİCİ NORM denir.
3. Denkleştirme süresi 2 aydır. Toplu İş Sözleşmesiyle 4 aya kadar çıkarılabilir.
4. Dönemsel işlerde (Karayolu taşımacılığı, demiryolu taşımacılığı) denkleştirme süresi en çok 6
aydır.
5. Telafi çalışmayı işveren 2 ay içinde günlük çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde en çok 3
saat çalıştırabilir.
6. Tatil günlerinde telafi çalışma yaptırılamaz.
7. Kısa çalışma süre zorlayıcı sebebin devamı süresini ve herhalde 3 ayı aşamayacaktır.
8. Kısa çalışmada talebin uygunluğunun tesbiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
yapılacaktır.
9. İşyerinin en az 4 hafta işin durması hallerinde işsizlik sigortasından çalışma ödeneği ödenecektir.
10. Serviste geçen sürelerle, Ara dinlenme çalışma süresinden sayılmaz.
11. 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika
4 saatten fazla 7,5 saate kadar (dahil) 30 dakika,
7,5 saatten fazla süreli işlerde 60 dakika ara dinlenme verilmek zorundadır.
12. Günlük çalışma süresi 11 saati aşamaz.
13. Gece en gec 20.00 'de başlar en erken 06.00 'da biter. Her halde en fazla 11 saat süren gün dönemidir.
14. İşçilerin gece çalışmaları 7.5 saati geçemez.
15. Gece çalıştırılan işçiler en geç 2 yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden
geçirilmelidir.
16. Posta değiştirilecek işçinin kesintisiz olarak en az 11 saat dinlendirilmesi gereklidir.
17. Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini yapacak olan işçiler, bu işlerde en çok 2 saat daha
çalıştırılabilir.
18. H.T.T. işlerine başlamadan önce yarım saatten az olmamak üzere bir dinlenme izni verilmelidir.
19. H.T.T işlerinde ücret saat başına düşen tutarın % 50 yükseltilmesiyle ödenecektir.
20. Fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50
yükseltilmesiyle ödenir.
21. Fazla sürelerle çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarın %
25 yükseltilmesiyle ödenecektir.
22. Üretimi artırmak için yapılan fazla çalışmaya genel sebeplerle fazla çalışma denir.
23. Genel sebeplerle fazla çalışmada işçinin onayı gerekir ve 1 yılda 270 saati geçemez.
24. Bir arıza nedeniyle yapılan fazla çalışmaya zorunlu sebeplerle fazla çalışma denir.
25. Bakanlar Kurulu kararı ile yapılan fazla çalışmaya Olağanüstü Sebeplerle fazla çalışma denir.
26. 18 yaşını doldurmamış işçilere, sağlıkları elvermeyen işçilere, hamile yeni doğum yapmış ve çocuk
emziren işçiler ile Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlara fazla çalışma yaptırılamaz.
27. Hafta tatili 1924 yılında çıkarılan Hafta Tatili Kanunu ile düzenlenmiştir.
28. Hafta tatili ücreti çıplak ücret üzerinden ödenir.
29. Saat ücret ile çalışılan işyerlerinde hafta tatili ücret saat ücretinin 7,5 katıdır.
30. Akort, yüzde usulü ücret sistemi ile çalışan işçilere hafta tatili ücreti ödeme döneminde kazandığı
ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanarak ödenir.
31. 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) kıdemi olanlara, en az 14 gün,
6 yıldan 14 yıla kadar kıdemi olanlara en az 20 gün,
15 yıl ve daha fazla kıdemi olanlara en az 26 gün ücretli yıllık izin verilir.
32. Yıllık izin tarafların anlaşması ile her bir parçası 10 günden az olmamak üzere en çok 3'e
bölünebilir. Yıllık izine çıkacak işçi 1 ay önceden haber vermelidir.
33. Ücretsiz yol izni 4 gündür.
34. Yıllık izin ücreti çıplak ücret üzerinden ödenir.
35. Yıllık izinde başka bir işte çalıştığı tesbit edilen işçinin yıllık izin ücreti işveren tarafından geri
alınabilir.
36. Çocuklar, gençler, kadınlar, özürlüler, eski hükümlüler ve terör mağduru kişiler kanun koyucu
tarafından özel olarak korunmaktadır.
37. Çocuk işçilere ilişkin koruyucu hükümlerin en kapsamlı ve en ayrıntılısı iş kanunundadır.
38. 15 yaşını doldurmamış işçilere çocuk işçi denir.
39. 15 yaşını doldurmuş 18 yaşını doldurmamış işçilere genç işçi denir.
40. Umumi Hıfzısıhha kanununa göre bar, kabere, dans salonları, kahve ve gazino gibi işyerlerinde 18
yaşından küçük olanların çalıştırılması belediyelerce yasaklanmıştır.
41. 18 yaşını doldurmamışlar. Yeraltı ve Sualtı işlerinde çalıştırılamazlar.
42. 18 yaşını doldurmamışlar Sanayiye ait işlerde gece çalıştırılamazlar.
43. 16 yaşını doldurmamışlar. Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar.
44. 18 ve daha küçük işçileri çalıştıran işveren doktor raporu almak ve 6 ayda bir yeniletmelidir.
45. 18 ve daha küçük işçilere en az 20 gün ücretli izin verilmelidir.
46. 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere en az 20 gün ücretli izin verilmelidir.
47. Çocuklar ve Gençler Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme işleri ile parça başı ve prim sistemi ile
ücret ödenen işlerde çalıştırılamazlar.
48. İş Kanununa göre en az çalışma yaşı 14'tür.
49. Umumi Hıfzısıhha Kanununa göre en az çalışma yaşı 12'dir.
50. Okula devam eden çocuklar günde en çok 2 saat haftada 10 saat çalıştırılabilirler.
51. Okula gitmeyen çocuklar günde en çok 7 saat haftada 35 saat çalıştırılabilirler.
52. Genç işçiler günde en çok 8 saat haftada 40 saat çalıştırılabilirler.
53. Koruyucu hükümlere aykırı hareket eden işverenlere İdari Para Cezası verilir.
54. Kadın işçiler genetik (cinsel), fiziksel (biyolojik) nedenden dolayı korunmuştur.
55. Kadın işçilere yönelik korumaların başında eşit işe eşit ücret verilmesidir. Aksi takdirde işveren 4
aylık ücret tutarında tazminat öder.
56. Kadın işçiler yeraltı ve sualtı gibi işlerde çalıştırılamazlar.
57. Kadın işçi evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde kendi arzusuyla istifa ederse kıdem tazminatı alır.
58. Kadın işçiler doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta
çalıştırılamaz.
59. Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta daha eklenir.
60. Kadın işçi isterse ve doktor onay verirse 3 haftaya kadar çalışabilir. Çalıştığı süreler doğum
sonrasına eklenir.
61. Kadın işçi isterse doğumdan sonraki 8 haftanın bitiminden itibaren 6 ay ücretsiz izne ayrılabilir.
62. Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocukların emzirebilme-si için günde 1,5 saat süt izni verilir.
63. Bir il sınırı içinde 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işveren Bakanlar Kurulunun belirleyeceği
orandan (% 6) özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırmak zorundadır.
64. Kamu işyerlerinde özürlüler için %4, eski hükümler için %2 oran belirlenmiştir.
65. Özel sektör işyerlerinde özürlüler için % 3, eski hükümlüler için % 1, Terör mağdurları için % 1 oran
belirlenmiştir. Kalan % 1 oranını kullanımı ile ilgili tercihlerini işveren 15 gün içinde T.İ.K.
bildirmek zorundadır.
66. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlar.
67. Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen oranın üstünden özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru
yahut çalışma gücünün % 80'den çoğunu kaybetmiş özürlü çalıştıran işverenleri bu şekilde
çalıştırdıkları her işçi için, sigorta priminin % 50'sini Hazine öder.
68. Genel sebeplerle sona erme BORÇLAR KANUNUNDA düzenlenmiştir.
69. İş sözleşmesinin konusu kanuna, ahlaka, adaba aykırı ise iş sözleşmesi en baştan itibaren Mutlak
Butlan'dır.
70. Kadın işçinin çalışmasının yasak olduğu bir işte çalıştırılması durumunda iş sözleşmesi KISMİ
BUTLAN'dır.
71. İşçinin ölmesi iş sözleşmesini sona erdirir.
72. Kural olarak işverenin ölmesi iş sözleşmesini sona erdirmez.
73. İşverenin şahsı göz önüne alınan sözleşmelerde işverenin ölmesi iş sözleşmesini sona erdirir.
74. İşveren belirli süreli bir iş sözleşmesini süresinden önce haklı bir sebeb olmaksızın feshedecek
olursa, fesih tarihi ile sözleşmenin sona erme tarihi arasındaki ücret ve ekler işçi tarafından
istenebilecektir.
75. Sona eren iş sözleşmesi 1 yıl ya da daha uzun süreli ise en çok 1 yıl uzar. Bir yıldan daha kısa süreli
iş sözleşmesi ise süresi kadar uzar.
76. Sükût ile sözleşmesinin sürekli yenilenmesi halinde birbirini izleyen belirli süreli iş sözleşmesine
ZİNCİRLEME İŞ SÖZLEŞMESİ denir.
77. Bildirimli fesih sadece BELİRSİZ SÜRELİ iş sözleşmelerinde söz konusudur.
78. Fesih bildirimi tek taraflı bir irade beyanıdır.
79. 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işveren, en az 6 ay kıdemi olan işçinin iş sözleşmesini bildirimli
fesh edebilmesi için neden göstermek zorundadır.
80. Bildirim süreleri;
............6 ay = 2 hafta
6 ay......1,5 yıl = 4 hafta
1,5 yıl......3 yıl = 6 hafta.
3 yıl...... 8 hafta
81. İş arama izni günde en az 2 saat olmalıdır.
82. İşveren iş arama izninde işçiyi çalıştırırsa çalıştırdığı sürenin ücretinin % 100 zamlı ödemesi
gerekmektedir.
83. İşçi bildirimli feshin geçeri olmadığı iddiası ile 1 ay içinde İş Mahkemesinde dava açabilir.
84. İşçi davayı kazanırsa, 10 gün içinde işverenine işe dönmesi için başvurması gerekir.
85. İşveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır.
86. İşveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmazsa en az 4 ay, en çok 8 aylık ücret tutarında tazminat ödemek
zorundadır.
87. İşverenin mahkeme kararının kesinleşmesine kadar çalıştırmadığı süre içinde en çok 4 aya kadar
doğmuş bulunan ücret ve diğer haklar kendisine ödenir.
88. Bildirim şartlarına uyulmaksızın yapılan fesih usulsüz bildirimli fesihdir.
89. Usulsüz fesihde ihbar tazminatı ödenir.
90. İhbar tazminatı bildirim süresinin ücreti kadardır.
91. Kötü niyet tazminatı bildirim süresi ücretinin 3 katıdır.
92. Toplu işçi çıkarmanın ölçüsü;
20 işçi...... 100 işçi => en az 10 işçi
101 işçi......300 işçi =» en az % 10 işçi
301 işçi veya daha fazla => en az 30 işçiyi 1 ay içinde aynı veya farklı tarihlerde çıkarması gerekir.
93. Toplu işçi çıkarmak isteyen işveren en az 30 gün önceden T.İ.K.'na bölge müdürlüğüne ve işyerinde
ilan etmek zorundadır.
94. Bildirimsiz fesih işçi açısından İ.K. m.24'de, işveren açısından da m. 25'te düzenlenmiştir.
95. Derhal fesih (bildirimsiz fesih) hem belirli süreli hem belirsiz süreli iş sözleşmesinde söz
konusudur. ,
96. İşçi kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışında yahut içkiye düşkünlüğünden hastalanır
veya sakatlanırsa devamsızlığı ard arda 3 iş günü veya 1 ayda 5 günden fazla olması halinde
işveren m.25/1 göre sözleşmeyi fesh eder.
97. Hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işverenin bildirimsiz fesh edebilmesi için
devamsızlık bildirim sürelerini 6 hafta aşması gerekir.
98. İşçinin, işyerinde 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeye bir suç işlemesi
halinde işveren m. 25/2'ye göre derhal fesh yapabilir.
99. İşverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ard arda 2 iş günü veya 1 ayda 3
gün veya 1 ayda 2 gün herhangi tatil gününden sonraki iş günü devam etmemesi halinde m.25/2 ye
göre derhal fesih yapabilir.
100. İşçi eli altında bulanan makinalara 30 günlük ücreti ile ödenmeyecek hasara uğratması halinde
işveren tarafından işçinin iş sözleşmesi bildirimsiz fesih sebebidir.
101. İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığının bildirim sürelerini
aşmasından sonra işveren iş sözleşmesini derhal feshedebilir.
102. Derhal fesih hakkını kullanma süresi, öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve her
halde fiilin olmasından itibaren 1 yıl geçtikten sonra kullanmayacaklardır.
103. Kıdem tazminatı ilk defa 1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir.
104. Kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gereklidir.
105. Kıdem Tazminatı = Çalışma süresi x Günlük ücret x 30
(Yıl olarak) (giydirilmiş ücret)
106. Kıdem tazminatı, T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre Başbakanlık Müsteşarına bir
hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemeyecektir.
107. Kıdem tazminatında zaman aşımı 10 yıldır.
108. Kıdem tazminatında faiz mevduata uygulanan en yüksek faizdir.
109. İş sözleşmesi İ.K. m.25/2'ye göre feshedilir veya İ.K. 17.maddesine dayanarak işçi bildirimli fesh
ederse kıdem tazminatı alamaz.
110. İşveren çalışma belgesi vermek zorundadır. Tutum ve davranışları belirten belgeye referans veya
bonservis denir. İşveren, bu belgeyi vermek zorunda değildir.
1. İş sözleşmesinin diğer adı HİZMET akdidir.
2. İş sözleşmesinin tarafları arasındaki hukuki ilişki işçinin; işveren adı ve hesabına iş görmesine yol
açarak, işçiyi işverene bağımlı kılar. TABİİYET bağı olarak ifade edilen bu bağımlılık hukuki,
ekonomik ve teknik anlamdadır.
3. İşçinin işverene işin yapılması ile yürütüm biçimi ve koşulları yönünden bağlı olması TEKNİK
yönden bağımlılığını ifade eder.
4. İşçinin denetim ve yaptırım yetkileriyle donatılmış bulunan işverenin gözetim ve denetimi yani
otoritesi altında iş görmesi HUKUKİ yönden bağımlılığını ifade eder.
5. İşçinin iş görmesi karşılığında işverenden düzenli ve sürekli bir gelir elde etmesi EKONOMİK
yönden bağımlılığını ifade eder.
6. Kamu yönetiminde devlete bağlı (tabi) olarak çalışan memurların iş ilişkileri İDARE hukuku
kurallarıyla düzenlenir.
7. İşçi statüsü altında çalışanlar ile bunları çalıştıranlar işverenler arasındaki bireysel nitelikteki iş
ilişkileri BİREYSEL iş hukukunun konusudur.
8. Toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavt ile işçi sendikalarıyla işveren ya da işveren sendikaları
arasındaki ilişkileri düzenleyen toplu iş hukuku dalına T.İ.S.G.L. hukuku denir.
9. Sosyal güvenlik sisteminin 3 temel aracı vardır. Bunlar Sosyal Sigorta, Sosyal Yardım ve Sosyal
Hizmet'dir.
10. Toplumda bireyler ile sosyal sigortalar, sosyal yardımlar ve hizmetler arasındaki ilişkileri
düzenleyen hukuk dalına Sigortalar hukuku denir.
11. Sosyal Sigorta devlet tarafından kurulan ve işletilen, zorunlu ve primli bir tekniğe dayanır.
12. Sosyal sigortaların aksine Sosyal Yardım ve Sosyal Hizmet çalışmayan ya da çalışamayan ve bu
nedenle de prim ödeme olanağına sahip olmayan kesimleri korumayı hedefler.
13. Sanayi Devrimi 18. yüzyılın sonlarında ilk olarak İNGİLTERE'de gerçekleşmiştir.
14. İş hukuku alanında dünyada" atılan ilk adım 1802 yılında İNGİLTERE'de dokuma sanayinde çalışan
çocuk işçilerin günlük çalışma sürelerini 12 saatte sınırlandıran yasadır.
15. Osmanlı İmparatorluğunda ilk sanayileşme hareketleri TANZİMAT VE MEŞRUTİYET döneminde
başlamıştır.
16. Osmanlı imparatorluğunda iş hukuku alanında atılan ilk adım 1865 tarihli Dilaver Paşa
Nizamnamesi'dir. Bunu Meadin Nizamnamesi izlemiştir.
17. 1877 yılında Osmanlı imparatorluğunun ilk medeni kanunu olan MECELLE yürürlüğe girmiştir,
bu kanun işçi ve işveren arasındaki iş ilişkilerini, sözleşme (akit) serbesti ilkesine dayalı olarak
liberal bir yaklaşımla ele almıştır.
18. 1909 yılında çıkarılan TATİL-İ EŞGAL kanunu ile giderek çoğalan işçi eylemlerini yasaklanmıştır.
19. Cumhuriyet döneminde devletin iş yaşamına ilk müdahalesi 1921 yılında ZONGULDAK ve
EREĞLİ kömür madenlerinde çalışan işçilerin korunmasına yönelik çıkarılan kanunlardır.
20. 1936 yılında kabul edilen ve 1937'de yürürlüğe giren 3008 sayılı iş kanunu, ülkemizde uygulamaya
konulan ilk iş kanunudur.
21. 1926 - 1936 yılları arasında ülkemizde özel bir iş kanunu olmadığından iş yaşamına ilişkin
düzenlemeler BORÇLAR kanunu ile yapılmıştır.
22. Ülkemizde ilk kez bir sosyal sigorta kolu 1945 yılında İş kazası, Meslek Hastalığı ve Analık sigortası
kanunu ile kurulmuştur.
23. Çok partili siyasi hayata da geçtiğimiz 1946 yılında CEMİYETLER kanunda yapılan değişiklikle
Sendika kurmak hukuken meşru hale gelmiştir.
24. Ülkemizde ilk kez sosyal devlet ilkesi 1961 Anayasasında yer almıştır.
25. 1967 yılında 931 sayılı II. iş kanunumuz yürürlüğe girmiştir. 3 yılı aşan bir uygulamadan sonra bu
kanun Anayasa Mahkemesi tarafından şekil (biçim) yönünden iptal edilmiştir. Bunun ardından II.
iş kanunumuzun benzeri olan hiçbir köklü değişiklik getirmeyen 1475 sayılı III. iş kanunumuz 1971
yılında yürürlüğe girmiştir.
26. Bugün ülkemizde bireysel iş ilişkileri 2003 yılında kabul edilen 4857 sayılı 4. iş kanunu ile
düzenlenmektedir.
27. Bireyler arasındaki iş ilişkilerini düzenlemesi, kamusal yararı göz etmesi ve devletin de iş ilişkileri
içinde yer alması, iş hukukunun özel ve kamu hukukuna ait özellikleri bir arada bulunduran
KARMA bir hukuk dalı olmasına yol açmıştır.
28. İşçinin, çalışma yaşamında hukuki düzenlemelerle korunması gerektiğini ifade eden düşünceye
işçinin Korunması ilkesi adı verilmektedir.
29. Yargı sürecinde, açık olmayan bir hukuki düzenlemenin, hükmün özüne ya da sözüne aykırı
olmayacak biçimde işçi heline yorumlanmasına İşçi Yararına Yardım ilkesi adı verilmektedir.
30. Kanunda açık bir hüküm bulunmamasına karşın asgari ücretin nakden (parasal) olarak ödenmesi
İşçi Yararına Yorum ilkesinin bir sonucudur.
31. İşçinin korunması ilkesinin sınırı KAMU YARARI'dır. Nitekim 1982 Anayasasının sosyal hakların
sınırını belirten 65. maddesi de buna paralel olarak "Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa
ile belirtilen görevlerini, ekonomik istikrarın korunmasını gözeterek, mali kaynakların yeterliliği
ölçüsünde yerine getirir." hükmünü içermektedir.
32. Osmanlı İmparatorluğunda teamülü hukuk kurallarından pozitif hukuk kurallarına ilk kez
TANZİMAT ve MEŞRUTİYET döneminde geçilmiş, ard arda yürürlüğe konulan nizamnamelerle
de ilk yazılı hukuk kurallarına işlerlik kazandırılmıştır.
33. 1951 yılında Hafta tatili için yarım ücret kararlaştırılmış 1956 yılında yarım ücret tam ücrete
dönüştürülmüştür.
34. 1961 Anayasasının grev ve lokavta ilişkin yasağı kaldırmış ve bunları anayasal güvenceye
kavuşturmuştur. Bu gelişmenin ardından 1963 yılında 274 sayılı Sendikalar kanunu ve 275 sayılı
TİSGLK yürürlüğe girmiştir.
35. 1982 Anayasasına dayanarak çıkarılan 2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 T.İ.S.G.L.K
ülkemizdeki toplu iş ilişkilerini düzenleyen kanunlardır.
36. İş kanununda boşluk bulunan durumlarda bu boşluklar BORÇLAR kanunu ya da MEDENİ kanun
hükümleri ile doldurulur.
37. iş hukukunun yazısız kaynağı olan örf ve adet hukuku en çok TARIM İŞİ, ARA DİNLENME, GECE
DÖNEMİ ve SAKLI HAKLAR alanlarında uygulanmaktadır.
38. İki taraflı antlaşmalara en çok İş gücü gönderme ve Sosyal güvenlik alanlarında rastlanmaktadır.
39. Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi'nin sözleşme ve protokolleri Çok taraflı Antlaşmaların örnek
olarak gösterilebilir.
40. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün yasama organı Çalışma Konferansı'dır.
41. Uluslararası Çalışma Örgütü'ne üye olan devletler sözleşme kararlarını olağan durumlarda 2 yıl,
olağanüstü durumlarda 18 ay içinde yasama organlarına sevk ederler.
42. 4857 sayılı iş kanununun uygulama alanı dışında kalan istisnalar, kanunun 4'ncü maddesinde
belirtilmiştir.
43. Hava taşıma işlerinin yer tesislerinde çalışanlar İş kanunu kapsamındadır.
44. 50 veya daha az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyeri ve işletmeler iş kanunu
kapsamı dışında tutulmuştur.
45. Çıraklara Ç.M.E. kanunu uygulanır. Ancak çıraklar iş kanununun işçi sağlığı ve iş güvenliğine
ilişkin hükümlerinden de yararlanırlar. Çıraklar kısmi istisnadır.
46. Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye İŞÇİ adı verilir.
47. Bir iş sözleşmesine dayanarak işçi çalıştıran gerçek ve tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan
kurum ve kuruluşlara İŞVEREN denir.
48. İşveren adına hareket eden ve işin, iş yerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere
İŞVEREN VEKİLİ adı verilir.
49. İş kanununa göre bir iş yerinde İSTENİLEN sayıda işveren vekili istihdam edilebilir.
50. Bir işverenden, iş yerinde yürüttüğü mal ve hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin
bir bölümünde uzmanlık gerektiren bir iş olan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu
işyerinden aldığı işte çalıştıran kişiye ALT İŞVEREN denir.
51. İş kanununa göre işveren ile alt işveren ORTAK ve ZİNCİRLEME sorumludurlar.
52. İşveren tarafından mal ve hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile işçinin
birlikte örgütlendiği birime İŞYERİ denir. Örneğin bir sanayi kuruluşunun fabrikası, bankacılık
hizmeti veren bir banka şubesi gibi.
53. Bir şekerleme fabrikası sahibinin, üretilen şekerleri koymak için, fabrika bahçesine kurduğu kutu
yapım atölyesi İŞ YERİNE BAĞLI YER olarak nitelendirilir.
54. Bir iş yerinde bulunan dinlenme, çocuk emzirme odası, yemekhane, toplantı salonu gibi yerlere
EKLENTİ adı verilmektedir.
55. İş kanununa göre bir iş yerinde İSTENİLEN sayıda eklenti kurulabilir.
56. İş kanununa göre servis otobüsü, kamyon, vinç vs. ARAÇ olarak nitelendirilir ve iş yerinden sayılır.
57. İş kanunu kapsamına giren bir iş yeri açan, iş yerinde değişiklik yapan ya da iş yerini kapatan
işveren en geç 1 ay içinde bu durumu B.Ç.M. bildirmek zorundadır. .
58. Tarım sanatlarında çalışanlara İŞ kanunu uygulanır.
59. Çırak olarak çalıştırılan kişiler ile onları çalıştıranlar arasındaki hukuki ilişki, iş sözleşmesi (hizmet
akdi) ile değil Çıraklık mukavelesi olarak adlandırılan bir sözleşme ile kurulur.
60. İş hukukunun kendine özgü kaynaklarından.olan işyeri iç yönetmelikleri İŞVEREN tarafından
hazırlanır.
61. Ülkemizde bireysel iş ilişkilerini düzenleyen üç özel kanun vardır. Bunlar İŞ kanunu, BASIN-İŞ
kanunu ve DENİZ-İŞ kanunudur.
62. Bilim adamlarının görüş ve düşüncelerine BİLİMSEL İÇTİHAT denir ve iş hukukunun yardımcı
kaynaklarındandır.
63. Kural olarak kazai içtihadlara uymak zorunlu değildir ancak İÇTİHADI BİRLEŞTİRME kararlarına
uymak zorunludur.
64. İşçi ve işveren arasında yapılan, iki taraflı ve bağlayıcı nitelikte hükümler içeren sözleşmeye iş
sözleşmesi denir.
65. İşçi sendikaları ile işveren sendikaları arasında yapılan iki taraflı sözleşmelere Toplu İş Sözleşmesi
denir.
66. Halkın faydalanmasına açık veya işyerinin.eklentisi durumunda olan park ve bahçe işleri İş
kanunu kapsamındadır.
67. Kanun, tüzük, yönetmelik gibi kaynaklar iş hukukunun Yazılı nitelikte kaynakları arasında yer
alırlar.
68. Profesyonel sporcular iş kanunu kapsamı dışında tutulmuştur.
69. 507 sayılı Esnaf ve Küçük Sanatkarlar kanunun 2. maddesinin tarifine uygun üç kişinin çalıştığı
işyerleri iş kanununun kapsamı dışındadır.
70. Bir inşaat mühendisi bina yapmak için bir arsa sahibi ile anlaşırsa, mühendis ile inşaat sahibi
arasında yapılan akit İSTİSNA akdidir. Bu yüzden de inşaat mühendisi işçi değildir. Ancak
mühendis başkasına ait bir bina inşaatında kontrol mühendisi olarak, bir iş sözleşmesine dayalı
olarak çalışıyorsa İŞ kanunu kapsamında yer alır.
71. Taraflardan birinin bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın da ücret ödemeyi üstlendiği
sözleşmeye İŞ SÖZLEŞMESİ denir.
72. İş sözleşmesinin İŞ , ÜCRET ve BAĞIMLILIK olmak üzere 3 tane unsuru vardır.
73. İş sözleşmesinin konusu İnsan Emeğidir. Yani insan faaliyeti'dir.
74. Geçici iş ilişkisi ilk kez 4857 sayılı 4. iş kanununda düzenlenmiştir.
75. Geçici iş ilişkisi 6 ayı geçemez ve en fazla 2 defa yenilenebilir.
76. Nitelikleri bakımından en çok 30 işgünü süren işler süreksiz iş sözleşmesinin konusunu oluşturur.
77. Haftalık 45 saat çalışma süresine uygun yapılan iş sözleşmelerine TAM SÜRELİ iş sözleşmesi denir.
78. İşçinin kendisine ihtiyaç duyulması halinde işgörme.ediminin yerine getirileceğinin
kararlaştırıldığı sözleşmeye Çağrı üzerine çalışmaya dayalı iş sözleşmesi denir. İlk kez 4857 sayılı iş
kanunu ile düzenlenmiştir. Bu sözleşmede hafta, ay yıl gibi bir zaman dilimi içinde işçinin ne kadar
süre çalışılacağı belirlenmemişse, haftalık çalışma süresi 20 saat olarak kabul edilir.
79. İş kanununa göre deneme süresi en çok 2 aydır, bu süre TİS ile 4 aya kadar uzatılabilir.
80. Takım sözleşmesinde takımı temsilen işverenle sözleşme yapan kişiye Takım kılavuzu denir.
81. İş sözleşmesinde ehliyet unsuru Medeni kanun hükümlerine göre düzenlenir.
82. Belirli süresi 1 yıl ve daha fazla olan sözleşmelerle Çıraklık sözleşmesi ve Takım sözleşmesinin
yazılı yapılması gerekir.
83. Reşit olmayanlar Velileri'nin izni ile, hacir altına alınmış olanlar Vasisi'nin izni ile iş sözleşmesi
yapabilirler.
84. İşyerinde 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işveren %6 oranında özürlü, eski hükümlü ve terör
mağduru işçi çalıştırmak zorundadır.
85. Sendikal görevi sona eren işçi 3 ay içinde eski işine dönmeyi talep ederse, işveren işçiyi talep
tarihinden itibaren 1 ay içinde işe almak zorundadır.
86. Sakatlanarak işten ayrılan işçinin maluliyeti sona ermiş ve eski işine dönmek için işverenine
başvurmuştur. Aranan şartlar mevcut olduğu halde işveren işçiyi işe almamıştır. Bu durumda
işveren işçiye 6 aylık ücreti tutarında tazminat öder.
87. 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış çocuklar Hafif işlerde çalışabilirler.
88. İşverenin iş sözleşmesinden doğan en önemli borcu Ücret ödeme borcudur.
89. Kadın işçiler doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta toplam 16 hafta çalıştıralamazlar.
Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki süreye 2 hafta daha eklenir.
90. Doktor onayı ile kadın işçi isterse doğumdan öncesi 3 haftaya kadar çalışabilirler. Bu durumda
kadın işçinin çalıştığı süre doğum sonrası süreye eklenir.
91. İş sözleşmesinde ehliyet ve şekil noksanlığı, hukuka ve ahlaka aykırılık varsa ya da sözleşmenin
konusu imkansız ise sözleşme Geçersiz olur. Yani ölü doğmuş sayılır.
92. İş sözleşmesinin yapılması sırasında tarafların iradesi hata, hile, ikrah ve gabinle sakatlanmışsa
sözleşme iptal edilir.
93. İptal edilebilir iş sözleşmesinde zaman aşımı olayın meydana gelmesinden itibaren 1 yıl, olayın
öğrenilmesinden itibaren 6 işgünü'dür.
94. İşverenler işyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıkları en geç 2 işgünü içinde yazı ile
bölge müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.
95. İşveren işyerinde sendikalı - sendikasız işçi ayrımı yaparsa, ayrıma maruz kalan işçiye 1 yıllık
ücretinden az olmayacak tazminat öder.
96. İşçiye bir iş karşılığı olmaksızın ücret ödenen durumlar Hafta tatili, Yıllık izin ve Dini bayramlar'dır.
97. Türkiye'de ücret sistemleri içinde en çok MAKTU AYLIK ücret sistemi uygulanır.
98. 95 sayılı ILO sözleşmesine-göre banka çeki ile ödeme yapmak İşçinin onayına bağlıdır.
99. Ücret en geç Ayda bir ödenir. Bu süre iş sözleşmesi ya da TİS ile bir haftaya kadar indirilebilir.
100.Türkiye'de asgari ücret Asgari ücret tesbit komisyonu en az 10 üye ile en geç 2 yılda bir toplanır.
101.İşveren, işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya
işyerinin özel işaretini taşıyan bir belge vermek zorundadır. Bu belgeye üçlü hesap pusulası adı
verilir.
102.İşçi ücretleri için zaman aşımı süresi 5 yıldır.
103.İşçi ücretlerinin 1/4'den fazlası haciz, devir ve temlik edilemez. Ancak bu hükmün istisnası Nafaka
borcudur.
104.Gününde ödenmeyen işçi ücretleri için MEVDUATA uygulanan en yüksek faiz uygulanacaktır.
105.İşçilerin kanuni ipotek hakkı MEDENİ kanunda düzenlenmiştir. Buna göre yalnızca YAPI işlerinde
çalışıan işçilerin ücret alacakları için kanuni ipotek hakkı vardır.
106.İş kanununa göre işçilerin iş ilişkisinden kaynaklanan son 3 aylık ücret alacaklarını karşılamak
amacıyla İşsizlik Sigortası Fonu kapsamında Ücret Garanti fonu oluşturulmuştur.
107.İşçiyi işyerinde 1 haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması
halinde çalışamayan işçiye bu bekleme süresi içinde işveren bir haftaya kadar her gün için Yarım
ücret Ödeyecektir.
108.İşçi ücretlerinden yapılacak kesintiler bir ayda 2 gündelikten fazla olamaz..
109.İşçinin bireysel olarak veya bir grup içinde yapmış olduğu iş ödüllendirmek için ödenen ek ücrete
prim denir.
110.Kanuni görev nedeniyle ayrılan işçinin kıdemi en az 1 yıl ise 2 ay askıda kalır. Kıdem arttıkça
askıda kalma süresi artar ancak 90 günü geçemez.
111.İşçinin ücreti ödeme gününden itibaren 20 gün süre ile ödenmezse işçi iş görme borcunu yerine
getirmekten kaçınabilir.
112.Özel sektördeki işveren % 1 özürlü ve eski hükümlü tercih hakkını 15 gün içinde Türkiye İş
Kurumuna bildirecektir.
İŞ VE SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU 5-7 ÜNİTELER KISA ÖZET
1. Haftalık çalışma süresi en çok 45 saattir.
2. İşçi lehine değiştirilebilen aleyhine değiştirilemeyen kurallara NİSBİ EMREDİCİ NORM denir.
3. Denkleştirme süresi 2 aydır. Toplu İş Sözleşmesiyle 4 aya kadar çıkarılabilir.
4. Dönemsel işlerde (Karayolu taşımacılığı, demiryolu taşımacılığı) denkleştirme süresi en çok 6
aydır.
5. Telafi çalışmayı işveren 2 ay içinde günlük çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde en çok 3
saat çalıştırabilir.
6. Tatil günlerinde telafi çalışma yaptırılamaz.
7. Kısa çalışma süre zorlayıcı sebebin devamı süresini ve herhalde 3 ayı aşamayacaktır.
8. Kısa çalışmada talebin uygunluğunun tesbiti Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından
yapılacaktır.
9. İşyerinin en az 4 hafta işin durması hallerinde işsizlik sigortasından çalışma ödeneği ödenecektir.
10. Serviste geçen sürelerle, Ara dinlenme çalışma süresinden sayılmaz.
11. 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika
4 saatten fazla 7,5 saate kadar (dahil) 30 dakika,
7,5 saatten fazla süreli işlerde 60 dakika ara dinlenme verilmek zorundadır.
12. Günlük çalışma süresi 11 saati aşamaz.
13. Gece en gec 20.00 'de başlar en erken 06.00 'da biter. Her halde en fazla 11 saat süren gün dönemidir.
14. İşçilerin gece çalışmaları 7.5 saati geçemez.
15. Gece çalıştırılan işçiler en geç 2 yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden
geçirilmelidir.
16. Posta değiştirilecek işçinin kesintisiz olarak en az 11 saat dinlendirilmesi gereklidir.
17. Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerini yapacak olan işçiler, bu işlerde en çok 2 saat daha
çalıştırılabilir.
18. H.T.T. işlerine başlamadan önce yarım saatten az olmamak üzere bir dinlenme izni verilmelidir.
19. H.T.T işlerinde ücret saat başına düşen tutarın % 50 yükseltilmesiyle ödenecektir.
20. Fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının % 50
yükseltilmesiyle ödenir.
21. Fazla sürelerle çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarın %
25 yükseltilmesiyle ödenecektir.
22. Üretimi artırmak için yapılan fazla çalışmaya genel sebeplerle fazla çalışma denir.
23. Genel sebeplerle fazla çalışmada işçinin onayı gerekir ve 1 yılda 270 saati geçemez.
24. Bir arıza nedeniyle yapılan fazla çalışmaya zorunlu sebeplerle fazla çalışma denir.
25. Bakanlar Kurulu kararı ile yapılan fazla çalışmaya Olağanüstü Sebeplerle fazla çalışma denir.
26. 18 yaşını doldurmamış işçilere, sağlıkları elvermeyen işçilere, hamile yeni doğum yapmış ve çocuk
emziren işçiler ile Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışanlara fazla çalışma yaptırılamaz.
27. Hafta tatili 1924 yılında çıkarılan Hafta Tatili Kanunu ile düzenlenmiştir.
28. Hafta tatili ücreti çıplak ücret üzerinden ödenir.
29. Saat ücret ile çalışılan işyerlerinde hafta tatili ücret saat ücretinin 7,5 katıdır.
30. Akort, yüzde usulü ücret sistemi ile çalışan işçilere hafta tatili ücreti ödeme döneminde kazandığı
ücretin aynı süre içinde çalıştığı günlere bölünmesi suretiyle hesaplanarak ödenir.
31. 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) kıdemi olanlara, en az 14 gün,
6 yıldan 14 yıla kadar kıdemi olanlara en az 20 gün,
15 yıl ve daha fazla kıdemi olanlara en az 26 gün ücretli yıllık izin verilir.
32. Yıllık izin tarafların anlaşması ile her bir parçası 10 günden az olmamak üzere en çok 3'e
bölünebilir. Yıllık izine çıkacak işçi 1 ay önceden haber vermelidir.
33. Ücretsiz yol izni 4 gündür.
34. Yıllık izin ücreti çıplak ücret üzerinden ödenir.
35. Yıllık izinde başka bir işte çalıştığı tesbit edilen işçinin yıllık izin ücreti işveren tarafından geri
alınabilir.
36. Çocuklar, gençler, kadınlar, özürlüler, eski hükümlüler ve terör mağduru kişiler kanun koyucu
tarafından özel olarak korunmaktadır.
37. Çocuk işçilere ilişkin koruyucu hükümlerin en kapsamlı ve en ayrıntılısı iş kanunundadır.
38. 15 yaşını doldurmamış işçilere çocuk işçi denir.
39. 15 yaşını doldurmuş 18 yaşını doldurmamış işçilere genç işçi denir.
40. Umumi Hıfzısıhha kanununa göre bar, kabere, dans salonları, kahve ve gazino gibi işyerlerinde 18
yaşından küçük olanların çalıştırılması belediyelerce yasaklanmıştır.
41. 18 yaşını doldurmamışlar. Yeraltı ve Sualtı işlerinde çalıştırılamazlar.
42. 18 yaşını doldurmamışlar Sanayiye ait işlerde gece çalıştırılamazlar.
43. 16 yaşını doldurmamışlar. Ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamazlar.
44. 18 ve daha küçük işçileri çalıştıran işveren doktor raporu almak ve 6 ayda bir yeniletmelidir.
45. 18 ve daha küçük işçilere en az 20 gün ücretli izin verilmelidir.
46. 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere en az 20 gün ücretli izin verilmelidir.
47. Çocuklar ve Gençler Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme işleri ile parça başı ve prim sistemi ile
ücret ödenen işlerde çalıştırılamazlar.
48. İş Kanununa göre en az çalışma yaşı 14'tür.
49. Umumi Hıfzısıhha Kanununa göre en az çalışma yaşı 12'dir.
50. Okula devam eden çocuklar günde en çok 2 saat haftada 10 saat çalıştırılabilirler.
51. Okula gitmeyen çocuklar günde en çok 7 saat haftada 35 saat çalıştırılabilirler.
52. Genç işçiler günde en çok 8 saat haftada 40 saat çalıştırılabilirler.
53. Koruyucu hükümlere aykırı hareket eden işverenlere İdari Para Cezası verilir.
54. Kadın işçiler genetik (cinsel), fiziksel (biyolojik) nedenden dolayı korunmuştur.
55. Kadın işçilere yönelik korumaların başında eşit işe eşit ücret verilmesidir. Aksi takdirde işveren 4
aylık ücret tutarında tazminat öder.
56. Kadın işçiler yeraltı ve sualtı gibi işlerde çalıştırılamazlar.
57. Kadın işçi evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde kendi arzusuyla istifa ederse kıdem tazminatı alır.
58. Kadın işçiler doğumdan önce 8 hafta doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta
çalıştırılamaz.
59. Çoğul gebelik halinde doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta daha eklenir.
60. Kadın işçi isterse ve doktor onay verirse 3 haftaya kadar çalışabilir. Çalıştığı süreler doğum
sonrasına eklenir.
61. Kadın işçi isterse doğumdan sonraki 8 haftanın bitiminden itibaren 6 ay ücretsiz izne ayrılabilir.
62. Kadın işçilere 1 yaşından küçük çocukların emzirebilme-si için günde 1,5 saat süt izni verilir.
63. Bir il sınırı içinde 50 veya daha fazla işçi çalıştıran işveren Bakanlar Kurulunun belirleyeceği
orandan (% 6) özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırmak zorundadır.
64. Kamu işyerlerinde özürlüler için %4, eski hükümler için %2 oran belirlenmiştir.
65. Özel sektör işyerlerinde özürlüler için % 3, eski hükümlüler için % 1, Terör mağdurları için % 1 oran
belirlenmiştir. Kalan % 1 oranını kullanımı ile ilgili tercihlerini işveren 15 gün içinde T.İ.K.
bildirmek zorundadır.
66. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlar.
67. Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen oranın üstünden özürlü, eski hükümlü ve terör mağduru
yahut çalışma gücünün % 80'den çoğunu kaybetmiş özürlü çalıştıran işverenleri bu şekilde
çalıştırdıkları her işçi için, sigorta priminin % 50'sini Hazine öder.
68. Genel sebeplerle sona erme BORÇLAR KANUNUNDA düzenlenmiştir.
69. İş sözleşmesinin konusu kanuna, ahlaka, adaba aykırı ise iş sözleşmesi en baştan itibaren Mutlak
Butlan'dır.
70. Kadın işçinin çalışmasının yasak olduğu bir işte çalıştırılması durumunda iş sözleşmesi KISMİ
BUTLAN'dır.
71. İşçinin ölmesi iş sözleşmesini sona erdirir.
72. Kural olarak işverenin ölmesi iş sözleşmesini sona erdirmez.
73. İşverenin şahsı göz önüne alınan sözleşmelerde işverenin ölmesi iş sözleşmesini sona erdirir.
74. İşveren belirli süreli bir iş sözleşmesini süresinden önce haklı bir sebeb olmaksızın feshedecek
olursa, fesih tarihi ile sözleşmenin sona erme tarihi arasındaki ücret ve ekler işçi tarafından
istenebilecektir.
75. Sona eren iş sözleşmesi 1 yıl ya da daha uzun süreli ise en çok 1 yıl uzar. Bir yıldan daha kısa süreli
iş sözleşmesi ise süresi kadar uzar.
76. Sükût ile sözleşmesinin sürekli yenilenmesi halinde birbirini izleyen belirli süreli iş sözleşmesine
ZİNCİRLEME İŞ SÖZLEŞMESİ denir.
77. Bildirimli fesih sadece BELİRSİZ SÜRELİ iş sözleşmelerinde söz konusudur.
78. Fesih bildirimi tek taraflı bir irade beyanıdır.
79. 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işveren, en az 6 ay kıdemi olan işçinin iş sözleşmesini bildirimli
fesh edebilmesi için neden göstermek zorundadır.
80. Bildirim süreleri;
............6 ay = 2 hafta
6 ay......1,5 yıl = 4 hafta
1,5 yıl......3 yıl = 6 hafta.
3 yıl...... 8 hafta
81. İş arama izni günde en az 2 saat olmalıdır.
82. İşveren iş arama izninde işçiyi çalıştırırsa çalıştırdığı sürenin ücretinin % 100 zamlı ödemesi
gerekmektedir.
83. İşçi bildirimli feshin geçeri olmadığı iddiası ile 1 ay içinde İş Mahkemesinde dava açabilir.
84. İşçi davayı kazanırsa, 10 gün içinde işverenine işe dönmesi için başvurması gerekir.
85. İşveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmak zorundadır.
86. İşveren işçiyi 1 ay içinde işe başlatmazsa en az 4 ay, en çok 8 aylık ücret tutarında tazminat ödemek
zorundadır.
87. İşverenin mahkeme kararının kesinleşmesine kadar çalıştırmadığı süre içinde en çok 4 aya kadar
doğmuş bulunan ücret ve diğer haklar kendisine ödenir.
88. Bildirim şartlarına uyulmaksızın yapılan fesih usulsüz bildirimli fesihdir.
89. Usulsüz fesihde ihbar tazminatı ödenir.
90. İhbar tazminatı bildirim süresinin ücreti kadardır.
91. Kötü niyet tazminatı bildirim süresi ücretinin 3 katıdır.
92. Toplu işçi çıkarmanın ölçüsü;
20 işçi...... 100 işçi => en az 10 işçi
101 işçi......300 işçi =» en az % 10 işçi
301 işçi veya daha fazla => en az 30 işçiyi 1 ay içinde aynı veya farklı tarihlerde çıkarması gerekir.
93. Toplu işçi çıkarmak isteyen işveren en az 30 gün önceden T.İ.K.'na bölge müdürlüğüne ve işyerinde
ilan etmek zorundadır.
94. Bildirimsiz fesih işçi açısından İ.K. m.24'de, işveren açısından da m. 25'te düzenlenmiştir.
95. Derhal fesih (bildirimsiz fesih) hem belirli süreli hem belirsiz süreli iş sözleşmesinde söz
konusudur. ,
96. İşçi kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışında yahut içkiye düşkünlüğünden hastalanır
veya sakatlanırsa devamsızlığı ard arda 3 iş günü veya 1 ayda 5 günden fazla olması halinde
işveren m.25/1 göre sözleşmeyi fesh eder.
97. Hastalık, kaza, doğum ve gebelik gibi hallerde işverenin bildirimsiz fesh edebilmesi için
devamsızlık bildirim sürelerini 6 hafta aşması gerekir.
98. İşçinin, işyerinde 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeye bir suç işlemesi
halinde işveren m. 25/2'ye göre derhal fesh yapabilir.
99. İşverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ard arda 2 iş günü veya 1 ayda 3
gün veya 1 ayda 2 gün herhangi tatil gününden sonraki iş günü devam etmemesi halinde m.25/2 ye
göre derhal fesih yapabilir.
100. İşçi eli altında bulanan makinalara 30 günlük ücreti ile ödenmeyecek hasara uğratması halinde
işveren tarafından işçinin iş sözleşmesi bildirimsiz fesih sebebidir.
101. İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığının bildirim sürelerini
aşmasından sonra işveren iş sözleşmesini derhal feshedebilir.
102. Derhal fesih hakkını kullanma süresi, öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve her
halde fiilin olmasından itibaren 1 yıl geçtikten sonra kullanmayacaklardır.
103. Kıdem tazminatı ilk defa 1936 tarihli 3008 sayılı İş Kanununda düzenlenmiştir.
104. Kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gereklidir.
105. Kıdem Tazminatı = Çalışma süresi x Günlük ücret x 30
(Yıl olarak) (giydirilmiş ücret)
106. Kıdem tazminatı, T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre Başbakanlık Müsteşarına bir
hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemeyecektir.
107. Kıdem tazminatında zaman aşımı 10 yıldır.
108. Kıdem tazminatında faiz mevduata uygulanan en yüksek faizdir.
109. İş sözleşmesi İ.K. m.25/2'ye göre feshedilir veya İ.K. 17.maddesine dayanarak işçi bildirimli fesh
ederse kıdem tazminatı alamaz.
110. İşveren çalışma belgesi vermek zorundadır. Tutum ve davranışları belirten belgeye referans veya
bonservis denir. İşveren, bu belgeyi vermek zorunda değildir.
Sınavlarda Hepinize Başarılar Diliyoruz..