AÖF İktisada Giriş 2 / 2. Ünite Ders Notları

AOFDESTEK

ADMİN
Yönetici
Admin
Katılım
9 Şub 2011
Mesajlar
6,041
Tepkime puanı
25
Puanları
48
Bölüm:
İşletme
Şehir:
Bursa
AÖF İKTİSADA GİRİŞ -2- DERS NOTLARI

2.ÜNİTE


ULUSAL GELİR VE REFAHIN ÖLÇÜMÜ

GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HÂSILA (GSYH)

Gayri safi yurtiçi hâsıla (GSYH)bir ülkenin sınırları içerisinde belirli bir dönemde üretilen tamamlanmış (nihai) mal ve hizmetlerin piyasa değerine denir. Bir ekonominin ne kadar ürettiğinin en önemli göstergesidir. *GSYH, ulusal bir ekonominin yıllara göre performans değerlendirilmesinde kullanılan önemli bir değişkendir.

GSYH’ nın Unsurları

GSYH’ nın ekonomideki tüm aktiviteleri içermesi gerekmektedir. O yüzden GSYH, bir ekonomide üretilen mal ve hizmetlerin piyasa değeriile ifade edilir.
GSYH hesaplanırken üretilen tamamlanmış (nihai) mal ve hizmetlerin hesaba katılması gerekmektedir. GSYH hesaplamasında ara mallar hesaba katılmaz. Eğer katılırsa “mükerrer (çifte) sayma” hatası yapılmış olur.
GSYH hesaplanmasında hesap döneminde üretilen mal ve hizmetler dâhil edilir. Daha önceden üretilmiş mal ve hizmetler hesap döneminde işlem görse de GSYH’ ya dâhil edilmezler.
GSYH bir ülkenin sınırları içerisinde üretilen mal ve hizmetleri kapsar. Söz konusu ülkenin vatandaşları tarafından başka bir ülkede üretilen mal ve hizmetleri kapsamaz.
GSYH belirli bir zaman periyodu için ölçülür. Zaman periyodu genelde üç ay ve/veya bir yıldır. Türkiye GSYH’ sı Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından 1987’den beri üç aylık dönemler için ölçülmekte ve açıklanmaktadır.

GSYH’ NIN HESAPLANMASI
1. GSYH’nın Üretim Yöntemi ile Hesaplanması: Ekonomide üretilmiş nihai mal ve hizmetlerin piyasa değerlerinin toplanması suretiyle yapılır. Bu hesaplama yapılırken üretim sürecinde ara mal olarak kullanılan mal ve hizmetlerhesaplamaya dâhil edilmez. Bunu yapmanın yolu ise ekonomik birimler tarafından yaratılan katma değerlerin toplanmasıdır.
*Katma değer bir malın piyasa değeri ile bu malın üretim sürecinde kullanılan girdilerin değeri arasındaki farktır.

2.
GSYH’nın Gelir Yöntemi ile Hesaplanması: GSYH’nın gelir yaklaşımı ile hesaplanması bir ekonomide ekonomik faaliyetler sonucu elde edilen gelirlerin toplanması suretiyle olur. Üretim faktörlerinden emek üretime katılımı sonucu gelir olarak ücret elde ederken, bir diğer üretim faktörü olan sermaye kâr,faiz yada rant elde edecektir. GSYH’nın bir parçası olan yatırımların bir kısmı bina, makine, teçhizat gibi fiziksel sermayenin eskime payı olarak ayrılmaktadır. O yüzden gelir yöntemi ile hesaplanan GSYH’ ya amortismanlar eklenir. Son olarak üretim sonucu elde edilen hâsılatın bir kısmı ise dolaylı vergi olarak devlete ödenirken, devlette
bazı kesimlere sübvansiyon adı altında bazı ödemeler yapacaktır. Dolaylı vergileri devletin geliri olarak, devletin yaptığı sübvansiyon ödemelerini de gideri olarak düşünürsek, gelir yaklaşımı ile GSYH hesaplanması şöyle olacaktır:
GSYH = Ücret + Kâr + Faiz + Rant + Amortismanlar + Dolaylı vergiler –Sübvansiyonlar

3. GSYH’nın Harcama Yaklaşımı ile Hesaplanması:
Tüketim harcamaları(C) : Bireylerin nihai mal ve hizmetleri edinmek için yaptıkları harcamalardır (otomobil, ev, berber, seyahat vb. mal ve hizmetler için tüketicilerin yaptıkları harcamalar).
Yatırım harcamaları (I):Firmaların ve devletin başka bir mal ya da hizmet üretmek üzere satın aldıkları nihai mal ve hizmetler için yaptıkları harcamalardır. Yeni bir makine, teçhizat, ya da bir fabrika binası için yapılan harcamalar bu kategoriye girmektedir. Bu kategoriye yeni bina ve ev için yapılan harcamalar ile firmaların stok değişimleri de dâhil edilir.

Kamu harcamaları (G):Devletin eğitim, sağlık, güvenlik, yargı gibi temel fonksiyonlarını yerine getirirken ihtiyaç duyduğu mal ve hizmetlere yaptığı harcamalar bu kategori içerisinde yer almaktadır. *Türkiye İstatistik Kurumu (2012) verilerine göre, Türkiye’nin 2011 yılındaki kamu harcamaları 180 milyar Türk Lirası’dır.
Net İhracat (X-M): Başka ülkelerin ürettiği mal ve hizmetlere yapılan harcamalar (dış alım - ithalat) ile bizim ürettiğimiz mal ve hizmetlere diğer ülkelerin yaptıkları harcamalar (dış satım - ihracat) arasındaki farkı gösterir. Bir ülkenin ithalatı başka bir ülke ya da ülkelerin ihracatıdır. Bir ekonominin ihracatı ithalatından büyükse net ihracatı pozitif, ithalatı ihracatından büyükse negatif olur.
Türkiye’nin net ihracatı yıllardır negatiftir.

GSYH’ nın harcamalar yöntemi ile hesaplanması şu şekilde olur: GSYH= C + I + G + (X-M)

Türkiye GSYH’ sının en önemli kalemini özel tüketimharcamaları oluşturmaktadır. İkinci önemli kalem yatırım harcamalarıdır.

GSYH VE GSMH
Gayri Safi Milli Hâsıla (GSMH): GSMH ile bir ülkenin üretim faktörleri o ülke sınırları içerisinde ve dışarısında belirli bir dönemde üretilen nihai mal ve hizmetlerin piyasa değeridir.1990’lara kadar dünyanın birçok ekonomisinde ulusal gelir ölçütü olarak GSMH kullanılmakta idi. Ülke dışında yaratılan gelir de GSMH hesaplamasına dahil edilmektedir. Dolayısıyla GSMH’ yı elde edebilmek için o ülkenin GSYH’na net faktör gelirlerini (NFG) ilave etmek gerekmektedir:
GSMH = GSYH + NFG

Net faktör gelirlerini (NFG) yerli üretim faktörlerine yurtdışından yapılan ödemeler ile yerli ekonomi tarafından yabancı üretim faktörlerine yapılan ödemeler arasındaki fark olarak tanımlayabiliriz. Örneğin Kocaeli’ndeki Hyundai Otomobil Fabrikasının elde ettiği kar Türkiye GSYH’ na dahil edilirken, GSMH’ ya dahil edilmez. Sermaye faktörünün geliri olan bu kar Güney Kore GSMH ’sında yer alır. Fakat bu fabrikada çalışan işçilerin aldığı ücret Türkiye’nin hem GSYH’ na hem de GSMH’ sına dâhil edilir.

GSYH yerli ekonominin durumu hakkında bilgi vermesi bakımından GSMH’ya göre daha iyi bir ölçüttür. Çünkü o ülkenin sınırları içerinde gerçekleştirilen üretim hakkında bilgi vermektedir. Fakat bir ülkenin vatandaşlarının ekonomik refahı hakkındaki doğru bilgiyi ise GSMH verecektir. Çünkü GSMH bir ülkenin vatandaşlarının yurtiçi ve yurtdışında elde ettikleri gelirin ölçütüdür.

DİĞER ULUSAL GELİR ÖLÇÜTLERİ
Safi Yurtiçi Hâsıla (SYH) ve Safi Milli Hâsıla (SMH): GSYH brüt bir büyüklüktür. Safi (net) yurtiçi hâsılaya ulaşmak için GSYH’dan amortismanların çıkarılması gerekmektedir.
SYH = GSYH - Amortismanlar
SMH = GSMH – Amortismanlar

Milli Gelir (MG) = SMH - Dolaylı Vergiler + Sübvansiyonlar ya da ; MG = Ücret + Kar + Faiz + Rant

Aslında MG üretim faktörlerine yapılan ödemelerin toplamından başka bir şey değildir. O yüzden MG’e aynı zamanda “faktör fiyatları ile safi milli hâsıla” da denir.

*Örnek:
Bir ekonomide,
Tüketim Harcamaları: 80.000 Türk Lirası
Yatırım Harcamaları: 15.000 Türk Lirası
Kamu Harcamaları: 30.000 Türk Lirası
Net İhracat: 70.000 Türk Lirası
Net Faktör Gelirleri: 50.000 Türk Lirası
Amortismanlar: 3.000 Türk Lirası
Buna göre Safi Milli Hâsıla kaç Türk Lirası’dır?

NOMİNAL VE REEL GSYH

Cari fiyat: Hesap döneminde piyasada geçerli olan fiyattır.

Nominal GSYH:
GSYH’ nın hesaplamanın yapıldığı dönemdeki piyasa fiyatları cinsinden değeridir. Nominal GSYH’ ya carifiyatlarla GSYH da denir.

Reel GSYH:
Belirli bir yıldaki GSYH’ nın baz yılı fiyatları cinsinden değeridir.
Nominal GSYH içinde fiyat değişmelerini de barındırdığı için özellikle bir ekonominin performansını değerlendirmede kullanılamaz. O yüzden fiyat değişmelerinin etkilerini içermeyen, dolayısıyla ekonominin gerçek üretim kapasitesini yansıtan bir ölçüte ihtiyaç vardır.
Bu reel ya da sabit fiyatlarla GSYH’dır. Reel GSYH hesaplanırken genellikle bir baz yıl seçilip GSYH o yılın fiyatları ile hesaplanır.
Nominal GSYH ile reel GSYH arasındaki temel fark kullanılan fiyatlardır. TÜİK sabit fiyatlarla GSYH hesaplamalarında 1998 yılı fiyatlarını kullanmaktadır.

Ekonomik Büyüme
Reel GSYH belki de en çok kullanılan ulusal gelir ölçütüdür. Çünkü bir ekonominin bir yıldan diğer yıla büyüme oranı reel GSYH kullanılarak ölçülebilir.

*Ekonomik büyüme bir ekonominin üretim kapasitesinin zaman içerisinde reel olarak artmasıdır. Ekonominin üretim kapasitesindeki reel değişimi ölçmenin en güvenilir yolu ise reel GSYH’ daki değişimi ölçmektir.

*Örnek:
Bir ekonomide;
2011 yılı reel Gayrisafi Safi Yurtiçi Hâsıla 135 milyar Türk Lirası,
2012 yılı reel Gayrisafi Safi Yurtiçi Hâsıla 150 milyar Türk Lirasıdır.
Buna göre bu ekonomide büyüme oranı yüzde kaçtır?

GSYH Deflâtörü
Fiyat endeksi bir grup mal ve hizmetin cari fiyatlarla değerinin aynı mal grubunun belirli bir yıldaki (baz yıl) fiyatlarla değerine oranıdır. *Cari fiyatlarla hesaplanmış GSMH’ yi reel olarak hesaplayabilmek için ‘’fiyat endeksi’’ kullanılır.
Ekonomideki tüm mal ve hizmetleri içeren fiyat endeksi GSYH Deflatörü’dür. GSYH deflatörü bir ülkede üretilen tüm nihai mal ve hizmetlerin genel fiyat ortalamasının değişimini yansıtır.

Nominal GSYH’nın Hesaplanması

Nominal GSYH’yı hesaplayabilmek için her bir mal için verilen o yılın üretim miktarını malın o yıldaki piyasa fiyatı ile çarpmak, sonrasında üretilen her bir malın toplam piyasa değerini toplamak gerekir.

Reel GSYH’ nın Hesaplanması
Reel GSYH’nin hesaplanabilmesi için öncelikle bir baz yıl seçilip GSYH’nın o baz yılın fiyatları kullanılarak hesaplanması gerekmektedir. Yukarıdaki örnekte baz yılımız 2010 yılı olsun.

GSYH Deflatörünün Hesaplanması
GSYH deflatörü ekonomide üretilen tüm mal ve hizmetlerin ortalama fiyat değişimini yansıtır ve kabaca nominal GSYH’ nin reel GSYH’ ya oranıdır.

Not:Baz yılın GSYH deflatörü 100’dür.

GSYH Her Şeyi Ölçer mi?
GSYH kanun dışı ekonomik aktiviteleri içermez. Örneğin kaçak içki-uyuşturucu üretim ve ticareti, kumar vb. mal ve hizmetler her GSYH içerisine dahil edilmezler.
Kayıt dışı ya da yeraltı ekonomisi dediğimiz, bildirilmeyen, kayıt dışı yapılan iktisadi işlemler de GSYH hesaplamalarına dahil edilmezler. Örneğin, hafta sonu evinizi aslında asıl mesleği boyacı olmayan bir boyacıya boyatıp ve ücretini nakit öderseniz bu işlem GSYH içerisinde yer almayacaktır.
Piyasa dışı iktisadi aktiviteler GSYH’ ya dahil edilmezler. Eğer markete gidip bir kilo salatalık alır ve tüketirseniz bu GSYH içerisinde yer alır. Fakat evimizin bahçesinde yetiştirip tükettiğiniz salatalık GSYH’ ya dahil edilmeyecektir.

GSYH’ nın sabit ya da nominal fiyatlarla hesaplanıyor olması mal ve hizmetlerin kalitelerinde ortaya çıkan iyileşmelerin hesaba katılmasını imkansız kılmaktadır.
Bir ekonomide üretilen mal ve hizmetler GSYH’ ya dahil edilirken, bu mal ve hizmetleri üretim ve tüketimi esnasında çevreye verilen zarar GSYH’ ya dahil edilemez.

BİR REFAH ÖLÇÜTÜ OLARAK GSYH VE ULUSLARARASI REFAH KARŞILAŞTIRMALARI
Kişi Başına GSYH: Bir ekonomide fert başına düşen ortalama GSYH’ dır.
Kişi başına düşen GSYH için en makro düzeydeki üretkenlik (verimlilik) ölçütü de denebilir. Zira KBGSYH bir ekonomideki ortalama adam başına üretimi vermektedir. Tabiî ki bir ekonominin refah düzeyindeki değişimi izleyebilmek için kişi başına düşen nominal GSYH’ den ziyade kişi başına düşen reel GSYH’ deki değişime bakmak gerekir.

Nominal Döviz Kuru:
Bir ulusal paranın bir biriminin başka bir ulusal para cinsinden değeri yani fiyatıdır. Diğer bir ifade ile bir ülkenin parasının başka bir ülkenin parasına dönüşüm oranıdır.

Reel Döviz Kuru: Nominal döviz kuru parasal bir ifadedir. Reel döviz kuru ise iki ülke arasındaki benzer mal ve hizmetlerin dönüşüm oranıdır. Reel döviz kuru belirli bir grup mal ve hizmetin ülke arasındaki değişim oranıdır. *Reel döviz kuru yurtiçi fiyat düzeyi, yurtdışı fiyat düzeyi ve nominal döviz kurunun bir fonksiyonudur.

Satın Alma Gücü Paritesi (SGP):
Gerçek bir refah karşılaştırması yapabilmek için o ülkenin KBGSYH’ nın satın alma gücü’ne bakmak gerekir. Satın alma gücü paritesi (SGP), ülkelerarasındaki fiyat düzeyi farklılaşmasını ortadan kaldıran bir çeşit düzeltilmiş döviz kurudur. Satın alma gücü paritesi belirli bir mal ve hizmet sepetinin satın alınabilmesi için gerekli ulusal para tutarlarının birbirine oranıdır. Başka bir ifadeyle SGP, farklı para birimlerinin satın alma gücünü eşitleyen bir değişim oranıdır.

*İnsani Gelişme Endeksi (İGE):
İGE gelir, eğitim ve sağlıklı yaşam süresini hesaba katarak ülkeleri insani gelişme düzeyine göre sıralayan bir endekstir.
Ülkeler arasında daha doğru bir refah karşılaştırması yapabilmek için Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından geliştirilen İnsani Gelişme Endeksine (İGE) bakmak gerekebilir. Endeksin en önemli bileşeni SGP ile hesaplanan kişi başına reel GSMH’ dır. Endeksin amacı, gelir düzeyinin ötesine geçen bir refah değerlendirmesi yapmaktır.

Bu endekse göre Türkiye 2011 yılında insani gelişme açısından 187 ülke arasında 92. dir. Aslında Türkiye aynı yıl, SGP’ ne göre hesaplanmış kişi başına reel GSMH’ ya göre 57. sıradadır.
İnsani Gelime Endeksi Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) tarafından hazırlanmakta ve İnsani Gelişme Raporu içerisinde her yıl açıklanmaktadır. İnsani gelişmede 1 numaralı ülke Norveç’tir. İnsani gelişme endeksine göre sonuncu olan ülke ise Kongo’ dur.

Türkiye’deki iktisadi gelişmenin toplumun yaşam kalitesine ve sosyal gelişmeye tam olarak yansımadığının bir göstergesidir. İGE açısından Türkiye, ‘’ Yüksek İnsani Gelişme ‘’ grubunda yer almaktadır.



Sınavlarda Başarılar Dileriz...
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst