Açıköğretim Türk Siyasal Hayatı Ders Notları / Ders Kitabı

nzeytinevi

Yeni Üye
Katılım
22 Şub 2013
Mesajlar
764
Tepkime puanı
1
Puanları
0
Açıköğretim Türk Siyasal Hayatı Ders Notları / Ders Kitabı


ÜNİTE 1
Karşılaştırmalı Bir Perspektifte Demokrasiye Geçişler, Çöküşler ve Onarımlar

Türkiye’de 1945 ile 1950 yılları arasında demokrasiye geçiş sürecinin ne şekilde gerçekleştiğini açıklamak.

Türkiye’de 1945 ile 1950 yıllları arasındaki demokrasiye geçiş süreci, bir reform şeklinde olmuştur. Siyasal iktidarı elinde tutan otoriter Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) bir kopma olmadan,anayasal düzen içinde iktidarı Demokrat Partiye (DP) teslim etmiştir. Bu Türkörnek olayı yani reform yoluyla demokrasiye geçişin ancak hükümetinmuhalefetten güçlü olduğu zamanlarda, muhalefet ve iktidar gruplarındaılımlıların aşırılardan güçlü olduğu yerlerde mümkün olabileceği hipotezlerinidesteklemektedir.

Demokratikleşme sürecini kesintiye uğratan 1960, 1971 ve 1980 askeri müdahalelerinin nedenlerini ve aralarındaki farklılıkları saptayabilmek.1960-1971 ve 1980 tarihlerinde üç kez demokratik süreç askeri müdahale ile kesintiye uğramıştır. 1960 ve 1980 askeri müdaheleleri var olan kurumsal düzenden tam bir kopuş içermesine karşılık 1971 askeri müdahalesi yarı darbe niteliği taşır. İki müdahele arasındaki en önemli fark 1960 darbesianayasal krizi çözmeye yönelik arabulucu bir nitelik taşırken, 1980 MGK rejimiise sosyal, ekonomik ve siyasal yapıları bütünüyle değiştirmeye yönelik birmüdahale olmasıdır. Dünyadaki demokratik çöküşleri açıklamak için iki hakimyaklaşım söz konusudur.

Bir yaklaşım, toplumun yapısal niteliklerinin öneminivurgularken diğer yaklaşım ise bir rejimin istikrarı ve devamını sağlayansosyal ve siyasal aktörlerin önemini vurgulamaktadır.

Demokratik yönetimin krizlerini 1960, 1971 ve 1980 yıllarında yaşayan askeri darbelere bağlı olarak açıklayabilmek.

Türkiye’nin ilk yaygın demokrasi girişimi (1946-1960) 27 Mayıs1960 tarihindeki askeri darbeyle sona ermiştir. Dönemin iki büyük partisi olan DP ve CHP ideolojik olarak birbirinden büyük ayrılığı olmayan partilerdi. 1957 seçimlerinden sonra DP azalan oylarına tepki olarak “ince demokrasiye paydos”diyerek çeşitli alanlarda sert tedbirler almıştır.

Nisan 1960 yılında olağanüstü yetkilerle donatılmış Meclis Araştırma Komisyonunun çalışmaya başlamasını ve ardından gelen öğrenci gösterileri sonunda, muhalefetin de desteğiyle 27 Mayıs 1960’ta ordu müdahele etmiştir. 1960 Anayasası’nın sağladığı liberal ortam sonucunda ise aşırı sağ ve sol grupları siyaset sahnesinde yer almıştır.Adalet Partisi hükümeti 1960’lı yılların sonuna doğru gittikçe kötüleşen siyasal ortamla baş edemez duruma gelmiştir. Bir grup radikal subay, radikal sosyal reformları yerine getirme görüntüsü altında uzun sürecek bir askeri rejim kurmayı hedeflemişlerdir.

12 Mart 1971 askeri memorandumu bu radikal hareketi engelleyen son dakika hareketidir. Bu ara yönetim, 1961 Anayasası’nı,yürütme oteritesinin güçlendirilmesi ve belirli temel özgürlüklerin kısıtlanması açısından elden geçirmiştir. 1973 sonlarında yapılan parlâmento seçimleriyle1971 askeri darbesi son bulmuştur. 1975’den başlayarak 1980 yıllarına kadar;şiddet ve terörizm olayları artmış, hükümet ve meclis hareket edemez duruma gelmiş, ekonomik sıkıntılar ve uluslararası problemlerle birlikte rejim 1980’e gelindiğinde meşruluğunu kaybetmeye başlamıştır.

1980 çöküşüne yol açan yılların karakteristik bir özelliği de AP ve CHP’nin hükümete başkanlık yaptıklarında adaleti sağ ve sol teröristlere eşit bir şekilde uygulamadığı yönündeki yaygın kanaattır. Bu iki büyük partinin birlikte hükümet içinişbirliğinde bulunmaması da demokrasinin çöküşünün önemli bir nedeninioluşturmuştur.



ÜNİTE DENEME SORULARI


1. 1945 yılında Meclis’te hakiki ve uzun süreli ihtilaf çıkmasına neden olanyasanın konusu aşağıdakilerden hangisidir?


a. Toprak reformu

b. ilköğretimin yaygınlaşması
c. Sanayi teşvikleri
d. Seçim usulü
e. Dış politika

2. 1949 yılında demokrasiye geçiş sürecindeki son engeller hangi başbakandöneminde kaldırılmıştır?


a. Şemsettin Günaltay

b. Hasan Saka
c. Recep Peker
d. Fethi Okyar
e. Fuat Köprülü

3. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de demokrasiye geçiş sürecinin başarılıolmasını sağlayan etkenlerden biri değildir?


a. Hükümetin, muhalefetten güçlü olması

b. Ilımlıların, aşırılardan güçlü olması
c. Reformcuların, tutuculardan güçlü olması
d. DP liderliğinin ılımlı olması
e. MP’nin uzlaşmacı bir politika izlemesi

4. Aşağıdakilerden hangisi, inönü’nün reform süreci başlatmasında roloynayan güdülerle ilgili ileri sürülen görüşlerden biri değildir?


a. Demokratik rejimlerin II. Dünya Savaşındaki zaferi

b. Türkiye’nin Sovyet tehdidine karşı Batı ile yakınlaşma ihtiyacı
c. Türk toplumundaki sosyo-ekonomik dönüşümler
d. Tek parti sisteminin baştaki şahısa dayandığı düşüncesi
e. Amerika Birleşik Devletleri’nin siyasal değişim lehindeki baskısı

5. Aşağıdakilerden hangisi DP’nin muhalefeti boyunca vurgulanansloganlarından biri değildir?


a. Serbest ve dürüst seçimler

b. Kapsamlı sivil özgürlükler
c. Keyfi ve otoriter yönetime son verme
d. Bürokrasinin güçlendirilmesi
e. Ekonomik liberalleşme

6. Türkiye’deki tek parti rejiminin "liberal, demokratik geleneğe"komünist ve faşist tek parti rejimlerinden daha yakın olmasının nedeniaşağıdakilerden hangisidir?


a. CHP’nin pozitivist-rasyonalist düşünceye sahip olması

b. Kemalist reformların etkisini kaybetmesi
c. CHP’nin sosyal ve ekonomik değişimlerle aşırı ilgili olması
d. CHP doktrinin değişmez bir karakterde olması
e. CHP’nin kadro partisi olması

7. Aşağıdakilerden hangisi 12 Mart 1971 askeri müdahalesinin amaçlarındanbiridir?


a. TBMM’yi dağıtmak

b. Siyasal partileri yasaklamak
c. Anayasayı yürürlükten kaldırmak
d. Sivil toplum kuruluşlarını yasaklamak
e. Demokrasiyi yeniden dengelemek

8. Aşağıdakilerden hangisi 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesininözelliklerinden biri değildir?


a. Orta rütbeli askerler tarafından yapılması

b. Milli Birlik Komitesi ile üst rütbeli subaylar arasında ihtilaf yaşanması
c. Milli Birlik Komitesinin ana muhalefet partisi ile sıkı ilişki içindeolması
d. Milli Birlik Komitesinin yasama faaliyetlerinin sınırlı olması
e. Sosyal, ekonomik ve siyasal yapıların tüm aşamalarını etkileyecek 600 denfazla kanun çıkarılması

9. Aşağıdakilerden hangisi bürokratik otoriter rejimlerin ortaya çıkmasındaetkili olan faktörlerden biri değildir?


a. Yüksek enflasyon oranı

b. Ara mallar ve tüketici mallarının eksikliği
c. Döviz kurlarındaki düşüşler
d. Ödemeler dengesi açığı
e. işsizlik

10. Aşağıdakilerden hangisi DP iktidarının, 1960 askeri darbesine neden olanuygulamalarından biri değildir?


a. Basın yasasının sertleştirilerek çok sayıda gazetecinin hapsedilmesi

b. Devlet radyosunun iktidar lehine tek taraşı kullanılması
c. Siyasal toplantıların yasaklanması
d. Devlet memurlarının erken emekliliğe zorlanması
e. Seçimlerin askıya alınması



CEVAPLAR

1-A 2- A 3- E 4- E 5-D 6-A 7-E 8-E 9-C 10-E
===================================================



ÜNİTE 2

Anayasa Yapımı Siyaseti

Farklı siyasi yapıya sahip ülkelerde demokrasinin pekişmesi açısından anayasaların ne şekilde hazırlandığını karşılaştırabilmek.

Anayasa yapımı bir ülkede demokrasiye geçiş sürecinde, toplumun ve siyasal elitlerin desteğini alarak siyasal kurumları ortaya çıkarmak açısından mükemmel bir fırsattır. Anayasa yapım süreci sadece demokrasiye geçiş sürecini değil aynı zamanda demokrasinin pekişmesini de etkilemektedir. Oydaşmacı ya da ortaklıkçı tarz anayasa yapımı demokrasinin pekişmesi olanağını arttırır.

Türkiye Cumhuriyetinin ilk anayasası olan 1924 Anayasasının ne şekilde gerçekleştirildiğini açıklayabilmek.

Cumhuriyet Türkiyesi’nin ilk anayasası 1923’te seçilen Büyük Millet Meclisi tarafından gerçekleştirildi. 1924 Anayasası TBMM’nin devletin yüce organı olmasını devam ettirdi. Bu anayasanın en önemli eksikliği, seçilmiş çoğunluğun gücünü kontrol edebilecek etkili bir kontrol ve dengeleme sisteminin olmamasıydı. Tek partiden çok partili demokrasiye geçiş sürecinde anayasa açısından zorlayıcı hiçbir gerek hissedilmedi. 1924 Anayasası DP’nin iktidari süresince değişmeden kaldı.
Bir anayasal kontrol ve dengeleme sisteminin olmaması da 1924 Anayasası’nın çökmesinin ana nedeni oldu.

1961 Anayasasının 1960 darbesine bağlı olarak gerçekleştirilmesini, bu anayasanın belirleyici özelliklerini ve üzerinde yapılan değişiklikleri saptayabilmek.

1960 askeri darbesi sonucunda oluşturulan Milli Birlik Komitesi yeni bir demokratik anayasa hazırladı. Kurucu Meclis tarafından hazırlanan 1961 Anayasası, devlet elitlerinin temel siyasal değerlerini ve çıkarlarını yaratmaktaydı. Bu anayasada temel özgürlükler büyük oranda genişletildi ve vatandaşlara geniş sosyal haklar sağlandı. Ayrıca seçilmiş organların gücünü sınırlandırmakamacıyla kontrol ve dengeleme sistemleri getirildi. 1961 Anayasasıyla birlikte idari mahkemeler güçlendirildi, yargının tam bağımsızlığı ve Yasama Meclisi içinde ikinci meclis yaratıldı.

Diğer yandan, devlet memurlarının ve yargıların iş güvenliği iyileştirilirken, üniversiteler ve Radyo ve Televizyon Kurumu idari özerklik kapsamına alındı. 12 Mart 1971 askeri muhtırasının ardından askerlerin perde arkasından destek verdikleri hükümetler 1971 ve 1973 yıllarında 1961 Anayasasında üç temel kategoride değişiklik yaptılar:

(1)Mahkemelerin denetleme yetkisinin sınırlandırılması ile belirli özgürlüklerin kısıtlanması;
(2) yürütmenin güçlendirilmesi, TBMM’nin yürütmeye kanun hükmünde kararname yapma yetkisinin verilmesi;
(3) sivil idare mahkemelerinin ve Sayıştay denetiminin dışında tutarak, askerlerin kurumsal özerkliğini artırmak.

1961 Anayasasında yapılan bu değişiklikler siyasal partiler arasında bir tartışma ve görüş alış-verişinden uzak olarak çatışmacı bir yöntemle yapıldı.1982 Anayasının gerçekleştirilmesini, belirleyici özelliklerini ve dönemin siyası iktidarları tarafından hazırlanan değişiklik çalışmalarıyla gerçekleştirilen değişiklikleri saptayabilmek.12 Eylül 1980’de iktidarı ele alan Milli Güvenlik Konseyi otoritesi altında yapılan 1982 Anayasasının yapımı,geniş bir oy birliğiyle siyasal kurumlar oluşturma anlamında uzaktır.

1982 Anayasasını hazırlayan Kurucu Meclis, 1960-1961 Kurucu Meclisinden farklıdır.1982 Anayasası, 1961 Anayasına göre milli iradeye, seçilmiş meclise, siyasal partilere, siyasetçilere, sendikalara ve sivil toplum örgütlerine daha az güvenmekteydi. Bu anayasa, güçlendirilmiş bir cumhurbaşkanı ve Milli Güvenlik Kurulu ile askerin siyasal sistemin nihai koruyucusu ve hakemi olmasını sağladı.

1982 Anayasasının idari sistemi en iyi şekilde parlâmenterizmin değiştirilmiş ya da zayıflatılmış şekli olarak tanımlanabilir. 1982 Anayasasının bütün siyasal partileri, sivil toplum kurumları dışlayarak yapılması ve hayli şüpheli bir referandum ile kabul edilmesi sürekli tartışma konusu olmuştur.1982 yılından başlayarak bu anayasa üzerinde çeşitli değişiklikler yapıldı.Özellikle Haziran 1995 tarihinde 1982 Anayasası üzerinde önemli değişiklikler yapıldı. Ancak bu değişikler beklentilerin çok uzağında kalmasına rağmen yinede partiler arası işbirliğine bir örnek oluşturdu. Türkiye’deki anayasa yapımtarihine bakıldığında üç cumhuriyet anayasının hiç birisinin tartışmalar,pazarlıklar ve uzlaşmalar süreciyle ve toplumu geniş bir şekilde temsil edenbir Kurucu Meclis tarafından yapıldığı görülmektedir. Dolayısıyla da üçanayasanın hepside zayıf siyasal meşruluğa sahipti ve tam olarak pekişmişdemokratik rejim üretemedi.



ÜNİTE DENEME SORULARI


1. 1924 Anayasa’sının en önemli eksikliği aşağıdakilerden hangisidir?


a. Seçilmiş çoğunluğun gücünü kontrol edecek kontrol ve dengeleme sisteminin olmaması

b. Siyasal kurumların kuruluşunda etkili olamaması
c. Demokrasinin pekişmesini sağlayamaması
d. Anayasayı hazırlayan Meclisin toplumun önemli güçlerini temsil etmemesi
e. Anayasa tartışmalarının özgür bir ortamda geçmemesi

2. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de ilk demokrasi tecrübesinin çökmesinin nedenlerinden biri değildir?


a. Anayasal kontrol ve dengeleme sisteminin olmaması

b. Temel hakların etkili yasal garantisinin bulunmamas
c. Kanunların Anayasaya uygunluğunun denetlenmemesi
d. Seçme ve seçilme hakkının sınırlı olması
e. Muhalefet haklarını kısıtlayan kanunların çıkarılması

3. Aşağıdakilerden hangisi 1961 Anayasa’sının temel özelliklerinden birideğildir?


a. Temel hak ve özgürlüklerin genişlemesi

b. iş güvenliğinin iyileştirilmesi
c. Etkili bir kontrol ve dengeleme sistemi yaratılması
d. idari mahkemelerin güçlendirilmesi
e. Kamu kurumlarının idari özerkliklerinin sınırlandırılması

4. Aşağıdakilerden hangisi 1961 Anayasa’sının temel özelliklerinden birideğildir?


a. Kanunların anayasaya uygunluğunun yargı denetimine sunulması

b. Bütün yürütme birimlerinin denetlenebilmesi
c. Yargı organlarının bağımsızlığının sağlanması
d. Yasamanın tek bir meclis içinde gerçekleştirilmesi
e. Devlet elitlerinin temel siyasal değerlerini yansıtması

5. Aşağıdakilerden hangisi 1971 ve 1973 yılında yapılan Anayasadeğişikliklerinden biri değildir?


a. Temel özgürlüklerin sınırlandırılması

b. Mahkemelerin denetleme yetkisinin sınırlandırılması
c. Yürütmenin güçlendirilmesi
d. TBMM’nin yürütmeye kanun hükmünde kararname yapma yetkisi vermesi
e. Silahlı Kuvvetlerin Sayıştay denetimine tabi tutulması

6. 1982 Anayasa’sının hangi özelliği Üniversitelerin yapısını doğrudan etkilemiştir?


a. Temel özgürlüklerin sınırlandırılması

b. Sosyal hakların azaltılması
c. idari özerkliğin kaldırılması
d. Yargının denetleme yetkisinin sınırlandırılması
e. Cumhurbaşkanının yetkilerinin artırılması

7. Aşağıdakilerden hangisi 1982 Anayasa’sının temel özelliklerinden biridir?


a. Genişletilmiş temel hak ve özgürlükler

b. Vatandaşlara tanınan sosyal haklar
c. Sivil toplum kuruluşlarının güçlendirilmesi
d. Yargı denetiminin güçlendirilmesi
e. Cumhurbaşkanının ve Milli Güvenlik Kurulunun yetkilerinin artırılması

8. Aşağıdakilerden hangisi ANAP iktidarı tarafından 18 Mayıs 1987 tarihinde1982 Anayasası’nda yapılan değişikliklerden biridir?


a. Milletvekili sayısının 450 ye çıkarılması

b. Cumhurbaşkanının yetkilerinin artırılması
c. Milli Güvenlik Kurulunun güçlendirilmesi
d. idari özerkliğin kaldırılması
e. Temel özgürlüklerin sınırlandırılması

9. Aşağıdakilerden hangisi 1995 yılında 1982 Anayasa’sında yapılan değişikliklerden biri değildir?


a. Seçmen yaşının 18 e düşürülmesi

b. Sendika ve derneklerin siyasal faaliyetlerine izin verilmesi
c. Kamu çalışanlarına sendika hakkı verilmesi
d. Siyasal partilere üye olma yaşının 18 e indirilmesi
e. TBMM üye sayısının 450 ye çıkarılması

10. 1982 Anayasası’nda yapılan aşağıdaki değişikliklerden hangisi politikyaşamın güçlendirilmesiyle doğrudan ilgilidir?


a. Siyasal partilere katılma ve siyasal partilerin örgütlenme haklarının genişletilmesi

b. idari mahkemelerin yetkilerinin güçlendirilmesi
c. Üniversitelerin idari özerkliklerinin tanınması
d. Radyo ve Televizyon Kurumunun idari özerkliğinin tanınması
e. Yargının tam bağımsızlığının sağlanması


ÜNİTE 3

Partiler ve Parti Sistemi

Türkiye’deki parti sisteminin ana özelliklerininneler olduğunu ve siyasal partilerin bu özelliklere göre nasıl bir siyasalyaşam içinde yer aldıklarını saptayabilmek.

Türkiye’de partiler ve partisistemi, 1970’dan beri parçalanmışlık yaşamaktadır. Bu süreç içinde partiler ideolojik kutuplaşma, seçimsel oynaklık, halk desteğinde görülen düşme ile uzun süredir bir kurumsal çöküş yaşamaktadır.

1946 ile 1960 arasında, Türk parti sistemi iki parti sistemi özelliklerini göstermekteydi; Cumhuriyet Halk Partisi ve Demokrat Parti. 1970’lerde ise Türk parti sisteminin ana özelliği oynaklık,parçalanmışlık ve ideolojik kutuplaşma olarak tanımlanabilir. 2000’li yıllarda da Türk parti sistemi her zamanki olduğundan çok daha parçalanmış durumdadır.Ayrıca yüksek derecede bir oynaklık görülmektedir. Avrupa parti sistemleri ile kesin bir zıtlık olarak ortaya çıkan bu durum, Türkiye’deki siyasal partilerin sivil toplumda güçlü bir şekilde kökleşmediği gerçeğinden kaynaklanır. Ilımlı sağ ve merkez sol eğilimlerin giderek zayıflaması ise parti sistemi açısından bir diğer endişe verici değişimdir.

Türk parti sisteminin 1970’lerdeki oynaklık,parçalanmışlık ve kutuplaşma hastalığı 2000’li yıllarda daha güçlü bir şekilde yeniden ortaya çıkmıştır. Partilerin örgütsel zayıflığı ve parti ile özdeşleşme bağlarının zayıflığı da parti sistemindeki bir hastalık olarak görülmektedir.1970’lere göre tek dikkat çekici olumlu değişiklik, görünüşte demokrasiye daha güçlü elit ve halk bağlılığıdır.

Türkiye’deki siyasal partilerin örgütselözelliklerinin neler olduğunu ve toplumsal olarak hangi süreçleri hareketegeçirdiğini açıklayabilmek.

Türkiye’de çok partili siyasetin başlanmasından buyana, siyasal partiler genel olarak, kadro ya da herkesi kucaklayan parti olarak tanımlanmıştır. Parti üyelikleri ise parti taraftarlığından pek farklı olmamıştır. Türkiye’deki parti sisteminin temel özelliğinden birisi merkez-çevre ayrılığıdır. Parti sistemini şekillendiren diğer önemli bir etkende gruplaşmaların birçok taşra toplumlarında ve küçük kasabalarda yaygınolmasıdır. Diğer bir konu da, RP kısmen hariç tutularak, siyasal partiler ve diğer sivil toplum kurumları arasındaki bağlantıların genel zayıflığıdır.

Tarihsel olarak bütün siyasal partiler güçlü bir oligarşik eğilim göstermektedir. Bütün partilerin adayları parti liderleri tarafından güçlü bir şekilde kontrol edilen merkez yürütme kurulları yoluyla belirlenmektedir. Aday belirleme üzerindeki merkezi kontrol, oligarşik eğilimin hem nedeni hem de sonucudur. Günümüzdeki bütün partiler serbest Pazar ekonomisini ve üretim araçlarının özel mülkiyetini savundukları için ekonomik konularda sol – sağ ayırımı nispeten önemini kaybetti.

Partiler, kendi duruşlarını gösteren konum sorunlarından daha çok temiz yönetim ve ekonomik refah gibi değer sorunları üzerinde yoğunlaşmaktalar. Çok partili siyasetin başlamasından beri, partiler yüksek derecede bir parti disiplini ile nitelendirilmektedir. Türkiye’dekipartilerin çoğu kadro partilerinin ve herkesi kucaklayan partilerin bazı özelliklerini, kartel partilerinin özellikleriyle birleştirir.

Türkiye’de siyasal İslamın 1980’lerden itibaren yükselişinin nedenlerini ve Refah Partisi örneğinin özelliklerini belirleyebilmek.

1980’lerden başlayarak Türk politikasındaki en önemli olaylardan biri, RP’nin temsil ettiği siyasalislam’ın yükselmiş olmasıdır. RP’nin ciddi olarak şeriata dayalı bir İslam devleti kurmaya niyetli mi olduğu yoksa, sosyal hayatın bazı alanlarında,belli, çoğu da sembolik değişimler ile mi yetineceği net değildir. RP dikkatli bir şekilde demokrasinin temel ilkelerine karşı çıkmaktan kaçınmış ve siyasal iktidara giden tek yolu seçimlerin oluşturduğunu söylemiştir. Ekonomi konusunda RP, kapitalizm ve sosyalizmde farklı bunlardan üstün üçüncü bir yol olarak gördükleri İslam ilhamlı adil düzeni önermektedir.

1970’lerden başlayarak RP’yi destekleyen sermaye kesiminin büyüyerek gelişmesi bu partiyi devletçi, korumacı konumdan serbest pazar ekonomisi ve Türkiye’nin küresel ekonomiyle entegrasyonu lehine olan görüşlere kaydırmıştır. Bulgular RP’nin söyleminin büyük ölçüde dini zemine dayandığını, seçmenlerinin neredeyse yarısının partiye ideolojik olmayan nedenlerden dolayı oy verdiğini ve partinin kentli yoksullar arasında güçlü kökleri olduğunu göstermektedir.


ÜNİTE DENEME SORULARI


1. Aşağıdakilerden hangisi 1970 li yıllardaki Türk parti sistemininözelliklerinden biri değildir?


a. Partilerin aldıkları oylarda bir seçimden diğerine ani farklılıklar olması

b. Partilerin oylarında belirgin parçalanmışlıklar olması
c. Oy dağılımlarında bir seçime diğerine önemli farklılıkların olması
d. Partiler arası ideolojik kutuplaşmaların olması
e. Seçim sonuçlarını gösteren tablolarda homojen dağılımların gözlenmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi 1970 lerde Türk parti sistemindeki parçalanmışlığın sonuçlarından biri değildir?


a. MSP ve MHP gibi iki ideolojik partinin büyümesi

b. Siyasal İslamın güçlenmesi
c. Aşırı milliyetçiliğin gelişmesi
d. Siyasal partiler arası aşırı kutuplaşma
e. Uzun ömürlü ve uyumlu hükümet dönemleri

3. Aşağıdakilerden hangisi partilerin örgütsel zayıflığı ve parti ile özdeşleşme bağlarının güçsüzlüğünün nedenlerinden biri değildir?


a. Artan ekonomik zorluklar

b. Yükselen enflasyon göstergeleri
c. Gelir dağılımındaki adaletsizliklerin artması
d. Sosyal politikaların bozulması
e. Seçmenlerin gelecek beklentilerinin yüksek olması

4. Bir nesne, bir marka ya da bir örgütle ilgili bilgi, düşünce ve duyguların bütününün yapılandırılmasına ne ad verilir?


a. imaj inşası

b. Oligarşik baskı
c. Hizipçilik
d. Yarışmacılık
e. Fraksiyonlaşma

5. Aşağıdakilerden hangisi Refah Partisi’nin öne çıkardığı konulardan birideğildir?


a. Sanayileşme

b. Sosyal adalet
c. Dürüst yönetim
d. Laik kurumsallaşma
e. Güçlü devlet

6. Aşağıdakilerden hangisi Refah Partisi’nin kitle tabanını oluşturan gruplardan biri değildir?


a. Küçük çiftçiler

b. Mavi yakalı işçiler
c. Küçük tüccar, esnaf ve zanaatkar
d. Sanayi burjuvazisi
e. Alt ve orta sınıflar

7. Aşağıdakilerden hangisi 1970’ten sonra Türkiye’de siyasal partilerin ve parti sisteminde yaşanan kurumsal çöküşün nedenlerinden biri değildir?


a. Partiler arası aşırı ideolojik kutuplaşma

b. Seçimlerde görülen oynaklık
c. Politik parçalanma
d. Partilerin örgütsel zayıflığı
e. Sosyal hakların azaltılması

8. Türkiye’de parti sistemindeki parçalanmışlık, oynaklık ve ideolojik kutuplaşmanın en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?


a. Siyasal partilerin sivil toplumda güçlü bir şekilde kökleşememesi

b. Demokrasinin pekişmemiş olması
c. Temel özgürlüklerin sınırlandırılması
d. Yargı organlarının bağımsızlığının sağlanamaması
e. Kamu kurumlarının idari özelliklerinin sınırlandırılması

9. Aşağıdakilerden hangisi ANAP’ı destekleyen seçmen kitlesine ilişkin bir özellik değildir?


a. Yukarıya doğru hareketli

b. Girişimci zihniyetli
c. Pragmatik
d. Kentli
e. Eşitlikçi

10. CHP ile DSP arasındaki en önemli ideolojik farklılık aşağıdakilerden hangisidir?


a. CHP ‘nin ekonomik programında devlete etkin bir rol verilirken DSP’nin devlet ve özel sektör tekelinin oluşumunu engellemek istemesi

b. DSP’nin tek adama dayalı siyasetine karşın CHP’nin kadro partisi olması
c. Küreselleşme hareketi karşısındaki farklı tutumları
d. DSP’nin Köy-Kent projelerine CHP’nin olumsuz yaklaşımı
e. Seçmen tabanlarının farklı yapıda olması


CEVAPLAR

1-E 2- E 3-E 4-A 5-D 6- D 7-E 8-A 9-E 10-A
=======================================================


ÜNİTE 4

Türk Siyasetinde Asker

Askeri müdahalelerden sonra ordunun sivil siyasetteki rolünü nasıl düzenlediğini belirleyebilmek.

Demokrasiye geçiş ve bu geçişlerin özel bir şekli olan askeri rejimlerin bir reform süreciyle yerini demokratik rejimlere bırakması, otoriter iktidarın kontrolünde olur. Yönetimden çekilmenin şartlarını ise hemen hemen her zaman otoriter iktidar kendisi belirler.

Yeni demokratik siyasi düzende iktidarda belirli pay garantilerini alırlar ve buna da çıkış güvenceleri denir. Bu güvenceler beş başlık altında toplanabilir:
Vesayet yetkileri,
mahfuz alanlar,
seçim sürecinin manipülasyonu,
askeri rejimeylemlerinin geri alınamazlığı ve
genel af ya da sorumsuzluk yasaları.

Vesayet yetkileri, muğlak bir çerçevede tanımlanan, ulus-devletin temel ve kalıcı menfaatlerini temsil etme iddiası ile hükümet ve onun siyasi kararları üzerinde geniş bir gözetimdir. 1982 Anayasasında, devletin ülkesi ve milliyetiyle bölünmez bütünlüğü ve Kemal Atatürk’ün reformları vesayet altına alınmıştır. Bu değerleri korumak için anayasal yetkilerle donatılmış askeri ağırlıklı resmi kurumlar yaratılır.

1961 Anayasasıyla kurulan ve daha sonra güçlendirilen Milli Güvenlik Kurulu bu kurumlardan biridir. Mahfuz alanlar, muğlak ve oldukça genel tanımlanan vesayet yetkilerinin tersine, hükümet otoritesinin belirli alanlarını ve önemli siyasetlerin belirlenmesini seçilmiş görevlerin alanından çıkarır. 1961 Anayasasında mahfuz alan olarak sadece MGK kurulurken 1971 muhtırası ve 1982 Anayasasında silahlı kuvvetlerle ilgili mahfuz alanlar genişletildi. iktidardan çekilmek üzere olan askerler, yeni gelecek demokratik rejimde de söz sahibi olabilmek için seçim sürecini manipüle edebilirler.

Bunu gerçekleştirmenin en basit yolu da askeri rejimin liderini demokratik rejime geçildiğinde Orgeneral Cemal Gürsel ve Kenan Evren gibi cumhurbaşkanı seçmektir. Çekilen askeri rejimler bazı eylemlerini geri dönüşümsüz yapma ve en azında zorlaştırma çabası içinde olurlar. Çekilen askeri rejimlerin getirdiği en genel güvencelerden birisi de, özellikle insan hakları ihlalleri konusunda,askeri rejim lideri ve idarecileri tarafından işlenen suçlar için af yasası çıkarılmasıdır.

Askeri rejimlerin getirdiği çıkış güvencelerinin uzun vadedeki akıbetinin hangi faktörlere bağlı olduğunu açıklayabilmek.

İktidarı bırakan askeri rejimlerin getirdiği çıkış güvenceleri, demokratik rejime geçişi kolaylaştıran faktörler olarak algılanabilirler. Ancak ilk geçiş sürecini kolaylaştıran bu faktörler, ikinci geçişte engel oluşturur. Çıkış güvencesinin geleceğini belirleyen birbiriyle bağlantılı iki önemli faktör vardır. Birincisi yeni bir askeri darbe ya da başkaldırı ihtimali diğeri de ordunun siyasetteki rolüne ilişkin sivil güçler arasındaki fikir birliği ya da fikir ayrılığının derecesidir.

Askeri müdahalelerden sonra rejimin sivilleşmesi sürecinde ordunun siyasetten çekilmesinin nedenlerini açıklayabilmek.

Çekilen bir askeri rejimden sonra demokrasiye geçişten yaklaşık yirmi yıl sonra, önemli oranda sivilleşme sağlamış gibi görünmektedir. Türkiye’de ordunun 1983 sonrası dönemde yumuşak bir şekilde siyasetten çekilmesi birçok gözlemciyi, ordu üzerinde yeteri derecede sivil kontrolün sağlandığı ve bu açıdan bakıldığında ise Türk demokrasisinin yerleşik Batı demokrasileri standartlarını yakaladığı şeklinde bir düşünceye sevk etmiştir. 1997’de ordu ve birçok sivil, laik yapının tehdit altında olduğuna inanmıştı. Bu krizde ordu, sendikalar ve iş adamı dernekleri gibi, önde gelen sivil toplum örgütleri ile beraber bir baskı grubu olarak çalıştı. Bu durumda, ordu tarafından üzerinde titizlik gösterilen temel ilkeler tehdit edildiği takdirde, askeri müdahale ihtimalinin gündeme gelebileceği sonucu ortaya çıkmaktadır.



ÜNİTE DENEME SORULARI



1. 1960 yılından itibaren askeri liderlerin siyasete müdahalelerini meşrulaştırmak için sıkça başvurdukları kanun maddesi aşağıdakilerden hangisidir?

a. 1960 Anayasası’nın 3. maddesi

b. 1960 Anayasası’nın 90. maddesi
c. 1924 Anayasası’nın 1. maddesi
d. Silahlı Kuvvetler iç Hizmet Kanunu’nun 10. maddesi
e. Silahlı Kuvvetler iç Hizmet Kanunu’nun 35. maddesi

2. Genel Kurmay Başkanlığı, ilk kez hangi Anayasa değişikliği ile Başbakanlığa bağlanmıştır?

a. 1924
b. 1945
c. 1961
d. 1971
e. 1982

3. Aşağıdakilerden hangisi 1960 askeri darbesi sonrasında orduya ayrıcalık sağlayan bir yasa uygulaması değildir?


a. Silahlı Kuvvetlerin sayıştay denetiminden çıkarılması

b. Silahlı Kuvvetlerin danıştay denetiminden çıkarılması
c. Sıkıyönetim mahkemelerinin kurulması
d. Silahlı Kuvvetlerin Devlet Denetleme Kurulu’nun denetiminden muaftutulması
e. Savaş halinde Cumhurbaşkanının orduya başkomutanlık yapması

4. Aşağıdaki askeri liderlerden hangisi askeri darbe sonrasında Cumhurbaşkanı seçilmiştir?


a. Cemal Gürsel

b. Fahri Korutürk
c. ismet inönü
d. Cevdet Sunay
e. Turgut Sunalp

5. 1961 Anayasası’na göre Cumhurbaşkanı, Cumhuriyet Senatosuna kaç üye atama hakkına sahiptir?

a. 10
b. 15
c. 20
d. 25
e. 30

6. 1980 askeri darbesi sonrasında dönemin siyasal parti başkanlarına konan siyaset yapma yasağı, hangi tarihte yapılan referandumla kaldırılmıştır?


a. 6 Kasım 1983

b. 12 Eylül 1984
c. 27 Aralık 1986
d. 6 Eylül 1987
e. 27 Mayıs 1990

7. 1980 askeri darbesi sonrasında yapılan ilk genel seçimde kaç siyasal partinin seçime girmesine izin verilmiştir?


a. 2
b. 3
c. 4
d. 5
e. 6


8. 1960 askeri darbesi sonrasında kurulan askeri yönetim organına ne ad verilmiştir?


a. Milli Güvenlik Kurulu

b. Milli Birlik Komitesi
c. Milli Güvenlik Konseyi
d. Yüksek Askeri Konsey
e. Yüksek Güvenlik Konseyi

9. 1982 Anayasası’nın hangi maddesi 1980 askeri darbesinde görev alan askeri konsey, hükümet üyeleri ve bunların emrinde çalışan memurları cezai ve hukuki kovuşturmalardan korumuştur?


a. 5. maddesi

b. 104. maddesi
c. Geçici 1. maddesi
d. Geçici 9. maddesi
e. Geçici 15. maddesi

10. 1960 askeri darbesi sonrasında ilk sivil cumhurbaşkanı hangi yıl seçilmiştir?


a. 1966
b. 1971
c. 1973
d. 1982
e. 1989



CEVAPLAR

1-E 2-C 3-E 4-A 5-B 6-D 7-B 8-B 9-E 10-E


ÜNİTE 5

Devlet, Sivil Toplum ve Demokrasinin Pekişmesine Yeni Tehditler

Türkiye’de sivil toplum kurumlarının anayasal düzen açısından konumunu ve bu kurumların demokrasinin pekişmesi açısından rollerini saptayabilmek.


Aktif ve iyi örgütlenmiş sivil toplumun varlığı demokratik bir sistem için temel bir ön şarttır. Osmanlı Türk devlet sisteminde devlet otoritesinin aşırı merkezileşmesi ve iktidarın devlet elitlerinin elinde toplanması devletle birey arasındaki ilişkilerin sertliğini azaltan sivil toplumu zayıflatmıştır. Devleti kendi çıkarları için kullanacak güçlü sınıfların olmaması, tüzel ara kuruluşların bulunmaması ya da zayıflığı ile birlikte, yüksek derecede bir devlet özerkliği ortaya çıkmıştır.

Sonuç olarak, asker ve sivil bürokrasi geleneksel olarak kendilerini devletin koruyucusu olarak görmüşlerdir.Türkiye’de örgütsel hayatın gelişmesi güçlü devlet geleneği ve oldukça merkezileşmiş hükümetler tarafından engellenmiştir. Örgütlü hayatın gelişmesi 1961 Anayasasıyla birlikte başlamıştır.

Türk hukukunda, dernekler çoğulcu modele yaklaşırken, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları korporatist modele yaklaşırlar. Karar yetkilerinin hükümette toplanmış olması ekonomiyle ilgili sivil kurumlarının ekonomik politikaları şekillendirmesini güçleştirmiştir. Menfaat gruplarının düşük siyasal etkisinin diğer bir nedeni de bunlarla siyasal partiler arasında güçlü bağların olmamasıdır.

Sivil toplum kurumları; ideolojik pazar yeri oluşturma, bilgi ve fikirlerin akışını sağlama açısından önemlidir. Son dönemde Türkiye’de sivil toplum kurumlarının gücü eniyi bir şekilde 28 Şubat 1997’de görülmüştür.

Elitler arası anlaşma ve yakınlaşmanın pekişmiş demokrasi için önemini ve Türkiye’de ne şekilde ortaya çıktığını belirleyebilmek.

Demokrasiye geçişler, yapısal etkenlerin ürünü olmaktan çok, rakip elit grupları arasındaki görüşmelerin ve uzlaşmaların sonucu olarak görülmektedir.

Pekişmiş bir demokrasi için elit konsensüsü ve birliği temel bir ön şarttır. Türkiye’deki üç demokrasiye geçiş, elitler arası anlaşmayı içermez Rakip parti elitleri arasında uzlaşma ve işbirliği Türk siyasetinin ayırdedici bir simgesi değildir. Bu tür bir işbirliğinin olmaması1960 ve 1980’de demokrasinin çöküşünün ana nedenlerinden biridir.

Türkiye’de siyasal islam ve Kürt milliyetçiliğinin oluşturduğu tehditi açıklayabilmek.

1980’ler ve 1990’lar da Türk demokrasisi iki yeni tehditle karşılaştı. Bunlar; siyasal islamın yükselişi ve Kürt milliyetçiliğidir. Bu tehdit ile ilgili kurumların gerçek bir sivil toplum kurumu olup olmadıkları tartışmalıdır.

1995 seçimlerinin sonuçlarına bakıldığında Türk siyasetinde üç farklı kimliğin öne çıktığı görülür:

RP islam kimliği, MHP aşırı milliyetçi Türk kimliği ve HADEP Kürt Kimliği.

Dini ve etnik meselelerin artan önemi;islamcılık-laiklik sorunuyla, ulus-devlet iddiaları yetkilerin yerel kurumlara devri karşıtlığı gibi Türk demokrasisinin daha önce karşılaşmadığı birçok zor anayasal sorunları ortaya çıkarmıştır



ÜNİTE DENEME SORULARI


1. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Türk devletinin niteliklerinden biri değildir?


a. Güçlü bir devlet geleneğinin olması

b. Kuruluşların özerk olmaması
c. Siyasal kültürde merkezi olması
d. Arap hegemonyası altında olması
e. Güçlü ve merkezileşmiş olması

2. Osmanlı Devleti’nde kamu gelirlerini kiralamaya dayanan vergi toplama sistemine ne ad verilir?


a. iltizam

b. Âyan
c. Aşar
d. Reaya
e. Feodalizm

3. Hiyerarşik olarak düzenlenmiş ve fonksiyonel olarak farklılaşmış; devlet tarafından tanınmış ya da izin verilmiş ve liderlerin seçimlerinde destek ve taleplerinin açıklanmasında belirli kontrol karşılığı kendi kategorilerinde temsil faaliyeti bahşedilmiş kategorilerde örgütlendikleri menfaat temsil sistemine ne ad verilir?


a. Çoğulculuk

b. Demokratik
c. Bürokratik
d. Alternatif
e. Korporatizm

4. 1982 Anayasası’nın menfaat gruplarının siyasal faaliyetlerle uğraşmasını yasaklayan hükümleri hangi yıl yapılan anayasa değişiklikleri ile kaldırılmıştır?


a. 1987
b. 1990
c. 1993
d. 1995
e. 2001


5. Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ilk kez hangi yasal düzenlemeyle tanınmıştır?


a. 1936 Anayasa değişikliğiyle

b. 1961 Anayasası’yla
c. 1971 Anayasa değişikliğiyle
d. 1982 Anayasası’yla
e. 1995 Anayasa değişikliğiyle

6. Aşağıdakilerden hangisi 1980 sonrasında pazar ekonomisine geçişe yönelik yapılan reformlardan biri değildir?


a. ihracata dönük ekonomi anlayışının benimsenmesi

b. Dünya ekonomisiyle entegrasyonun sağlanması
c. Serbest fiyat uygulamasına geçilmesi
d. Döviz kurlarının sabitlenmesi
e. ithalat kotalarının iptal edilmesi

7. TÜSiAD’ın “Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri” adlı raporu hangi yıl yayınlanmıştır?


a. 1994
b. 1995
c. 1996
d. 1997
e. 1998


8. Aşağıdakilerden hangisi 1980’lerde ortaya çıkan ve bölücü gerilla hareketine dönüşen Kürt meselesinin Demokrasinin pekişmesinin önünde bir engel olduğunu en iyi açıklar?


a. Hukukun üstünlüğünün ve demokratik devletin otoritesinin reddedilmesi

b. Doğu bölgelerinin ekonomiden daha fazla pay istemesi
c. Daha fazla sosyo-kültürel hak talebinde bulunulması
d. Daha fazla siyasal hak talebinde bulunulması
e. Yerinden yönetim anlayışına ilişkin taleplerde bulunulması

9. 1946, 1961 ve 1983 tarihlerinde yaşanan demokrasiye geçiş süreçlerinin bir elit anlaşması içermemesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?


a. Elit gruplar arasındaki siyasi görüş ayrılıklarının olması

b. Elit gruplarının daha çok dış ilişkilerle ilgilenmesi
c. Dönemin otoriter gücünün elit gruplarının ittifakına olanak vermemesi
d. Elit grupların sadece kendi gruplarının çıkarlarını koruyan bir yapıda olması
e. Elit grupların örgüt içi demokrasiyi iyi işletemiyor olması

10. Her alandaki çoklukları birliğe indirgeyen öğretiye ne ad verilir?

a. Liberalizm
b. Monizmc. Realizm
d. Küreselleşme
e. Demokrasi


CEVAPLAR

1-D 2-A 3-E 4-D 5-B 6-D 7-D 8-A 9-C 10-B



Sınavlarda Hepinize Başarılar Diliyoruz..
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst