Aöf Temel Sağlık Hizmetleri Dersi 1.Ünite Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Temel Sağlık Hizmetleri Dersi 1.Ünite Ders Notları

Kişilerin ve toplumların sağlıklarını korumak, hastalananların tedavisini yapmak iyileşmenin tam olmadığı durumlarda başkalarına bağımlı olmadan yaşamayı sağlamak ve toplumların sağlıklarını daha iyi durumlara getirmek için yapılan planlı çalışmaların tümüne “sağlık hizmeti” denmektedir. Sağlık hizmetlerinin temel amacı sağ...lığın korunmasıdır. Sağlık hizmetinin temel alanları

• Koruma

• Tedavi

• Rehabilitasyondur.

TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ KAVRAMI

Çağımızın sağlık hizmetleri anlayışı, 1978 yılında Kazakistan’ın Alma- Ata şehrindeki hemen hemen bütün ülke ve uluslararası kuruluşların katılımı ile ve UNİCEF ve DSÖ’nün önderliğinde gerçekleştirilen “Temel Sağlık Hizmetleri Konferansı”nda şekillendirilmişitr.


TSH,

• sağlık hizmetlerinin genelini ilgilendiren bir görüştür,

• sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinde anahtardır,

• sağlık hizmetlerinin ilk basamağıdır,

• bir faaliyetler topluluğudur.


TSH içinde en azından olması gereken belli başlı 8 tane hizmet bulunmaktadır. Bunlar:

• Ana çocuk sağlığı ve aile planlanması,

• Başlıca enfeksiyon hastalıklarına karşı bağışıklama,

• Yerel endemik (yerleşik, o alanda sürekli bulunan) hastalıklardan koruma ve kontrol,

• Sık görülen hastalıklar ve yaralanmalara karşı uygun tedavi

• Toplumun sağlık sorunlarını çözmek amaçlı sağlık eğitimi yapılması,

• Uygun beslenme ve gıda temini

• Güvenli su ve temel sanitasyonun sağlanması

• Temel ilaçların sağlanması

Bir görüş olarak TSH kavramını ele alırsak dört nokta son derece önemlidir:

a. Sosyal eşitlik: sağlık hizmeti doğuştan kazanılmış bir haktır ve tüm topluma, en uzak noktaya kadar sosyal adalet anlayışı içerisinde hizmet götürülmelidir.

b. Öz sorumluluk: herkes kendi sağlığının önemini bilmeli ve kendinden, çocuklarından sorumlu olmalıdır.

c. Sağlık hizmetlerinin boyutu: sağlık hizmetleri yürütülürken diğer sektörlerden de yardım alınmaktadır.

d. Uluslar arası dayanışma: sağlık tüm Dünya ülkelerini ilgilendiren bir konudur ve bu konu ile ilgili olarak gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelerdeki sağlık hizmetlerin kalkınması ve gelişimi için mutlaka destek olması gerekmektedir.

Örgütlenme olarak TSH

Bir ülkedeki sağlık örgütlenmesinde şu başlıklara uyuluyorsa o ülkede TSH’ne uygunluk söz konusudur. Uyulması gereken temel başlıklar şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Toplum sağlık hizmetlerine katılmalıdır.

• Sağlık hizmetleri ekip anlayışı ile sunulmalıdır

• Hasta sevki basamaklandırılmalıdır

• Entegre hizmet anlayışı olmalıdır

• Hizmetler sürekli olmalıdır

• Sağlık açısından riski tespit edebilmek için ev ve işyerlerine kadar ulaşan bir sağlık sistemi

kurulmuş olmalıdır.

• Oluşturulan hizmet modeli kişilerin kendi sağlıklarından sorumlu olmalarını destekler şekilde

olmalıdır

• Oluşturulan hizmet modeli o ülkenin koşullarına ve toplumuna uygun özellikte olmalıdır.


İlk basamak sağlık hizmeti olarak TSH

TSH’nin en yaygın kullanıldığı alan bu alandır. Bu konuda aktarılmak istenen görüş koruyucu hizmetlerle evde ve ayaktan tedavi hizmetlerinin bir arada verildiği bir hizmet basamağı olmasıdır. Ve halkın ilk başvuru yaptığı basamaktır. Bu basamakta tanı ve tedavi hizmeti yapılamayan hastaların ikinci basamak sağlık hizmetine sevk edilmesi uygundur.

Faaliyeler grubu olarak TSH

TSH hizmetlerinin Alma-Atada belirtilen en az hizmet (ana çocuk sağlığı ve aile planlanması, temiz içme suyu temini halkın sağlık eğitimi gibi) kısmını içermesi anlamındadır.

Günümüzde halk sağlığı anlayışı içerisinde 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Kanun ve Alma-Ata bildirgesi’nin temel ilkeleri yer almaktadır. Bunlar :

Toplumsal eşitlik: sağlık hizmetleri doğuştan kazanılmış bir haktır.
Sürekli hizmet: herkese her yerde ve her zaman hizmet sunulması anlamındadır. Yerleşik hizmetin sunulamadığı durumlarda da gezici hizmet birimleri kurulmalıdır.
Çevreyle bütünlük: kişi fizik, biyolojik ve sosyal çevresiyle bütün olarak ele alınır.
Yaşamın bütünlüğü: insan hayatının doğum öncesi dönemden ölüme kadar geçen süre içerisinde bir bütün olarak ele alınması gereklidir. Dolayısıyla insanlar sadece hasta iken değil sağlıklı oldukları zaman içinde de sağlık hizmeti alabilmelidirler.
Toplumsal etmenler: hastalıkların temelinde sadece fiziksel ve biyolojik nedenler yer almaz. Bunlara ilave olarak toplumsal ve kültürel nedenlerde son derece önemlidir
Entegre hizmet: koruyucu, tedavi edici ve rehabilite edici hizmetlerin birlikte ele alınmasıanlamındadır.
Öncelikli hizmet: hastalıklardan korumak, oluşumunu önlemek, her zaman için tedavi etmekten çok daha kolay ve ucuzdur. Koruyucu hizmetleri götürürken bazı gruplarında, öncelikli hizmet almasıgerekir. Bu gruplara örnek 15-49 yaş grubu doğurgan çağ kadınlar, 0-6 yaşgrubu çocuklar, yaşlılar, özürlüler gibi
Önemli hastalıklara öncelik
Kademeli hizmet: hastaların ilk başvuru yeri birinci basamak (Aile sağlığı merkezi) olmalıdır. Buralarda tedavi edilemiyen kişilerin ikinci basamak olarak hastanelere sevk edilmesi gereklidir.
Ekip hizmeti
Sağlık kalkınma ilişkisi: ülkelerin ekonomik gelişmişlik düzeyi sağlık düzeyinin yükselmesine neden olacağı gibi, sağlıklı toplumda ekonomik gelişmeyi daha da arttırır.
Katılımlı hizmet: halkın sağlık hizmetlerini benimsemesi ve gereken önemi vermesi hizmetlerin daha gelişmesini sağlar.
Evrensellik: sağlık sorunları ülkeden ülkeye değişmekle birlikte sağlıklı olmak tüm ülkeleri ilgilendiren bir konudur.
Uygun Hizmet: toplumsal koşullara uygun bir hizmet modeli oluşturulmalıdır.

Sağlık hizmetleri klasik olarak üç gruba ayrılarak incelenir. Bunlar:

• Koruyucu

• Tedavi edici ve

• Rehabilite edici sağlık hizmetleridir.

KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ

Sağlığın korunması hastalıkların önlenmesi için verilen hizmetler ile yapılan düzenlemeler bu gruba girer.

Kişiye ve çevreye yönelik olarak iki grupta ele alınır.

a. Kişiye yönelik koruyucu hizmetler:

1. Bağışıklama

2. Hastalıkların erken tanı ve tedavisi

3. İlaçla koruma

4. İyi beslenme

5. Kişisel temizlik ve bakım

6. Aile planlaması

7. Sağlık eğitimi

b. Çevreye yönelik koruyucu hizmetler:

1. Besin kontrolü ve güvenliği

2. Yeterli ve temiz su sağlanması

3. Hava kirliliğinin kontrolü

4. Atıkların kontrolü

5. Konut sağlığı

6. İş ortamında sağlığı tehdit edebilecek etkenlerin kontrolu7

KİŞİYE YÖNELİK KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLERİ

1. Bağışıklama: Kişi bir enfeksiyon hastalığına karşı ya doğuştan bağışıktır ki buna doğal bağışıklık adı verilir. Ya da hayatı boyunca bir şekilde bağışıklık kazanır ki ona da edinsel bağışıklık adı verilmektedir.

Edinsel bağışıklık iki şekilde ortaya çıkar:

a. Aktif bağışıklık: Aşılama

b. Pasif bağışıklık: Serumla hazır antikor verilmesi

2. Hastalıkların erken tanı ve tedavisi

3. İlaçla korunma: her hastalıktan korunmak için aşı yoktur. Belli hastalıklar içinde diğer kişileri korumak amaçlı ilaç verilmekte dolayısıyla da tehlike altındaki bireyler ilaçla korunmuş olmaktadır. Bu işleme kemoproflaksi adı verilmektedir.

4. İyi beslenme: Yetersiz beslenmenin en çok etkilediği gruplar:

• bebek ve çocuklar

• genç bireyler

• doğurganlık çağındaki kadınlar

• gebeler

• emziren kadınlar

• işçiler

• yaşlı bireylerdir

5. Kişisel temizlik ve bakım:

6. Aile planlaması: aile planlaması ne demektir? diye bakacak olursak: ailelerin istedikleri zaman, istedikleri ve bakabilecekleri sayıda çocuk sahibi olmalarıdır.Sadece çocuk sahibi olmak anlamında değildir gerekirse çocuk sahibi olamayan çiftlere de yardımda bulunmak anlamına da gelmektedir.

aile planlamasının amaçları nelerdir?

• ailelerin istemedikleri çocuklara sahip olmalarını önlemek

• kadınların sık aralıklarla doğum yapmalarına engel olarak sağlıklarını korumak

• çok genç yaş ve çok ileri yaş kadınların gebe kalmalarına engel olmak

• doğurgan çağ kadın ve erkekleri üreme ve doğum kontrolü konusunda bilgilendirmek

• çocuk sahibi olmak isteyen çiftelere yardımcı olmak

• çocukların daha sağlıklı yetişmesini sağlamak

Aile planlamasının anne, çocuk ve toplum sağlığı açısından yararları son derece fazladır. Anne sağlığıaçısından bakacak olursak:

• Çok ve sık doğum nedenli ortaya çıkabilecek kadın hastalıklarını engeller

• Kansızlığa engel olur

• Zor doğum nedenli orataya çıkabilecek problemleri engeller

• Çok erken ve çok geç yaştaki doğumlara engel olur

• İstenmeyen gebeliklere engel olur ve istenmeyen gebelik nedeniyle ortaya çıkan düşük ve

küretaj problemine dolaylı olarak çözüm bulur.

• Anne ölümleri azalır

7. Sağlık eğitimi : Sağlık eğitiminin yedi boyutu:

• Sağlık ve sağlık eğitimi kişiyi fiziksel biyolojik ve sosyal çevresiyle bir bütün olarak ele alır.

• Sağlık eğitimi kişilere doğumdan ölüme kadar, tüm gelişim dönemlerinde yardım eden bir

süreçtir

• Sağlık eğitimi her bireyin en üst düzeyde sağlıklı yaşamasını hedefler ve onların hasta ya da

özürlü olduğu dönemlerde de sağlık ve hastalıklarıyla ilgilenir

• Sağlık eğitimi birey, aile, grup ve tüm topluluklarla ilgilenir

• Sağlık eğitimi sağlıkla ilgili en doğru ve kolay yolun seçimi ile ilgilenir

• Sağlık eğitimi hem formal hem de informal eğitimde yer alır

• Sağlık eğitiminde amaç bilgi vermeden, tutum-davranış ve sosyal değişime kadar giden bir diziden oluşur

DİKKAT : AlmaAta bildirgesinde Temel Sağlık Hizmetleri kapsamı içerisinde “vazgeçilmez” hizmetlerden biri olarak “bir toplumda yaygın görülen sağlık sorunları ve bunların önlenmesi ve denetimi için halkın eğitilmesi” yer almıştır.

DİKKAT : Ottawa’da 1986 yılında yapılan uluslararası konferans sonrası Ottawa Sağlığı Geliştirme Bildirgesi yayımlanmıştır.

ÇEVREYE YÖNELİK KORUYUCU SAĞLIK HİZMETLER

1. Besin kontrolü ve güvenliği: Temizlik, Çiğ ve pişmiş gıdanın birbirinden ayrılması, Uygun koşullarda pişirme, Güvenli bir sıcaklıkta saklama, Taze sebze ve meyvelerin akan, temiz ve bol suyun altında yıkanması gereklidir.


2. Yeterli ve temiz su sağlanması: Vücut için son derece önemli bir besin maddesi olan suyu ne kadar tüketmemiz gerekir? Bebekler su ihtiyaçlarını anne sütünden karşılamaktadırlar. Ek gıdaya başladıkları dönemde onlara da su takviyesi yapılmalıdır. Yetişkin bir bireyin günlük tüketmesi gereken su miktarı 1,5-2 litre kadardır bu da yaklaşık 10 su bardağına denk gelmektedir

Suyun ne tip görevleri vardır?

a. Vücutta hücreler arası besin ve oksijen taşınmasını sağlar

b. Ağız, göz ve burun gibi organların nemli kalmasını sağlar

c. Vücut sıvılarının (idrar, kan, tükrük gibi) büyük kısmını oluşturur.

d. Eklemlere destek sağlar

İçme suyu renksiz, kokusuz ve berrak olmalıdır. Ph’sı 6.5-8.5 olmalı ve sıcaklığı 8-16 0

C olursa tadıhoş olarak algılanır. Bazı mikroorganizmaların ve kimyasal artıkların suya karışması kirlilik olarak adlandırılır. Suyun kirliliği fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik analizlerle tespit edilir. Temizliğinden şüphe edilen sular 10 dakika kaynatılarak mikroplarından arındırılabilir.

3. Hava kirliliği ve kontrolü: çeşitli kimyasal süreçlerde açığa çıkan gaz yada parçacık halindeki maddelerin özellikle yakıt artıklarının atmosferde canlıların yaşamına zarar verecek miktarlarda birikmesine hava kirliliğ denir. Çeşitli amaçlarla yakılan yakıtlar, fabrika ve ve bacalarının dumanları, araçların egsoz gazları havaya zehirli olan karbonmomoksit, kükürtdioksit ve nitrikasit gibi gazların karışmasına yol açaR.

Doğal kaynaklar içerisinde hava kirliliğine neden olan etmenler: volkanlar, tozlar,

orman yangınları, okyanus spreyleri ve buharlaşmadır

Yapay kaynaklar ise insanların faaliyetleri sonrasında ortaya çıkarlar. Bunlarda ısınmadan, sanayiden, trafikten, endüstriden, termik santrallerden, nükleer santrallerden kaynaklanan kirlilikler olarak adlandırılır

Hava kirliliğini önlemek için alınacak önlemler:

1. Sanayi tesislerinin bacalarına filtre takılması

2. Sanayinin uygun yerlerde inşa edilmesi

3. Evlerdeki bacalar düzenli temizlenmeli

4. Kaçak kömür kullanımının önüne geçilmeli

5. Doğalgaz kullanımını teşvik edilmeli

6. Kalorifer ve doğalgaza periyodik bakım yapılmalı

7. Yeşil alanlar arttırılmalı

8. Toplu taşıma yaygınlaştırılmalı

9. Ormanlar korunmalı, sayısı arttırılmalı

4. Atıkların kontrolü: Çöplerin gelişigüzel ve açıkta bekletilmesi zaman zaman bazı hayvanların buralarda eşinmesine, çöplerin dağılmasına sinek ve bir çok diğer böceğin buralarda üremesine neden olur.

__ KATI ATIKLAR : evsel, endüstriyel, tıbbi, radyoaktif, pastisit gibi.

__ SIVI ATIKLAR insanların idrar ve dışkılarından oluşan lağım sularıdır ayrıca lağım sistemine sanayinin sıvı atıklarıda karışır.

Lağım kirliliklerine engel olmak için uygulanack yöntem:

• Yer altı ve yerüstü sularını kirletmemeli

• Toprağın yüzeyini kirletmemeli

• Böcek ve hayvan girişi olmamalı

• Koku yapmamalı

• Mutlaka kapalı ortamda biriktirilmelidİR.

5. Konut sağlığı: Amerikan Halk Sağlığı Örgütünün yayınladığı sağlıklı

bir konut için gereken şartlar şunlardır:

• konutta bulunan bir kişi için 14 m2 döşeme alanı gereklidir

• içinde yaşanılan her oda için en az 2 m’lik yükseklik olmalıdır.

• konutlar çöplük, bataklık gibi yerlerin yakınına yapılmamalı

• duvar, döşeme pencere ve çatı yapısal olarak nitelikli olmalı, döşemeler ağırlığa dayanıklı

olmalı ve 5 yada daha fazla basamakta her merdiven için mutlaka trabzan bulunmalıdır.

• yangından kurtulmak için en az 2 çıkış olmalıdır

• ocak, fırın, buzdolabı konacak yer olmalı, tuvalet bulunmalı içinde sifon olmalı ve lavabo

yerleştirilmelidir.

• aydınlatmak için yeterli pencere olmalıdır

evde bulunan ilaçlar yada zehirli maddeler için, güvenli ayrı bir dolap olmalıdır.

• farelerin girmemesi için güvenli bir ortam yaratılmalı

• bütün boru sistemleri uygun standartta ve güvenli bir şekilde yapılmış olmalı

• konut güneşışığı almalı

• içindekileri dış ortam ısısından koruyabilmeli

• çevredeki gürültü ile ilgili iyi izolasyon yapılmış olmalı

• ulaşılabilir, sağlıklı, güvenilir içme ve kullanma suyu bulunmalı ve konutun içinde olmalı

• yatak odası, yemek odası ve oturma odası ayrı olmalı

• nem ve mantarlama olmamalı

• çocuk yaş grubunun yeterince dolaşıp oynayabileceği alan bulunmalı

O halde konut sağlığı dediğimizde unutulmaması gereken noktalar;

• temel fizyolojik ve psikolojik gereksinimleri karşılamalı

• bulaşıcı hastalıklara karşı koruyabilmeli

• kazaların önlemesine yardımcı olmalıdır.

6. İş ortamında sağlığı tehdit edecek etkenlerin kontrolü: İşyerlerindeki belli başlı tehlikeler:

1. Kimyasal faktörler:

2. Fiziksel faktörler: gürültü ve sıcaklık

3. Biyolojik faktörler: Kanla bulaşan enfeksiyonlar

4. Tozlar:

5. Ergonomik faktörler: çalışma ortamının kişinin ergonomik yapısına uygun olması kaza

riskini azaltmaktadır.

6. Psikososyal faktörler:

TEDAVİ EDİCİ SAĞLIK HİZMETLERİ

Kendi içinde; birinci basamak tedavi hizmetleri (ilk başvuru ve ayakta tedavi), ikinci basamak

tedavi hizmetleri (yataklı tedavi hizmetleri) ve üçüncü basamak tedavi hizmetleri olarak üçe ayrılır. Üçüncü basamakta kendi alanında uzmanlaşmış kişilerin bulunduğu ve ileri teknolojinin kullanıldığıhastaneler yer alır. Bu hizmetler tamamen sağlık personeli ve sağlık sektörünce yürütülen hizmetlerdiR.


REHABİLİTE EDİCİ SAĞLIK HİZMETLERİ


Hastalık ve kazalara bağlı gelişen kalıcı bozuklukların ve sakatlıkların günlük yaşamı etkilemesini engellemek ya da bu etkiyi en aza indirmek, kişinin bedensel ve ruhsal yönden başkalarına bağımlıolmadan hayatını sürdürmesini sağlamak için düzenlenen hizmetlerdir.

İki şekli mevcuttur:

Tıbbi rehabilitasyon: bedensel olarak ortaya çıkan sakatlıkların mümkün olduğu kadar düzeltilmesi işlemidir.

Sosyal rehabilitasyon: sakatlıkları nedeniyle eski işlerini yapamayan ya da belli bir işte bile

çalışamayan kişilere iş öğretme, iş bulma ya da işe uyum sağlamaları için yapılan yardımların tümüdür.

DİKKAT : Unutulmaması gereken her zaman için koruyucu hekimlik hizmetlerinin tedavi edici sağlık hizmetlerinden daha ucuz ve daha kolay olduğudur.

SAĞLIK HİZMETLERİ : Koruyucu, Tedavi edici, Rehabilite edici olmak üzere 3 e ayrılır.
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst