asah
GOLD Üye
- Katılım
- 14 Eki 2012
- Mesajlar
- 2,943
- Tepkime puanı
- 11
- Puanları
- 0
- Bölüm:
- Türk Dili ve Edebiyatı
- Şehir:
- Zonguldak
-5. unıte
Tekke Edebiyatı
Medrese öğrencilerine Softa denir, bunlara ders verenlere müderris denir.
Tekke ve tasavvuf geleneğindeki şiir türleri
Allah konulu türler
Âyin: Mevlevi tarikatının ilahilerine denir.
Tapuğ: Gülşenî tarikatının ilahilerine denir.
Nefes: Alevi-Bektaşilerin ilahilerine denir.
Durak: Halvetilerde iki fasıl arasında okunan ilahilere denir.
Cumhur: Mevlevi ve Bektaşi dışındaki tarikatlerde ilahilere verilen addır.
Peygamber konulu türler
Sîretü’n-Nebi: Peygamberin doğumundan ölümüne kadar hayatını, erdemlerini konu edinir.
Mucîzât-ı Nebi: Peygamberin gösterdiği mucize ve kerametleri konu edinir.
Hilye: Peygamber, dört halife ve diğer peygamberlerin iç ve dış güzelliklerini konu edinir.
Gevher-Nâme: Allah’ın birliği ve Peygamber’in ahlakını konu edinir.
Dolap-nâme: Su dolaplarının yapıldığı ağacın kişileştirilmesi yoluyla onların ağzından Allah aşkının ifadesi konu edilir.
Dini inanç ve tasavvufi düşünceler hakkında yazılan türler.
İstihrac-nâme: geleceğe ait herhangi bir olayın üstü kapalı bir biçimde bildirilmesi konuludur.
Tahassür-nâme: Tasavvıftan habersiz geçen ömre duyulan üzüntüyü konu edinir.
Devriye: İnsan ruhunun Allah’dan gelip yine O’na döneceğini konu edinir.
Şathiye: Ciddi bir duygu veya düşünceyi iğneleyici şekilde anlatır.
Selam-nâme: Âli-Âba, On iki imam, Hacı Bektaş Veli’nin erdem ve güzelliklerini konu edinir.
Düstür: Alevi-Bektaşi gelenek ve göreneklerini anlatır.
Düvazimam: On iki imami ve sahip oldukları özellik ve erdemleri konu edinir.
Tekke/Tasavvuf edebiyatında nesir
Cenk-nâmeler:
Ağırlıkla Hz. Alî, kılıcı Zülfikâr, atı Düldül ve etraflarında gelişen olayları konu edinir.
Hamza-nâmeler:
Ebû Müslim-nâme:
Danişmend-nâme: Danişmend hanedanından başta Ahmet Gazi olmak üzere ileri gelenlerin hayatları ve kahramanlıkları hakkındaki anlatılardır.
Saltuk-nâme: Sarı Saltuk’ın hayatından kesitleri anlatan anlatılardır.
Tevarihler: Tarih kitabı olarak kaleme alınmış olmakla beraber, Tevarih-i Âl-i Osaman gibi epik ve efsanevi özelliklere sahip çoğunlukla mensur eserlerdir.
Temsilcileri
12. Yüzyılda: Hoce Ahmet Yesevi, Edip Ahmet Yükneki, Hekim Sülyman Ata
13. Yüzyılda: Mevlana Celaleddin, Hacı Bektaş Veli, Sultan Veled, Ahmet Fakih, Şeyyad Hamza ve Yunus Emre
14. Yüzyılda: Abdal Musa, Kaygusuz Abdal, Said Emre, Elvan Çelebi
15. Yüzyılda: Hacı Bayram Veli, Akşemseddin, Eşrefoğlu Rumi, Kemal Ümmi, Emir Sultan, Rûşenî ve İbrahim Tennûrî
16. Yüzyılda: İbrahim Gülşeni, Ahmed Sârban, Muhyiddin Üftade, Şah İsmail Hatayî, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet ve Muhyiddin Abdal
17. Yüzyılda: Adem Dede, Elmalılı Sinan Ümmi, Niyazi-i Mısrî, Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi, Kul Nesimi, Âşık Virani ve Nakşî-i Akkirmanî
18. Yüzyılda: Bursalı İsmail Hakkı, Ezurumlu İbrahim Hakkı, Mahdum Kulu, Neccarzade Şeyh Rıza, Cemali, Üsküdarlı Haşim, Kul Şükrü, Nasuhi, Senayi, Mehdi ve Mahvi’dir.
19. Yüzyılda: Seyrani, Türabi, Salih Baba, Bitlisli Müştak Baba
20. Yüzyılda: Edip Harabi, Mehmed Nuri, Yozgatlı Hüzni, Aşık Molla Rahim, Deruni, Sıtkı, Zeynel Uslu Baba
Tekke Edebiyatı
Medrese öğrencilerine Softa denir, bunlara ders verenlere müderris denir.
Tekke ve tasavvuf geleneğindeki şiir türleri
Allah konulu türler
Âyin: Mevlevi tarikatının ilahilerine denir.
Tapuğ: Gülşenî tarikatının ilahilerine denir.
Nefes: Alevi-Bektaşilerin ilahilerine denir.
Durak: Halvetilerde iki fasıl arasında okunan ilahilere denir.
Cumhur: Mevlevi ve Bektaşi dışındaki tarikatlerde ilahilere verilen addır.
Peygamber konulu türler
Sîretü’n-Nebi: Peygamberin doğumundan ölümüne kadar hayatını, erdemlerini konu edinir.
Mucîzât-ı Nebi: Peygamberin gösterdiği mucize ve kerametleri konu edinir.
Hilye: Peygamber, dört halife ve diğer peygamberlerin iç ve dış güzelliklerini konu edinir.
Gevher-Nâme: Allah’ın birliği ve Peygamber’in ahlakını konu edinir.
Dolap-nâme: Su dolaplarının yapıldığı ağacın kişileştirilmesi yoluyla onların ağzından Allah aşkının ifadesi konu edilir.
Dini inanç ve tasavvufi düşünceler hakkında yazılan türler.
İstihrac-nâme: geleceğe ait herhangi bir olayın üstü kapalı bir biçimde bildirilmesi konuludur.
Tahassür-nâme: Tasavvıftan habersiz geçen ömre duyulan üzüntüyü konu edinir.
Devriye: İnsan ruhunun Allah’dan gelip yine O’na döneceğini konu edinir.
Şathiye: Ciddi bir duygu veya düşünceyi iğneleyici şekilde anlatır.
Selam-nâme: Âli-Âba, On iki imam, Hacı Bektaş Veli’nin erdem ve güzelliklerini konu edinir.
Düstür: Alevi-Bektaşi gelenek ve göreneklerini anlatır.
Düvazimam: On iki imami ve sahip oldukları özellik ve erdemleri konu edinir.
Tekke/Tasavvuf edebiyatında nesir
Cenk-nâmeler:
Ağırlıkla Hz. Alî, kılıcı Zülfikâr, atı Düldül ve etraflarında gelişen olayları konu edinir.
Hamza-nâmeler:
Ebû Müslim-nâme:
Danişmend-nâme: Danişmend hanedanından başta Ahmet Gazi olmak üzere ileri gelenlerin hayatları ve kahramanlıkları hakkındaki anlatılardır.
Saltuk-nâme: Sarı Saltuk’ın hayatından kesitleri anlatan anlatılardır.
Tevarihler: Tarih kitabı olarak kaleme alınmış olmakla beraber, Tevarih-i Âl-i Osaman gibi epik ve efsanevi özelliklere sahip çoğunlukla mensur eserlerdir.
Temsilcileri
12. Yüzyılda: Hoce Ahmet Yesevi, Edip Ahmet Yükneki, Hekim Sülyman Ata
13. Yüzyılda: Mevlana Celaleddin, Hacı Bektaş Veli, Sultan Veled, Ahmet Fakih, Şeyyad Hamza ve Yunus Emre
14. Yüzyılda: Abdal Musa, Kaygusuz Abdal, Said Emre, Elvan Çelebi
15. Yüzyılda: Hacı Bayram Veli, Akşemseddin, Eşrefoğlu Rumi, Kemal Ümmi, Emir Sultan, Rûşenî ve İbrahim Tennûrî
16. Yüzyılda: İbrahim Gülşeni, Ahmed Sârban, Muhyiddin Üftade, Şah İsmail Hatayî, Pir Sultan Abdal, Kul Himmet ve Muhyiddin Abdal
17. Yüzyılda: Adem Dede, Elmalılı Sinan Ümmi, Niyazi-i Mısrî, Oğlanlar Şeyhi İbrahim Efendi, Kul Nesimi, Âşık Virani ve Nakşî-i Akkirmanî
18. Yüzyılda: Bursalı İsmail Hakkı, Ezurumlu İbrahim Hakkı, Mahdum Kulu, Neccarzade Şeyh Rıza, Cemali, Üsküdarlı Haşim, Kul Şükrü, Nasuhi, Senayi, Mehdi ve Mahvi’dir.
19. Yüzyılda: Seyrani, Türabi, Salih Baba, Bitlisli Müştak Baba
20. Yüzyılda: Edip Harabi, Mehmed Nuri, Yozgatlı Hüzni, Aşık Molla Rahim, Deruni, Sıtkı, Zeynel Uslu Baba