Aöf Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar Dersi 3.Ünite Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar Dersi 3.Ünite Ders Notları

BORSALAR
Borsa Kavramı, Borsaların Önemi ve Tarihsel Gelişimi:

Borsa Nedir : Bir ekonomik sistemde yer alan mali piyasalar, tasarruf sahipleri ile fon talep edenler arasındaki fonakımını sağlayan kurumsal ve hukuki mekanizmalardan oluşur.
Borsalar: Borsada işlem görmesi uygun görülen finansal araçların alım satımının belirli esaslar ve kurallar çerçevesinde yapılmasını sağlayan oluşan fiyatların ve işlem bilgilerinin kamuya duyurulmasıyla yetkili olan kurumlardır.

Borsaların Ekonomik Açıdan Önemi :

*Ekonomiye kaynak yaratmak:Borsalar, yatırımcılara sundukları finansal araçlarla tasarruflara hareket ve canlılıkkazandırmaktadır. Borsaların bünyesindeki piyasalarda menkul kıymetlerin arz ve talebi karşılaşmaktadır. Bu açıdan bakıldığında, borsalar, şirketlerin ve kuruluşların ihraç ettikleri menkul kıymetleri yatırımcılara en iyi şekilde sunabilecekleri bir piyasa niteliğindedir.

* Likidite Sağlamak:Menkul kıymetleri ellerinde bulunduranların bunları nakde çevirebildikleri yerler ikincil piyasa olan borsalardır. Her menkul kıymeti her an almak veya satmak mümkün olacağından, menkul kıymetin pazarlanabilirliği yani likiditesi sağlanmış olur. Likiditesi olmayan, istenildiği zaman nakde çevrilemeyen bir menkulkıymetin talebi düşeceğinden, gerek arz gerekse talep yönünden sermaye piyasalarındaborsalar kilit rol oynamaktadır.

*Ekonominin Göstergesi Olmak:Borsalar her gün çok sayıda finansal araç işlem görmekte, bunların fiyatları anlık olarak yayımlamaktadır.

*Sermayeyi Tabana Yaymak:Borsalar finansal araçların kolaylık el değiştirmesini sağlayarak sermayenin el değiştirmesine ve halkın küçük tasarruflarla büyük şirketlere ortak olabilmesine imkan sağlamaktadır.

*Finansal araçlarla ilgili bilgilere kolay ulaşmak: Finansal araçların alım satımında güvenli ve doğru bilgi akışı esastır. Menkul kıymetleri borsada işlem gören şirketler tüm faaliyetleri hakkında kamuyu bilgilendirmekle yükümlüdürler.

*Güven Sağlamak: Borsaları diğer piyasalardan ayıran en önemli özellik, borsalarda gerçekleşen işlemlerin kurallara bağlı olarak yapılmasıdır.

*Ekonomide yapısal değişikliği kolaylaştırmak:Borsaların kamuyu aydınlatma fonksiyonları ile sağladıkları tanıtım olanağı, yatırımcıların yatırım kararı vermelerine önemli ölçüde yardımcı olmaktadır. Bu durum stratejik ortaklıklar, birleşmeler veya devralmalar ile yeni yatırım imkanlarının doğmasına elverişli bir ortam sağlamaktır.

Borsaların Tarihçesi: Borsaların başlangıç tarihi çok eski zamanlara dayanmakta olup ilk borsaların temeli kıymetli madenlerin alım satımı ile atılmış ve bu meslek sarraflık şeklinde gelişmiştir. Zamanla kıymetli madenlerin alım satımı aracıların da devreye girmesiyle genişlemiş kredi belgeleri ile ticari senetlerin alınıp satıldığı bir piyasaya dönüşmüştür.
Avrupa’da ilk borsa 1487 yılında Hollanda’nın Anvers şehrinde kurulmuştur.16. Yüzyılda bu borsanın yerini Amsterdam Borsası almıştır. Londra’da menkul kıymet alım satım işleri 17.yüzyılda bir kahvehanede başlamıştır.


Borsa ibaresi ilk defa 1773 yılında kahvehanenin üstüne ‘’Thestock Exchange’’ levhasının asılmasıyla kullanılmaya başlanmıştır. 3 Mart 1801’de ücrete tabi üyelik sistemi gerektirilerek borsa yeniden açılmıştır. Böylece modern anlamda ilk borsa kurulmuştur.

Osmanlı borçlanma tahvilleri çıkartılmaya başlandıktan sonra, İstanbul’da bunların bir piyasası oluşmuş, nakit varlıksahibi olan gayrimüslim bankerler Galata’da bu işle uğraşmaya başlamışlardır.
1866 yılında İstanbul’da kurulan borsa,1873 yılında çıkarılan bir nizamnameyle“Dersaadet Tahvilat Borsası” adını almış, borsaya Maliye Nezareti’nce birkomiser atanmıştır.1906 yılında çıkartılan Esham ve Tahvilat ve Kambiyo ve Nukut Borsası Tüzüğü’yle “Esham veTahvilat Borsası”na dönüştürülmüştür. Bu kuruluş Cumhuriyet dönemine kadar varlığını sürdürmüştür.

Cumhuriyet döneminde, Savaş yıllarında borsa dışına kayan kambiyo işlemlerinin yeniden borsa da yapılmasısağlanmıştır. İstanbul borsası hisse senedi alım satımından çok kambiyo işlemlerinin yapıldığı bir yerdir. 1929 yılındaborsanın yapısı yeniden düzenlendi ve İstanbul Menkul Kıymetler ve Kambiyo Borsası Adını Aldı. 1938 Yılındaçıkartılan bir kararnameyle İstanbul Borsası Kapatılarak Ankara’ya taşındı ve orda Çalışmaya Başladı, bunun nedenidöviz fiyatlarında meydana gelen dalgalanmaların yarattığı endişedir. 1941 Yılında Borsa yeniden İstanbul’anakledildi. 1958 yılında Maliye bakanlığı döviz işlemlerinin merkez bankasında yapılmasına karar verince borsadaki
kambiyo işlemleri sona erdi. 1980 öncesinde hisse senedi işlemleri İstanbul Sirkeci’de IV.Vakıf Han’da bulunan borsa binasında yapılıyordu 24 Ocak 1980 kararları ile yaşanan ekonomik serbestleşme hareketlerinin ardından Türkiye ekonomisinin ihtiyacını karşılayacak nitelikte bir borsanın kurulması gerekliliği ortaya çıktı.

Türkiye’de sermaye piyasalarının dönüm noktaları arasında sermaye piyasası kanununun 30 temmuz 1981’de yürürlüğe girmesi önemli yer tutmaktadır. Sermaye piyasası kanununun amacı tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi kalkınmaya yaygın ve etkin katılmasını sağlamak olarak tanımlanmıştır.

1983 yılında çıkarılan 91 sayılı KHK ile menkul kıymet borsaları, menkul kıymetlerin alım ve satımı, fiyatlarının tespit ve ilanı işleriyle yetkili olarak kurulan tüzel kişiler olarak tanımlanmıştır.1984 yılında da Menkul kıymetler borsalarının kuruluş ve çalışma esasları hakkında yönelik çıkarılmasının ardından İstanbul’da bir menkul kıymetler borsasının kurulması SPK tarafından hükümete teklif edildi ve bu teklif 19 Ekim 1984 tarihinde onaylandı.İstanbul menkul kıymetler borsası ilk kez bu teklife geçmiştir. 1 Mart 1985’te Muharrem Karslı üçlü kararnameyle İMKB başkanlığına atandı. 26 Aralık 1985 tarihinde faaliyete geçen İstanbul Menkul kıymetler borsası’nda ilk işlemler 3 Ocak 1986’da
gerçekleştirildi.

Türkiye Sermaye Piyasalarında Faaliyet Gösteren Borsalar:Türkiye sermaye piyasalarında faaliyet gösteren borsalar3 başlıkta toplanmaktadır.
*İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB): İMKB piyasalarında hisse senetleri, tahvil bonolar, borsa yatırım fonlarıve varantlar işlem görmektedir. İMKB menkul kıymetlerin, organize piyasalarda güvenli ve şeffaf bir ortamda işlem görmesini ve fiyatlarının rekabet koşullarında oluşmasını sağlamaktadır. Güven, şeffaflık ve yatırımcının korunması İMKB nin temel ilkeleridir. İMKB’de Yer alan Piyasalar Aşağıdaki Resimde yer almaktadır.

Hisse Senetleri: hisse senetleri piyasası’nda işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınacak ‘’Çoklu Fiyat Sürekli Müzayede’’ esaslarına göre otomatik olarak gerçekleşmektedir. İşlemler birisabah (09.30-12.30) diğeri öğleden sonra (14.00-17.30) olmak üzere iki ayrı seansta yapılmaktadır. Her iki seansında başında tek fiyat sistemine göre ‘’Açılış Seansı’’ Düzenlenmektedir. Açılış Seans saatleri 1.seans için 09:30-09:502.seans için 14:00-14:20 dir.

*Hisse senetlerine Yatırım: Kısa uzun vadeli yatırım imkanı: Hisse senedi, sahibine hem kısa hem uzun vade de getiri elde etme fırsatı sağlamaktadır. Hisse senetleri, kısa vadeli getiri fırsatının yanı sıra uzun vadede istikrarlı, düzenli ve diğer yatırım araçlarına göre daha yüksek getiri potansiyeline sahiptir.
Kar Payı (Temettü): Hisse senedi, sahibine şirketin yıllık net karından pay alma hakkı verir. Şirket genel kurulunda kar dağıtım kararı alınması durumunda hisse senedi sahiplerine temettü ödemesi yapılır.

Sermaye Kazancı: Kısa uzun vadedeki fiyat değişiklikleri değerlendirilerek, hisse senedi alım satımından elde edilen gelirdir. Yerli yabancı tüm yatırımcıların hisse senedi alım satımından elde ettiği gelirden vergi alınmamaktadır. Hisse senedi alım satımından elde ettiği gelirlerden vergi alınmaktadır. Hisse senedi alım satımında hisse senetlerinin değer kaybetmesi halinde zarar etme riski de bulunmaktadır.

Vergi Avantajı: Hisse senedi alım satımından elde edilen gelire uygulanan stopaj oranı %0 dır.

*Borsa Yatırım Fonlarına Yatırım: Borsa yatırım fonları (BYF) bir endeksi baz alan, baz aldığı endeksin performansınıyatırımcılara yansıtmayı amaçlayan ve payları borsalarda işlem gören yatırım fonlarıdır. BYF’ler yatırımcılara yalnızca bir tek ürün satın alarak endekse yatırım fonlarıdır. BYF’ler yatırımcılara yalnızca bir tek ürünün satın alarak endekse yatırım yapma imkanı vermektedir. BYF aracılığıyla bir ürünle birden fazla menkul kıymete yatırım yapılması, portföyde çeşitlendirmeyi ve riskin azaltılmasını sağlamaktadır.

*Aracı Kuruluş Varantlara Yatırım:Varant elinde bulunduran kişiye, dayanak varlığı ya da göstergeyi önceden belirlenen bir fiyattan belirli bir tarihte veya belirli bir tarihe kadar alma veya satma hakkı veren ve bu hakkın kaydi teslimat ya da nakit uzlaşı ile kullanıldığı menkul kıymet niteliğindeki sermaye piyasası aracını ifade etmektedir.

Varant satın alan yatırımcı ödediği bedel karşılığında bir dayanak varlığı değil, o dayanak varlığı alma ya da satma hakkını satın alır.

Takas ve Saklama Sistemi: Hisse senetleri piyasasında yapılan işlemlerin takası Türkiye’deki tek yetkili takas kuruluşu olan İMKB takas ve saklama bankası A.Ş tarafından gerçekleştirilmektedir. Menkul kıymetlerin saklaması kaydi olarak merkezi kayıt kuruluşu A.Ş’de yapılmaktadır.

Hisse Senetleri Piyasası’ndaki Pazarlar: Hisse senetleri piyasasında işlemler aşağıdaki pazarlarda gerçekleşmektedir.
*Ulusal Pazar:İMKB kotasyon şartlarını tümüyle karşılayan şirketler Ulusal Pazar’da işlem görmektedir.
*İkinci Ulusal Pazar:Ulusal Pazar için geçerli kotasyon ve işlem görme koşullarını sağlayamayan şirketler ve ulusal Pazar’dan geçici veya sürekli olarak çıkartılan şirketler ikinci ulusal pazarda işlem görebilmektedir.
*Kurumsal Ürünler Pazarı: Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları hisse senetleri ile borsa yatırım fonları katılma belgeleri ve aracı kuruluş varantları kot içi Pazar niteliğindeki kurumsal ürünler pazarında işlem görmektedir.

*Gözaltı Pazarı: Gözaltı pazarı, şirketlerin izleme ve inceleme kapsamına alınması durumlarında sürekli gözetim, denetim ve izleme ortamında , yatırımcıların devamlı ve zamanında bilgilendirilmesini sağlayacak önlemlerle birlikte,hisse senetlerinin İMKB bünyesinde işlem görebileceği pazardır.

Serbest İşlem Platformu:SPK kaydında bulunan ancak payları borsada işlem görmeyen SPK tarafından belirlenen şirketlerin payları Serbest İşlem Platformu’nda işlem görürler. Bu pazarın amacı, halka açık anonim ortaklık statüsündeki şirketlerin borsada işlem görmelerinin sağlamaktır.
Hisse Senetleri Piyasası’nda İşlemler Hisse Senetleri Piyasasında Fiyatların Oluşumu Yöntemi: Hisse senetleri piyasasında verilen bir emrin karşı bir emir tarafından karşılanması sırasında, sistemin uyguladığı bir takım işlem kuralları vardır. Emirler, belirlenen öncelik kurallarına uygun şekilde sistem tarafından otomatik olarak eşleştirilir. Bu kurallar fiyat ve zaman önceliği kurallarıdır. Emirlerin işlem görme sıralamasında ilk önce fiyatta, fiyatın aynı olması durumunda ise zaman önceliğine
bakılmaktadır.

A)Fiyat önceliği: Sistemde işlem görmek üzere bekleyen emirlerden
*Daha düşük fiyatlı satış emirleri daha yüksek fiyatlı satış emirlerinden
*Daha yüksek fiyatlı emirleri daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce işlem görmektedir.

B)Zaman önceliği
Girilen emirlerde fiyat eşitliği olması halinde, sisteme zaman açısından daha önce kaydedilen emir daha önce işlem görmektedir.

Hisse senetleri Piyasasında İşlem Yöntemleri: İMKB Hisse senetleri piyasasında
*Sürekli Müzayede-Çok Fiyat
*Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede-Çok Fiyat
*Tek Fiyat İşlem yöntemleri kullanılır.

Sürekli Müzayede-Çok Fiyat Yöntemi: Sisteme gönderilen alış ve satış emirlerinin seans boyunca farklı fiyat seviyelerinde eşleşebilmesi dolayısıyla aynı seans içinde farklı işlem fiyatlarının oluşması nedeniyle bu yönteme sürekli müzayede çok fiyat yöntemi denir.

Piyasa Yapıcılı Sürekli Müzayede İşlem Yöntemi: Bu yöntemin ’’sürekli müzayede-çok fiyat yöntemi’’nden temel farkı, borsa yönetim kurulu tarafından aranmış bir piyasa yapıcı (aracı kuruluş) üye bulunmasıdır. Sürekli müzayede yöntemiyle işlem gören menkul kıymetlerde İMKB yönetim kurulu tarafından atanmış bir piyasa yapıcı üye tarafından sürekli çift taraflı kotasyon verilmek suretiyle o menkul kıymette işlem gerçekleşebilecek fiyat aralığının belirlendiği
ve likiditenin hedeflediği işlem yöntemidir.

Tek Fiyat İşlem Yöntemi: Bu yöntemi belirli bir zaman dilimi boyunca emirlerin eşleştirme yapılmaksızın alım satımsistemine kabul edilip bu süre sonunda en yüksek miktarda işlemin gerç ekleşmesini sağlayan fiyat seviyesinin hesaplandığı tüm işlemlerin bu fiyat sayesinde gerçekleştiği işlem yöntemidir.

Gelişen İşletmeler Piyasası: Borsa kotasyon şartlarını sağlayamayan gelişme ve büyüme potansiyeline sahip şirketlerin sermaye piyasalarından fon sağlamak amacıyla ihraç edecekleri menkul kıymetlerin işlem görebileceği şeffaf ve düzenli bir ortam yaratmak amacıyla İMKB bünyesinde ayrı bir piyasa olarak Gelişen işletmeler piyasası (GİP) kurulmuştur.

Tahvil ve Bono Piyasası: İkinci el sabit getirili menkul kıymet işlemlerinin gerçekleştirildiği kesin alım satım, repo-ters repo, menkul kıymet tercihli repo ve bankalar arası repo ters repo pazarı ile borçlanma araçlarının ihraç işlemlerinin gerçekleştirildiği nitelikli yatırımcıya ihraç pazarı’ndan oluşmaktadır.

Kesin Alım – Satım Pazarı : Kesin Alım-Satım pazarında (KES) sabit getirili menkul kıymetlerin doğrudan alım/doğrudan satım işlemleri yapılır. Pazarda aşağıda sıralanmış menkul kıymetler işlem görebilir.
*Türk Lirası ve döviz ödemeli ihraç edilmiş menkul değerler
*Devlet iç borçlanma senetleri
*Gelir ortalığı senetleri, özel sektör borçlanma araçları
*Özelleştirme idaresi başkanlığı , toplu konut idaresi başkanlığı ve mahalli idarelerce ihraç edilen türk lirası ve döviz ödemeli borçlanma senetleri
*Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ihraç edilen likidite senetleri
*Borsa yönetim kurulu tarafından işlem görmesine karar verilen diğer menkul kıymetler.
Repo-Ters Repo Pazarı: İMKB repo-ters repo pazarı, dünyadaki sayılı organize repo pazarlarından biridir.
Repo bir devlet tahvili veya hazine bonosunun
*İşlem başlangıç valöründe geri alım vaadiyle satılması
*Bitiş valöründe ise anapara ve faizin geri ödenerek menkul kıymetin geri alınması işlemidir.
Ters repo, bir devlet tahvili veya hazine bonosunun,
*İşlemin başlangıçvaltöründe geri satım vaadiyle alınması
*Bitiş valtöründe ise anapara ve faizin geri alınarak menkul kıymetin geri satılması işlemidir.

İşlem Gören Menkul Kıymetler: Bu pazarda özelliklerine göre gruplandırılmış menkul kıymetler üzerinde işlem yapılır. Emir girişi sırasında repo karşılığı teslim edilmek istenen yada ters repo işlemi karşılığı teslim alınmak istenen menkul kıymet grubu belirtilir. Emir giriş aşamasında teslim edilecek / alınacak menkul kıymet grupları ve içerecekleri menkul kıymetler aşağıdaki gibi belirmiştir.
*TL ödemeli devlet iç borçlanma senetleri ve TCMB likidite senetleri
*Döviz ödemeli devlet iç borçlanma senetleri

Pazarın İşleyişi: Pazarda aynı gün veya ileri başlangıç valörlü işlemler yapılabilir. Tutar, repo oranı, başlangıç ve bitiş valörleri ile işlem yapılmak istenen menkul kıymet grubu belirtilerek iletilen repo ve ters repo emirleri oran ve zaman önceliğine göre sistemde sıraya konulur. Bildirilen menkul kıymetler başlangıç valtöründeTakasbank’a teslim edilerek takas yükümlülüğü yerine getirilir. Bu menkul kıymetler ters repo yapan üye adına bitiş valörüne kadar bloke bir hesapta saklamada tutulur. Ter repo yoluyla alınmış menkul kıymetler ilk işlemin vadesinden kısa olmak koşuluyla
ters repo yapan üye tarafından başka bir repo işleminde kullanılabilir. İMKB yönetim kurulu tarafından belirlenen menkul kıymetlerde emir büyüklüğü bazında küçük emirler veya normal emirler pazarında işlem yapılır.

Emirlerin Eşleşme Kuralları: Pazarda işlemler sürekli müzayede çok fiyat yöntemine göre gerçekleştirilir. Buna göre repo emirleri aynı ya da daha düşük oranlı ters repo emirleri ile ters repo emirleri ise aynı ya da daha yüksek oranlı repo emirleri ile eşleştirilir. Pazara iletilen emirler oran ve zaman önceliğine göre işleme konur.

Menkul Kıymet Tercihli Repo Pazarı: Menkul kıymet tercihli repo pazarının amacı, organize piyasa içerisinde, tercih edilen menkul kıymetler üzerinde repo yapılmasına ve sonrasında bu menkul kıymetlerin alıcıya teslimine olanak vermektedir.

Pazarda İşlem Gören Menkul Kıymetler:
*Pazarda Türk lirası cinsinden ihraç edilmiş menkul değerler,
*Devlet İç Borçlanma Senetleri
*Gelir Ortaklığı senetleri
*Borsa Kotunda olan özel sektör borçlanma araçları
*Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı ve Mahalli İdarelerce Türk Lirası Cinsinden ihraç edilmiş borçlanma senetleri



Pazarın İşleyişi:Menkul kıymet tercihli repo pazarında repo ters repo pazarından farklı olarak;
*İşlem gerçekleşmeden önce emir aşamasında alıcı ve satıcı taraflar işlem karşılığı menkul kıymet olarak hangi fiyattan hangi menkul kıymeti alıp satacağını bilir.
*İşlem karışığı bildirilen menkul kıymetler bloke değildir, Ters repocu tarafından kullanımına sunulur.
Pazarda aynı gün ve ileri başlangıç valörü İşlemler yapılabilir.
Emirlerin Eşleşme Kuralları: Pazarda işlemler çok fiyat sürekli müzayede yöntemine göre gerçekleştirilir. Emirlerin gerçekleşmesinde ilgili vadedeki repo oranı, menkul kıymet fiyatı ve zaman önceliği dikkate alınır.

Buna göre*Repo emirleri aynı da ya daha düşük oranlı ve aynı ya da daha yüksek menkul kıymet fiyatlı ters repo emirleri ile
*Ters repo emirleri ise aynı ya da daha yüksek oranlı ve aynı ya da daha düşük menkul kıymet fiyatlı repo emirleri ile

Bankalar Arası Repo- Ters Repo Pazarı : Bankaların organize piyasa koşulları içerisinde geri alım vaadiyle satım ve geri satım vaadiyle alım işlemlerini zorunlu karşılık ayırmak zorunda olmadan gerçekleştirmelerinin sağlanması amacıyla oluşturulmuştur.

Pazarın İşleyişi: Bu pazarda repo ters repo işlemlerine devlet tahvilleri ve hazine bonoları ile TCMB likidite senetleri konu olur. Pazarda sadece üye bankaların T.C Merkez Bankası ve Kendi aralarındaki geri alım vaadi ile satım ve geri satım vaadi ile alım işlemleri yapılır. Pazarda bankalar sadece portföy hesabına işlem yapılır. Fon, Ortaklık ve diğer müşteriler hesabına işlem yapamazlar.

Nitelikli Yatırımcıya İhraç Pazarı (Birincil Piyasa): SPK nın ilgili tebliğinde belirtilen ihraçların izahname ve sirküler düzenlemeksizin ihraç edebilecekleri ve yalnızca sermaye piyasası mevzuatında tanımlanan nitelikli yatırımcılar tarafından satın alınabilecek borçlanma araçlarının ihraç işlemlerinin gerçekleştirdiği pazardır.

İhracı Tamamlanan Borçlanma Araçlarının İşlem Görmesi: Pazarda nitelikli yatırımcılara ihracı tamamlanan borçlanma araçları, ihracın tamamlanmasını veya satış süresinin sona ermesini izleyen iş günü herhangi bir şart aranmaksızın tahvil ve bono piyasası kesin alım satım pazarında nitelikli yatırımcılar arasında kot dışı olarak işlem görmeye başlar.

Emir Eşleme Kuralları: Pazarda emirler sürekli müzayede çok fiyat yöntemiyle eşleşmektedir. İhraçcı tarafından iletilen satış emrinin karşılanmasında en yüksek fiyatlı alım emirlerin öncelik verilir. Aynı fiyatlı emirlerde zaman önceliği uygulanır.

Yabancı Menkul Kıymetler Piyasası: Yabancı menkul kıymetler piyasası bünyesinde faaliyet gösteren uluslar arası Tahvil pazarında T.C Hazinesi tarafından ihraç edilen ve borsa kotunda bulunan dış borçlanma araçları (Eurotahvil) işlem görmektedir. Eurotahvillerin takas işlemleri takasbank tarafından yapılmaktadır. Ancak pazarda işlem görecek menkul kıymetlerin yurt dışında bulunması ve işlemlerin döviz cinsinden yapılması nedeniyle Takasbank söz konusu işlemleri muhabir bankaları aracılığı ile sonuçlandırmaktadır.

Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası A.Ş (VOB) :Vadeli İşlem ve opsiyon borsalarının en önemli fonksiyonu etkin risk yönetimi ve geleceğe yönelik fiyat keşfidir. Bu borsalarda işlem gören sözleşmeler gerek yatırım gerekse korunma amaçlı olarak geniş bir kitle tarafından kullanılmaktadır.

Vadeli İşlem Sözleşmelerinin Kullanım Amaçları: Vadeli işlem sözleşmeleri genellikle üç amaçla kullanılır.

*Korunma: Vadeli işlemler yatırımcılar ve şirketler için fiyat belirsizliğinin yaratacağı risklere karşı korunma imkanı sunmaktadır.
*Yatırım: Türev araçlar etkin bir yatırım alternatifi sunmaktadır. Geleneksel yatırım araçlarından farklı olarak türev araçlarda;
*İlk yatırım daha az gerekmektedir.
*Fiyatlarındaki düşül beklentisine de yatırım yapılabilmektedir.
*Riskin istenilen düzeyde sınırlandırılması imkanı yüksektir.

*Arbitraj:Vadeli fiyatlarla spot fiyatlar arasında ve aynı vadeli işlem sözleşmesinin değişlik vadeleri arasında belirli ilişkiler vardır. Bu fiyatlardan birisinin bu ilişkiyi bozması durumunda sözleşme ve spot varlığın alım satımı yapılarak risksiz bir getiri elde etmek mümkün olacaktır.
VOB’da İşlem Gören Sözleşmeler: VOB da dört ayrı ürün grubu için vadeli işlem sözleşmeleri işlem görmektedir.
VOB da üç farkı Pazar bulunmaktadır Bunlar;

Ana Pazar: Normal seans ya da fiyat sabitleme seansları sırasında emirlerin eşleştirildiği esas pazardır.
*Fiyat önceliği kuralı: daha düşük fiyatlı satım emirleri daha yüksek fiyatlı satım emirlerinden, daha yüksek fiyatlı alım emirleri, daha düşük fiyatlı alım emirlerinden önce karşılanır.
*Zaman önceliği kuralı: Fiyat eşitliği halinde, zaman açısından daha önce gelen emirler önce karşılanır.
Emirlerin eşleşebilmesi için her iki emir için de yeterli teminatın bulunması şarttır.

Özel Emirler Pazarı ve Özel Emir İlan Pazarı: Özel emirler, ana pazarda oluşan fiyatları etkileyebilecek büyüklükte olan yüksek miktarlı emirlerdir. Özel emir ilan pazarında ise sadece bir taraflı belirli olan özel emirler girilebilir. Girilen emrin eşleşmesi durumunda işlem borsasının onayı alınmak kaydıyla yine özel emirler pazarında gerçekleşir.

VOB da işlem Yöntemleri: Vadeli işlem ve opsiyon borsasında ‘’sürekli müzayede’’ ve ‘’tek fiyat’’ olarak adlandırılan iki farklı işlem yöntemi uygulanabilir
Sürekli müzayede Yöntemi: Sürekli müzayede yöntemi ‘’normal seans’’ ta kullanılır.
Tek fiyat Yöntemi: Fiyat sabitleme seanslarında kullanılır.
İşlem Teminatları: Borsada alınmak istenen açık pozisyonlar içinTakasbank’ta bulundurulan teminat tutarına işlem teminatı denir. 3 ‘e ayrılır.
*Başlangıç Teminatı: Borsada pozisyon almak için gerekli olan teminat tutarına başlangıç teminatı denir.
*Sürdürme Teminatı:Borsada oluşan zararlar ya da nakit dışı teminatlarının değerlerinin düşmesi sonucunda başlangıç teminatının inebileceği en düşük seviyeye sürdürme teminatı denir.
* Olağanüstü Durum Teminatı: Borsa Yönetmeliğinde belirlenen esaslar çerçevesinde borsa tarafından başlangıç teminatına ek olarak olağanüstü durum teminatı da talep edilir.
VOB işlem sisteminde işlemlerin gerçekleşmesinde işlem teminatı kontrolü anlık yapılır.
Takas Esasalar : Borsada işlem gören sözleşmelerin takası Takasbank tarafından yapılır.
Takasbank, ilgili mevzuatta öngörülen şekilde merkezi muhatap olarak sözleşmelerin alıcısına karşı satıcı ve satıcısına karşı alıcı rolü üstlenir.
Takas Süreleri: Her borsa günü seans bitiminden sonra saat 17:45 itibariyle gün sonu uzlaşma fiyatları kullanılarak hesap bazında kar/ zarar rakamları belirlenir ve tüm hesaplar tasabank tarafından güncelleştirilir.
Fiziki Teslimata konu sözleşmelerin ise son işlem gününe kadar nakdi uzlaşmadan doğan takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesi, genel takas esasları çerçevesinde gerçekleştirilir.


İstanbul Altın Borsası (İAB) : 26 Temmuz 1995 tarihinde faaliyete geçen İstanbul altın borsasının başlıca işlevi teşkilatlı bir kurum kimliğinde likidite sağlamak, kıymetli maden işlemlerinde referans fiyatı belirlemek başta altın olmak üzere kıymetli madenlere dayalı yatırım araçları vasıtasıyla finansal ürün yelpazesini genişleterek ulusal ve uluslararası piyasalara entegrasyonu sağlamaktır.

İAB nin Faaliyet Alanı, Görev ve Yetkileri:Hazine Müsteşarlığı tarafından tanımlanan ve standartları belirlenen kıymetli madenler İstanbul Altın Borsası üyeleri arasında açık, düzenli ve serbest rekabet şartları içerisinde alınıp satılmakta, oluşan fiyatlar Borsaca kayıt altına alınarak ilan edilmektedir. Mevcut düzenlemeler çerçevesinde standart işlenmemiş durumda olan kıymetli madenlerin (altın, gümüş, platin ve paladyum) ithalat› sadece Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve İstanbul Altın Borsası üyeleri tarafından yapılabilir. Türkiye, dünya elmas ticaretinin
kontrolü çerçevesinde oluşturulmuş Kimberley Süreci Sertifika Sistemi’ne 2007 yılında üye olmuştur. Bu süreç doğrultusunda, ‹AB ham elmas ithal ve ihracatında tek otorite olarak belirlenmiştir.

İAB’de Yer Alan Piyasalar:İstanbul Altın Borsası’nda standart, standart dışı, cevherden üretim altın, gümüş, platin ve paladyum üzerine spot işlemlerin yapıldığı Kıymetli Madenler Piyasası, ödünç ve sertifika işlemlerinin yapıldığı Kıymetli Madenler Ödünç Piyasası ile elmas ve kıymetli taşların işlem görebildiği Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası bulunmaktadır.

Kıymetli Madenler Piyasası:Kıymetli Madenler Piyasası’nda işlemler, üye işlem temsilcileri tarafından seans salonunda bulunan işlem terminalleri veya uzaktan erişim ile iletilen emirlerin “otomatik eşleşme” kuralına göre en iyi alım ve en iyi satım emirlerinin birbirini karşılaması suretiyle gerçekleşmektedir. İşlemler, fiyat ve zaman önceliği kurallarına uygun olarak çok fiyat yöntemine göre yürütülmektedir.

Kıymetli Madenler Piyasası’nda, Hazine Müsteşarlığından faaliyet izni almış ve akabinde İstanbul Altın Borsası Yönetim Kurulunun gerekli gördüğü hususları yerine getirmiş olan;
• Bankalar,
• Yetkili Müesseseler,
• Kıymetli Madenler Aracı Kurumlar›,
• Kıymetli Maden Üretimi veya Ticareti ile İştigal Eden Anonim şirketler,
• Yurt Dışında Yerleşik şirketlerin Türkiye’deki şubeleri işlem yapabilirler.

Takas: Borsa Takas Merkezi alıcı için satıcı, satıcı için alıcı rolünü üstlenerek altın ve nakit alacaklarını tarafları fiziki olarak karşılaştırmadan yerine getirir. Takas merkezi üstlendiği bu konumu gereği yükümlülüklerin yerine getirilmemesi riskini de üstlenmiş olur. Üstlenilen bu risk nedeniyle borsa tarafından üyelerden yapacakları işlemler karşılığında teminat tesis etmeleri istenir.

Fon İşlemeleri: Sermaye Piyasası Kurulu’nun borsa yatırım fonları, yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarına ilişkin ilgili tebliğleri uyarınca fon işlemlerine ve yatırım ortaklıklarına ilişkin kıymetli madenlerin saklaması İstanbul Altın Borsası tarafından yapılmakta ve ayrıca bu fonların kıymetli maden alım satım işlemleri de İstanbul Altın Borsası’nda yapılmaktadır.

Kıymetli Maden Ödünç Piyasası: Kıymetli madenlerin ödünç alınabilmesi ve ödünç verilebilmesini düzenlemek için kurulmuştur. Buna ilave olarak, ödünç işlemlerinin gerçekleştiği seans sonunda ödünç veren tarafın talep etmesi hâlinde ödünç alacaklarını temsil etmek üzere sistem tarafından kıymetli maden ödünç sertifikalarını temsil eden kayıtlar düzenlenir ve söz konusu sertifikalar da bu piyasada işlem görür. ve söz konusu sertifikalar da bu piyasada işlem görür. Kıymetli madenleri ödünç alan taraf, vade sonunda oluşan kıymetli maden değerini ödünç veren tarafa ödemekle yükümlüdür.


Kıymetli Maden Ödünç Sertifikaları: Ödünç alınan kıymetli maden miktarını ve/veya değerini temsil etmek üzere sistem tarafından düzenlenen sertifikayı içeren kayıtlar ödünç veren tarafın alacak hakkını ifade eder. Sertifikaların alım satımında kullanılan değer sertifikanın temsil ettiği kıymetli madenin vade sonu değerinin işlem günündeki cari oranlara göre hesaplanmış değerini ifade etmektedir.

Sertifikaların Alım Satım Yönetimi: Kıymetli maden ödünç sertifikasını elinde bulunduran taraf vadeden önce sertifikayı satabilir. Sertifikayı alan taraf çıkarılmış sertifikanın temsil ettiği kıymetli madenin vade sonundaki alacak hakkını devir alır. Sertifikanın alım satımı ilgili günde piyasada oluşan cari faiz oranları üzerinden gerçekleşir.

Sertifikayı alan taraf elindeki sertifikayı tekrar satabileceği gibi vade sonunu bekleyerek sertifikanın temsil ettiği kıymetli maden miktarını ödünç alan üyeden Borsa aracılığıyla tahsil edebilir

Sertifikaların İşlem Yöntemi:Piyasada sertifika alım-satım işlemleri, her vadede verilen emirlerin, fiyat ve zaman önceliği kuralına göre karşılaştırılmasıyla gerçekleştirilir. Sertifikaların alım satımı sertifikanın temsil ettiği kıymetli madenin cari değerlere göre hesaplanan tutarları üzerinden gerçekleşir. Sertifika işlemlerinde Türk Lirası ve ABD Doları kullanılır.

Sertifikaların Takası:Takas işlemleri Borsa Takas Merkezi veya Borsa’nın belirlediği takas bankası aracılığıyla yürütülür. Sertifikaların alım satımı sonucu gerçekleşecek olan kıymetli madenin değerinin takas› ertesi iş günü (T+1) gerçekleştirilir.

Elmas ve Kıymetli Taş Piyasası: Elmas ve kıymetli taş işlemleri, borsa personeli ve üye temsilcilerinin de bulunduğu piyasa işlemlerine yönelik olarak hazırlanan seans salonunda gerçekleştirilir. Alıcı ve Satıcı üyeler seans salonunda elmas ve diğer kıymetli taşların incelenmesine tartılmasına ve görüşülmesine uygun olarak hazırlanan ortamda bir araya gelirler. Her bir elmas ve kıymetli taş özellikli olduğundan elmas ve kıymetli taşın alım satımına ilişkin değerlendirmeler alıcı ve satıcı tarafından yapılır.

Elmas ve Kıymetli Taşların Borsada Saklanması: Piyasada elmas ve kıymetli taşların saklanmasında kullanılmak üzere bir kasa odası tesis edilmiş olup bu kasanın güvenliği borsa tarafından sağlanmaktadır.

Seans: Duyurusu önceden yapılacak tatil ve diğer haller dışında iş günlerinde 09.30-16.30 saatleri seans süresi olarak belirlenmiştir. İşlemler, borsa tarafından tahsis edilen piyasa seans salonunda gerçekleştirilecektir.
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst