Xıv.-xv yüzyıl türk edebiyatı (kabaca yüzeysel özeti)

XIV.-XV YÜZYIL TÜRK EDEBİYATI (KABACA YÜZEYSEL ÖZETİ)


1.ÜNİTE1-1326 yılında Bursa’yı alarak başşehir yapan hükümdar Orhan Gazi2-XIV.yüzyılda Mevleviliği yayma konusunda gayretleri ile öne çıkan isim (Mevlana’ın torunu) Uru Arif Çelebi…3-Doğu Oğuzcası ile Batı Oğuzcası arasındaki edebi lehçe farkı XVI. Yüzyılın sonundan itibaren kesin çizgilerle belli olmuştur…4-Türk idarecileri arasında ilk divan sahibi olan şair Kadı Burhaneddin5-Kadı Burhaneddin Divanı’nı transkripsiyonlu metin olarak yeni yazıya çeviren araştırmacı Muharrem Ergin (1980)6-Türk edebiyatının kurucu şairleri Ahmedi,Nesimi ve Kadı Burhaneddin 7-İktibas snatının öncüsü Nesimi…8-Edebiyatımızda akis sanatına ilk yer veren şair Nesimi…9-Nesimi’in Türkçe divanının en iyi baskısı Selman Mümtaz Bey tarafından yapılmıştır.(1926)10-Milas,Muğla ve Köyceğiz civarında kurulan Anadolu beyliği Menteşeoğuları…11-Kastamonu’da kurulan Anadolu beyliği İsfendiyaroğulları(Candaroğulları)12-Afyonkarahisar’da kurulan Anadolu beyliği Sahipataoğulları13-Germiyanoğulları Beyliği’nde çevrilen eserler:Kabus-name ve Marzuban-name14-Menteşeoğulları Beyliği’nde çevrilen eser:Baz-name15-‘Hüsrev ü Şirin’ adlı eseri Nizami’den Anadolu sahasında tercüme eden ilk şair:Fahri16-Aydınoğlu Umur Bey’in emriyle ‘kelile ve Dimne’yi Tükçeye çeviren şair:Kul Mesud17-Batı Tükçesinin ilk sözlüklerinden olan,Oğuz Türkçesi ve gramerini öğretmek amacıyla İshak b. Murad tarafından yazılmış eser:Ed-Dürret’l-Mudiyye fi’l-Lugati’t-Türkiyye18-Osmalı Devleti’nde şair ve yazarları etrafında toplayan,meclisler kuran ilk şahıs Yıldırım Beyazıt’ın oğlu Emir Süleyman19-Edebiyatımızda ilk manzum hikaye yazarı:Gülşehri20-Edebiyatımızda ilk menkıbe yazarı:Elvan Çelebi 21-Edebiyatımızda İran kahramanlarına en geniş şekilde yer veren şair:Gülşehri22-Yunus Emre’nin Türk Edebiyatı’na verdiği isim:Nefes 23-Na’t türünün edebiyatımızdaki ilk temsilcisi:Yunus Emre24-Türk Edebiyatı’nda ilk Türkçe divan sahibi olan şair:Yunus Emre25-Telmihle anlatımda ön sırada olan şair:Yunus Emre26-Yunus Emre’yi ilk keşfeden isim:Fuat Köprülü27-Yunus Emre’nin Divan’ını yayımlayan ilk isim:Burhan Ümit Toprak28-Türk Edebiyatı’nda mahlas kullanan ve bunun endişesini duyan ilk şair:Gülşehri29-Türk fabl edebiyatının Anadolu’daki ilk şair ve yazarı:Gülşehri30-Aşık Paşa’nın en önemli eseri olan ve 10613 beyitten oluşan eser:Garibname 31-Gülşehri’nin Felekname eseri üzerine ilk çalışmayı yapan:Sadettin Kocatürk(1982)

2.ÜNİTE1-Anadolu’da güzel na’t örnekleri yazan ilk şair:Şeyyad Hamza 2-Türk Edebiyatında ‘Yusuf u Zeliha’ konulu ilk mesnevi Şeyyad Hamza’ya aittir.3-‘Yusuf u Zeliha’ adlı mesneviyi tıpkıbasımıyla ilk defa yayımlayan isimehri Dilçin 4-Anadolu T. Edebiyatında Aşık Paşa’nın eserindeki miraç-name bölümünden sonra yazılan ikinci miraç-name Şeyyad Hamza’ya aittir.5-Yusuf u Zeliha hakkında ilk bilgilere Şeyhoğlu Mustafa’ın ‘Kenz’ül-Kübera’sında rastlarız6-Türk Edebiyatında ilk dört mesneviyi yazan:Yusuf-ı Meddah7-Kahramanların ağzından gazel yazma geleneğini başlatan isim:Şeyyad Hamza8-‘Marzuban-name’ adlı eser üzerine ilk tanıtmayı yapan araştırmacı:A.Zajaczkowski9-Batı Türkçesinde yazılan ilk siyaset kitabı:Kenzü’l Kübera (Şeyhoğlu Mustafa’ya ait)10-Edebiyatımızda Makedonyalı İskender’i konu edinen eserlerin ilki ve en başarılısı olan mesnevi Ahmedi’ye ait olan:İskendername11-Ahmedi ‘Cemşid u Hurşid’ adlı eserini Selman-ı Saveci’nin eserinden çevirmiştir.12-Türk Edebiyatında mevlid türü Ahmedi’nin İskendername’si ile ortaya çıkmıştır.13-Mevsimleri –bahariyye –hazaniyye – kasidelerinde işleyen ilk şair:Ahmedi14-Edebiystımızda ilk şehir kasidesi Ahmedi tarafından ‘Bursa’ üzerine yazılmıştır.15-Maktel türünün Türkçede bilinen ilk manzum örneği Şazi’ye aittir.(Maktel-i Hüseyn)16-XIV. yüzyılın ilk dönemine ait Türkçe sade nesrin en güzel örneği Kul Mesud’a ait:Kelile ve Dimne 17-Şeyyad Hamza’nın en büyük eseri:Yusuf u Zeliha18-Elvan Çelebi’nin dağınık halde bulunan şiirlerini ‘Elvan Çelebi’nin Şiirleri’ adıyla makale halinde yayımlayan isim:Fahri Köksal19-Hoca Mesud’un Farsça yarine Türkçeyi kullanma düşüncesini devam ettiren şahsiyet:Şeyhoğlu Mustafa20-Kenzü’l Bedayi (Süheyl ü Nevbahar) üzerine çalışıp tam metnini veren ve eserin sözlüğünü yayımlayan isim:Cem Dilçin21-Fahri tek eseri ‘Hüsrev ü Şirin’i Işk-name adıyla da anmaktadır.22-Erzurumlu Mustafa Darir’in ilk eseri:Kıssa-i Yusuf23-Şeyyad Hamza’nın münazara türündeki eseriastan-ı Sultan Mahmud24-Aydınoğlu Mehmet Bey adına ‘Arayisü’l Mecalis’ adlı Arapça eserden ‘Kıssa-ı Embiya’yı çeviren isim:Sa’lebi

3.ÜNİTE1-Çağatayca’yı en eski Türk lehçesi olarak kabul eden araştırmacı:E.Berezin 2-Çağatay Türkçesini Karahanlı ve Harezm Türkçelerinin devamı olarak niteleyen XV.yüzyıldan itibaren üç döneme ayıran bilim adamı:J.Eckmann3-Çağatayca’nın her şeyden önce diniapokrif edebiyat ile Moğol saray katipleri vasıtasıyla gelişen eski Uygur dilinin devamı olamayacağını ileri süren araştırmacı:Borokov4-Mevlana Lütfi Divanı’nı yayımlayan isim:Güney Karaağaç5-Aşık ile Maşuk arasındaki mektuplaşmalardan oluşan Yusuf Emiri’ye ait olan mesnevi türü esereh-name(on mektup)6-Fuat Köprülü’nün Çağatayca’nın üçüncü dönemi olarak ‘Klasik Çağatay Devri’ terimiyle kastettiği dönem:Nevai Devri7-‘ok ve yayın münazarası’ adlı eserin sahibi:Yakini8-Ali Şir Nevai’nin dil ve edebiyatla ilgili eserleri:Mizan’ül Evzan,Risale-i Muamma ve Muhakemetü’l Lugateyn9-Ali Şir Nevai’nin biyografik eserleri:Hamsetü’l-Mütehayyirin ve Halat-ı Pehlevan Muhammed10-Çağatay diline klasik şeklini veren isim:Ali Şii Nevai11-Çağatayca’yı ‘canlı dille alakası olmayan yapay bir yazı dili’ şeklinde nitelendiren isim:Radloff12-Türk edebiyatında ‘afyon’ ve ‘şarap’ konusunu ele alan ilk şair:Yusuf Emiri13-Seyyid Ahmed Mirza 1436 tarihinde Şahruh Mirza adına Ta’aşuk-name adlı mesnevi ile tanınmıştır.14-Gedai Divanı üzerine çalışma yapan isim:Eckmann15-Yakini’nin ‘Ok ve yayın münazarası’ adlı eserinin Arap harfli metnini ve bu metnin İngilizce tercümesini yayımlayan isim:Fahir İz

4..ÜNİTE1-Osmanlı kültür hayatının temel eserlerinden Muhammediyye’nin müellifi Yazıcıoğlu Mehmed2-Bilinin ilk mevlid kitabının yazarı Ebu’l-Cevzi ‘dir3-XV.yüzyıl Azari sahasının en önemli şairi:Habibi4-Osmanlıda ilk şiir söyleyen ve şiirlerinde mahlas kullanan padişah:II. Murad5-İlk Türk tarikatı olan Bayramilik’in kurucusu Hacı Bayram Veli’dir.6-Anadolu’daki nazire mecmualarının ilk örneği:Mecmuatü’n-Nezar.(Bu eseri derlerleyen Ömer b. Mezid’dir.)7-Türk edebiyatında ilk müstezat kaside yazan şair:Ahmed-i Dai8-Dai Divanı’nın Kahire nüshasından ilk bahseden isim:Tunca Kortantamer9-Süleyman Çelebi’nin bilinen tek eseri:Vesiletü’n-Necat10-‘Kitabü’l-Müntehab fi’t-Tıb’ adlı eserin müellifi:El-Mardani11-Eski kaynaklarda kendisinden ‘serdar-ı şu’ara’ ve ‘hüsrev-i şu’ara’ şeklinde söz edilen şahsiyet:Şeyhi12-Türk edebiyatından Ka’be-name türünde yazılan Abdülvasi Çelebi’ye ait olan ilk şiir:Halil-name’dir.