Türk dili -2- 1.ünite ders notları

TÜRK DİLİ -2- 1.ÜNİTE DERS NOTLARI

• KOMPOZISYONUN 2 TURU VAR
1)YAZILI KOMPOZİSYON
2)SÖZLÜ KOMPOZİSYON

• YAZILI KOMPOZİSYON YAZILI ANLATIM İÇİNDE BİR BÜTÜNLÜK GEREKTİRİRKEN SÖZLÜ KOMPOZİSYON KONUŞMA İÇİNDE BİR BUTUNLUK GEREKTİRİR.

• KOMPOZİSYON DİLİMİZE NERDEN GEÇTİ? FRANSIZCA DAN

• BİÇİM AÇISINDAN KULLANILAN KAĞIDIN KOMPOZİSYON YAZMAYA UYGUNLUGU: üstten 6 cm,alttan 2 cm, sağdan 3 cm boşluk bırakılması,yazım kurallarına uyulması,noktalama işaretlerinin yerli yerinde kullanılması gerekmektedir.

• Gerek yazılı gerek sözlü kompozisyonlarda ,bütünlük,güzellik,etki bırakma ve doğruluk vazgeçilmez kavramlar olarak karşımıza çıkar.

• Okul öncesinde ilk gelişen dil becerisi nedir? DİNLEME’DİR

• Dil becerisini geliştiren en önemli etkinlik nedir?OKUMA

• Sözcüklerin canlı bir biçimde kullanımı KONUSMA DİLİNDEDİR

• YAZI,en kısa tanımıyla duygu ve dusuncelerin çeşitli işaretlerle belirlenmesidir.

• Konuya eskiden MEVZU DENİRDİ.

• KOMPOZİSYON YAZMADA İZLENİLCEK ADIMLAR;
1.Konunun seçilmesi
2.Konunun sınırlarının çizilmesi
3.Konuyla ilgili ana düşünce ile yardımcı düşüncelerin belirlenmesi

• ATASÖZLERİ : Dogrulugu halkın yüzyıllar alan deneyimlerine dayanan,halkın sınama yanılma yoluyla bulduğu doğruları anlatan bir tür kalıplaşmış sözlerdir.

• Kompozisyonda turkcenın zengın soz varlıklarından olan atasozlerımızden yararlanmak,anlatımı GUCLENDİRİR.

• DEYIMLER: anlatıma renk ve açıklık katan söz varlığı ogeleridir.

• Kompozisyonlarda anlatıma akıcılık veetki kazandırmak için ;DEYIMLERDEN YARARLANILABİLİR.

• ANA DUSUNCE; yazarın anlatmak istediği temel düşüncedir.

• Ana dusunce tek iken,yardımcı dusunce birden coktur.yardımcı dusunceler,ana düşünceyi desteklediği oranda değerlidir.

• Konu ortak olduğu halde ana ve yardımcı dusunceler bireyseldir.

• Konu yazarın bir sorunu,bir düşünceyi,bir bilgiyi yakalayıp sorgulamasıyla ortaya cıkardıgı malzemedir,ana dusunce ise bu sorgulamanın yanıtıdır.

• PLAN:okur ıle dusuncenın bağının tez kurulmasını sağlar.

• PLAN TURLERİ:
1. olaya bağlı olan
2. Düşünceye bağlı plan
3. Duyguya dayalı plan

• Plan;FRANSIZCADAN ALINTIDIR.

• Genellikle ,öykü,roman,tıyatro eseri gibi sanatsal yazıların hazırlanmasında OLAYA DAYALI PLAN UYGULANIR.

• TUMEVARIM: ozel olay ve durumlardan genel yargılar elde etme yontemı olarak ıfade edılebılır.

• TUMDENGELİM: genel yargılardan ,ilkelerden ,özel yargılara ılkelere ulaşmaktır.tumdengelimde benzer olaylardan,benzer bilimsel gerçeklerden hareket edilerek yeni gerçeklere sonuçlara ulaşılır.

• Bakış açısının egemen olduğu ,dusuncelerın işlendiği ,kavramların ve sorunların tartışıldığı yazılarda DÜŞÜNCEYE DAYALI PLAN UYGULANIR.

• Düşüncelerin ele alınmasında; TUMEVARIM VE TUMDEN GELIM YONTEMLERI KULLANILIR.

• Makale, konferans,araştırma gibi bilgilendirici metinlerin hazırlanmasında DÜŞÜNCEYE DAYALI PLAN UYGULANIR.

• Belirli nesne,olay veya bıreylerın iç dünyamızda ızlenımlerın,heyecanların egemen olduğu, betimlemelerimizin yer aldığı yazılar DUYGUYA DAYALI PLAN İLE YAZILIR.

• Duyguya dayalı plan,bazı kaynaklarda şiirle özdeşleştirilir ve bu tür planda , şiirin konusu ,teması, şiirde işlenen duygular,söz sanatları,nazım turu gibi ogelerın yer alması beklenir.

• PLANIN BÖLÜMLERİ:
1.giriş
2.gelişme
3. Sonuç.

• Giriş ;özellikle düşünceye dayalı yazılarda kısa tutulur.

• Olaya dayalı planlarda giriş bölümüne ;SERİM DE DENİR.

• Yazıya ilgi çekme bölümü olan giriş, cogu kez bir paragraftır.bazen iki,üc paragraf da olabilir.

• Gelişme, konunun her türlü yönlerden açılıp genişlediği zenginleşip olgunlaştığı bölumdur. Yardımcı düşünceler bu bolumde ele alınır.

• Konuyla ılgılı ornek verılecekse yeri gelişme bölümüdür.

• Olaya dayalı yazılarda gelişme bölümüne DÜĞÜM DE DENİR.

• SONUÇ; hiçbir yoruma meydan vermeyecek biçimde acık ve anlaşılır yazılır. Düşünceye dayalı anlatımlarda bu bölüm, ana düşüncenin ifade edildiği yerdir.

• Sonuç, olaya dayalı anlatımlar da çözüm olarak da adlandırılır.

• Okuyucunun üzerinde en çok etki bırakan bölüm sonuçtur.

• PARAGRAF; bir duyguyu ,düşünceyi,bilgiyi,dileği onerıyı ya da olayı olaydan alınmış bir kesiti yalnız bir yönüyle,tam olarak cözumleyen,açıklayan cümleler butunudur.

• SÖZCUK; Kavram birimi; CUMLE;yargı birimi; PARAGRAF ;anlatım birimidir.

• Bir paragrafta birden fazla düşüncenin ele alınması uygun bir yol değildir. Bir düşünceyi birkaç paragrafta işlemek de bir başka yanlışlıktır

• Paragrafta genellikle konu ilk cümlede ana dusunce son cümlede,yardımcı dusunceler gelişme cumlelerınde bulunur. Bu genellemelerin dışında kalan paragraflarda konu, ana düşünce, yardımcı düşünceler paragrafın değişik cümlelerinde de kullanılabilir.

• PARAGRAFTA ANLATIM BİÇİMLERİ;
1) TANIMLAMA: bir kavramın niteliklerini eksiksiz olarak belirtmek,açıklamaktır. Genellikle giriş bölümündedir.
2)ORNEKLENDİRME : konuyu daha ayrıntılı bir biçimde anlatmanın bir yoludur. Örneklendirme daha çok gelişme bölümündedir.
3) KARŞILAŞTIRMA: daha çok gelişme bolumunde yararlanılan anlatım biçimlerinden biridir.
4)TANIKLAMA: Başkalarının düşüncelerinden,sözlerinden yararlanmadır.*tanık gosterılen kişiler sıradan kişiler OLMAMALIDIR.tanık bazen söz,bazen kişi olabilir.
5)TANITLAMA :Bir iddianın gerçekliğini inkar edilmeyecek bir kesinlikle göstermek,ispatlamaktır. *Tanıtlama,sayısal ve istatistik verilerinden yararlanarak anlatılmak isteneni kanıtlamayı gerektirir.