Aöf Örgüt Kuramı 5.Ünite Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Örgüt Kuramı 5.Ünite Ders Notları


İKTİSADİ ÖRGÜT KURAMLARI

 İktisadi kuramlar, örgüt sahiplerinin örgütü servet artırımı için oluşturduklarını ve kararlarını bu amaçla verdiklerini öngörür.
 İktisadi yaklaşımlar: vekâlet kuramı ve işlem maliyetleri kuramıdır.
 Örgütler ve iktisat arasındaki bağ ilk kez COASE tarafından ortaya atılmıştır.
 COASE, “Örgütler neden vardır ?” sorusunun cevabını ararken örgütlerin bazı durumlarda üyeleri arasındaki ilişkileri Pazar mekanizmalarından ucuza ve kolayca yürütebilecekleri önermesini yapmıştır.

İŞLEM MALİYETLERİ KURAMI

 İşlem maliyetleri; karşı tarafla yapılan pazarlık, izleme ve sözleşme yaptırımlarını uygulama maliyetleri ve ayrıca işlemlerin tamamlanması için gerekli planlama, uyarlama ve takip işlerinin toplam maliyetidir.
 İşlem, bir mal ya da hizmetin bir örgütsel sınırdan çıkıp bir diğerinin sınırına geçmesi durumunu ifade eder.
 İşlem maliyetleri kuramı, örgütün amacının çevreyle ve örgüt içinde yapılan kaynak alışverişlerinin maliyetini en aza indirmek olduğunu öne süren yaklaşımdır. Bu yaklaşım örgütlerin başka örgütlerle ilişkiye girdiklerinde kendilerini alışveriş risklerinden nasıl koruyacaklarını inceler.
 WİLLİAMSON, Coase ‘ın fikirlerini geliştirmiş ve işlem maliyetleri yaklaşımının temellerini atmıştır.
 Williamson, hiyerarşiler ve pazarlar arasındaki farklılıkları araştırmıştır.
 Hiyerarşi, işletmelerde astların ne yapacağının komuta zinciri yoluyla iletildiği durumdur.
 İşlemlerin örgüt sınırları içinde ast üst ilişkileri çerçevesinde yürütülmesine HİYERARŞİ denir.
 İşletmelerin örgüt sınırları dışında taraflar arasında alışveriş yoluyla yürütüldüğü piyasaya PAZAR denir.
 İşlem maliyetleri kuramının temel davranışsal varsayımları, fırsatçılık ve sınırlı rasyonelliktir.
 Sınırlı rasyonellik, işlem maliyetleri kuramında kişilerin bilgi derleme ve işletme yetilerinin kısıtlı olması durumunu ifade eder.
 Kişilerin kendi çıkarlarını ön plana almaları ve bu amaçla gerekirse karşı tarafı yanıltmaları durumuna FIRSATÇILIK denir.

İŞLEM MALİYETLERİNİN DÜŞÜK OLDUĞU DURUMLAR

 Örgütler sözleşmeye has yatırımlar gerektirmeyen mal ve hizmet alışverişinin yapılması
 Çevresel belirsizliğin az olması
 Çok sayıda potansiyel alışveriş partnerinin bulunması

SÖZLEŞMEYE HAS YATIRIMLAR

 Belirli bir alışveriş ilişkisine katma değer yaratmakla birlikte başka bir alışveriş ilişkisinde herhangi bir değeri olmayan becerilere, teçhizata ve bilgiye yapılan yatırımlara SÖZLEŞMEYE HAS YATIRIMLAR denir.

SÖZLEŞMEYE HAS YATIRIMIN TÜRLERİ

 MEKÂNSAL YATIRIMLAR:

Taşıma ve envanter maliyetlerini aşağı çekmek üzere yerleştirilmiş gayrimenkulleri, yani taşınmaz malları ifade eder.
 FİZİKSEL YATIRIMLAR:
İşletme özel teçhizat ve makineleri ifade eder.
 İŞ GÜCÜ YATIRIMLARI:
Sözleşme özelinde geliştirilen insan sermayesi veya bu sözleşme için çalışanlara verilen eğitimlere denir.
 TAHSİS EDİLMİŞ YATIRIMLAR:
Belirli bir sözleşme için yapılmış ve başka bir sözleşme için kullanılamayan büyük çaplı yatırımlara denir.


KÜÇÜK SAYILAR SORUNU

 Örgütün az sayıda potansiyel alışveriş partnerinin olması durumunu ifade eder.
 Bu durum örgütleri kısıtlayarak tarafların birbirini sömürme şansını artırır.
 Küçük sayılar sorunu sonucunda fırsatçılık riski artar.

HİYERARŞİK VEYA BÜROKRATİK KONTROL

 Örgütün mal ve hizmet üretimi için ihtiyaç duyduğu işlemleri, dış sözleşmelerle piyasa mekanizmasına ihale etmek yerine iç sözleşmeler yoluyla kendi bünyesinde gerçekleştirmesi durumuna denir.

VEKÂLET KURAMI

 Jensen ve Meckling tarafından geliştirilmiştir.
 Örgütü, örgüt sahipleri ve çalışanlar arasında bir dizi sözleşme olarak gören yaklaşımdır.
 Vekâlet maliyetleri, örgütün amacına hizmet etmeyen vekil davranışlarının sonucunda gelişen maliyetlerdir. Bu maliyetler:
o Vekil davranışlarını izleme
o Sözleşme şartlarını uygulama maliyetleridir.
 Vekâlet kuramında örgütün sahipleri ya da hissedarlarına ASİL adı verilir.
 Vekâlet kuramında asiller tarafından örgütü yönetmek üzere istihdam edilen yönetici ve çalışanlara VEKİL denir.
 Vekâlet kuramının temel varsayımı:
o İşletmelerin asil ve vekil arasındaki çıkar çatışması üzerinden incelenebileceğidir.
 Vekâlet kuramının temel uygulama alanı
o Firma sahipleri ve yöneticileri arasındaki bakış açısı ve güdülerin farklı olmasından kaynaklanan çatışmalardır.
 Vekâlet kuramına göre işletmeler asiller ve vekillerin çıkarlarını uyumlu hale getirirlerse yüksek performansa ulaşabilir.

BİLGİ ASİMETRİSİ

 İşlemlerle ilgili bilgilerin taraflar arasında eşit dağılmış oluşuna denir.

ARTIK KAYIP

 Vekâlet kuramına göre vekillerinde kendilerine dönük amaçları vardır ve yeri geldiğinde yetkilerini asillerin çıkarlarına değil kendi çıkarlarına hizmet edecek biçimde kullanabilirler. Bu duruma ARTIK KAYIP denir.

ÇIKTI ODAKLI SÖZLEŞMELER

 Vekilin performansının yaptığı işin çıktısına bağlı olarak belirlenmesini öngörür.
 Bu sözleşmeler komisyon, hisse senedi opsiyonları, mülkiyet haklarının devri veya Pazar mekanizması temelidir.

DAVRANIŞ ODAKLI SÖZLEŞMELER

 Vekilin performansının asil tarafından belirlenen prosedürlere uygun davranıp davranmadığına bağlı olarak belirlenmesini öngörür.
 Bu sözleşmeler maaş veya hiyerarşik yönetim temellidir.
 Uzun vadeli iş ilişkilerinde kullanış olan sözleşme türü davranış odaklı sözleşmeler iken kısa vadeli sözleşmelere dayanan işlerde çıktı odaklı sözleşmeler daha fazla tercih edilir.

AHLAKİ RİSK

 Vekilin örgütün çıkarları için beklenen gayreti gösterememesi yani vekilin kaytarması durumudur.


KÖTÜ SEÇİM

 Asilin, vekilin bilgi ve becerileriyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadan sözleşme yapması durumudur.

YÖNETİM KURULLARININ SORUMLULUKLARI

 Örgütten gelen rapor ve bilgiler ışığında örgütün performansını değerlendirme
 Örgütün üst düzey yönetimine yol gösterme
 Örgütü iyileştirecek tavsiyelerde bulunma
 Örgütü iyileştirecek eleştirilerde bulunma

İKTİSADİ ÖRGÜT KURAMLARINA GETİRİLEN ELİŞTİRİLER

 İktisadi kuramlara göre kişiler kendi çıkarları için güdülenmişlerdir.
 Vekâlet kuramında sorunun vekillerden kaynaklandığı önerilmektedir.
 Vekâlet kuramı sadece vekilin kendini yanıltıcı şekilde tanıtması sorununu ele almıştır.
 Fırsatçılık, tembellik, işten kaytarma gibi eğilimler bu kuramlarda abartılı bir şekilde ele alınmaktadır.
 Vekâlet kuramı kişisel çıkar kollamanın insan doğası olduğunu iddia eder.

ÖĞRENME BİLGİLERİ

İktisadi yaklaşımlar:
Vekâlet Kuramı
İşlem Maliyetleri Kuramı
Kişi veya örgütler arası alışverişleri yönetmek için yapılan pazarlık, izleme ve yönetişim maliyetlerini tümüne İŞLEM MALİYETLERİ denir.
Coase’nin fikirlerini geliştirerek örgütsel iktisat kuramlarına katkıda bulunmuş ve işlem maliyetleri kuramının temellerini WİLLİAMSON atmıştır.

Örgütlerde astların ne yapacağının komuta zinciri yoluyla iletildiği duruma HİYERARŞİ denir.
Vekâlet kuramını geliştirenler:
JENSEN
MECKLİNG
Vekâlet kuramında örgütün sahipleri ya da hissedarlarına ASİLLER denir.
Bir mal ya da hizmetin bir örgütsel sınırdan çıkıp bir diğerinin sınırına geçmesi durumuna İŞLEM denir.
İşlemlerin örgüt sınırları dışında taraflar arasında alışveriş yoluyla yürütüldüğü piyasaya PAZAR denir.
Vekâlet kuramının temel uygulama alanı:
o FİRMA SAHİPLERİ VE YÖNETİCİLERİ ARASINDAKİ BAKIŞ AÇILARI VE GÜDÜLERİN FARKLI OLMASINDAN KAYNAKLANAN ÇATIŞMALARDIR.

Karşı tarafla yapılan pazarlık, izleme ve sözleşme yaptırımlarını uygulama maliyetleri ve ayrıca işlemin tamamlanması için gerekli planlama, uyarlama ve takip işlerinin toplam maliyetine İŞLEM MALİYETLERİ denir.
Örgütün mal ve hizmet üretimi için ihtiyaç duyduğu işlemleri iç sözleşmeler yoluyla kendi bünyesinde gerçekleştirmek yerine dış sözleşmelerle piyasa mekanizmasına ihale etmesi durumuna PAZAR KONTROLÜ denir.
Belirli bir alışveriş ilişkisine katma değer yaratmakla birlikte başka bir alışveriş ilişkisinde herhangi bir değeri olmayan becerilere, teçhizata ve bilgiye yapılan yatırımları SÖZLEŞMEYE HAS YATIRIMLAR ifade eder.
Kişilerin kendi çıkarlarını ön plana almaları ve bu amaçla gerekirse karşı tarafı yanıltmaları durumuna FIRSATÇILIK denir.
İşlem maliyetleri kuramında kişilerin bilgi derleme ve işleme yetilerinin kısıtlı olması durumunu SINIRLI RASYONELLİK ifade eder.
Sözleşme özelinde geliştirilen insan sermayesi veya bu sözleşme için çalışanlara verilen eğitime İŞ GÜCÜ YATIRIMLARI denir.
Örgütün az sayıda potansiyel alışveriş partnerinin olması durumunu KÜÇÜK SAYILAR SORUNU ifade eder.
Vekâlet kuramına göre vekillerinde kendilerine dönük amaçları vardır ve yeri geldiğinde yetkilerini asillerin çıkarlarına değil, kendi çıkarlarına hizmet edecek şekilde kullanabilirler bu duruma Vekâlet kuramında ARTIK KAYIP denir.
Vekâlet kuramına göre işletmeler yüksek performansa ulaşabilmeleri için ASİLLERİN VE VEKİLLERİN ÇIKARLARININ UYUMLU HALE GETİRİLMESİ gerekir.


İşlemlerle ilgili bilgilerin taraflar arasında eşit dağılmamış oluşuna BİLGİ ASİMETRİSİ denir.
Örgütler ve iktisat arasındaki bağ ilk kez COASE tarafından ortaya atılmıştır.
Örgütün amacının çevreyle ve örgüt içindeki yapılan kaynak alışverişlerinin maliyetini en aza indirmek olduğunu öne süren kuram İŞLEM MALİYETLERİ KURAMIDIR.
Williamson’ın başlıca araştırma alanları:
HİYERARŞİLER
PAZARLAR
Örgütü örgüt sahipleri ve çalışanlar arasında bir dizi sözleşme olarak gören yaklaşım VEKÂLET KURAMI dır.
Örgütlerin başka örgütlerle ilişkiye girdiklerinde kendilerini alışveriş risklerinden nasıl koruyacaklarını inceleyen
kuram İŞLEM MALİYETLERİ KURAMIDIR.
İşlemlerin örgüt sınırları içerisinde ast üst ilişkileri çerçevesinde yürütülmesine HİYERARŞİ denir.
İşlem maliyetleri kuramının temel davranışsal varsayımları
FIRSATÇILIK
SINIRLI RASYONELLİK
Sözleşmeye has yatırımın türleri:
MEKÂNSAL YATIRIMLAR
FİZİKSEL YATIRIMLAR
İŞ GÜCÜ YATIRIMLARI
TAHSİS EDİLMİŞ YATIRIMLAR
İşlem maliyetlerinin düşük olduğu durumlar:
ÖRGÜTLERİN SÖZLEŞMEYE HAS YATIRIMLAR GEREKTİRMEYEN MAL VE HİZMET ALIŞVERİŞİNİN YAPILMASI
ÇEVRESEL BELİRSİZLİĞİN AZ OLMASI
ÇOK SAYIDA POTANSİYEL ALIŞVERİŞ PARTNERİNİN BULUNMASI
Temel varsayımı örgütlerin asil ve vekil arasındaki çıkar çatışması üzerinden incelenebileceği olan kuram VEKÂLET KURAMIDIR.
Vekilin performansının yaptığı işin çıktısına bağlı olarak belirlenmesini öngören yaklaşım ÇIKTI ODAKLI SÖZLEŞMELERDİR.
Yönetim kurullarının sorumlulukları arasında yer alanlar:
ÖRGÜTTEN GELEN RAPOR VE BİLGİLER IŞIĞINDA ÖRGÜTÜN PERFORMANSINI DEĞERLENDİRME
ÖRGÜTÜN ÜST DÜZEY YÖNETİMİNE YOL GÖSTERME
ÖRGÜTÜ İYİLEŞTİRECEK TAVSİYELERDE BULUNMA
ÖRGÜTÜ İYİLEŞTİRECEK ELEŞTİRİLERDE BULUNMA
İktisadi örgüt kuramlarına getirilen eleştiriler:
İKTİSADİ KURAMLARA GÖRE KİŞİLER KENDİ ÇIKARLARI İÇİN GÜDÜLENMİŞLERDİR
VEKÂLET KURAMINA GÖRE SORUNUN VEKİLLERDEN KAYNAKLADIĞI ÖNERİLMEKTEDİR.
VEKÂLET KURAMI SADECE VEKİLİN KENDİNİ YANILTICI ŞEKİLDE TANITMASI SORUNUNU ELE ALMIŞTIR.
FIRSATÇILIK, TEMBELLİK, İŞTEN KAYTARMA GİBİ EĞİLİMLER BU KURAMLARDA ABARTILI BİR ŞEKİLDE ELE ALINMAKTADIR.
VEKÂLET KURAMI KİŞİSEL ÇIKAR KOLLAMANIN İNSAN DOĞASI OLDUĞUNU İDDİA EDER.
Uzun vadeli iş ilişkilerinde kullanışlı olan sözleşme türü DAVRANIŞ ODAKLI SÖZLEŞEMELERDİR. Kısa vadeli iş ilişkilerinde kullanışlı olan sözleşme türü ÇIKTI ODAKLI SÖZLEŞMELERDİR.
Küçük sayılar sorunu sonucunda FIRSATÇILIK RİSKİ ARTAR.
Örgütün amacına hizmet etmeyen vekil davranışlarının sonucunda gelişen maliyetlere VEKÂLET MALİYETLERİ denir.
Vekâlet kuramında asiller tarafından örgütü yönetmek üzere istihdam edilen yönetici ve çalışanlara VEKİLLER denir.
Vekil davranışlarını izleme ve sözleşme şartlarını uygulama maliyetlerine VEKÂLET MALİYETLERİ denir.
Taşıma ve envanter maliyetlerini aşağı çekmek üzere yerleştirilmiş gayrimenkuller yani taşınmaz mallara MEKANSAL YATIRIMLAR denir.
Belirli bir sözleşme için yapılmış ve başka bir sözleşme için kullanılamayan büyük çaplı yatırımlara TAHSİS EDİLMİŞ YATIRIMLAR denir.
Vekilin performansının asil tarafından belirlenen prosedürlere uygun davranıp davranmadığına bağlı olarak belirlenmesini öngören yaklaşıma DAVRANIŞ ODAKLI SÖZLEŞMELER denir.


Vekilin örgütün çıkarları için beklenen gayreti gösterememesi yani vekilin kaytarması durumuna AHLAKİ RİSK denir.
Asilin, vekilin bilgi ve becerileriyle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadan sözleşme yapması durumuna KÖTÜ SEÇİM denir.
Coase’a göre Pazar ve hiyerarşi örgütlenmesi şeklinde alışveriş yapma kararını etkileyen en önemli etmen PAZAR VE HİYERARŞİNİN GÖRECE MALİYETLERİ
Pazar mekanizmasıyla oluşturulacak bir sözleşme GELECEĞİN BELİRSİZ OLMASI NEDENİYLE SÖZLEŞMELER HİÇ BİR ZAMAN TÜM OLASILIKLARI KAPSAYAMAZ şeklindeki ifade ile verimli olmayabilir.
İşlem maliyetlerini SÖZLEŞMEYE HAS YATIRIMLAR artırır.
Alışveriş partnerlerinin sayısının azalması yani küçük sayılar sorunu beraberinde FIRSATÇILIK RİSKİNİN ARTMASINI getirir.
A örgütünün B örgütüne karşı fırsatçı davranışlar sergilemesi olasılığını ÖRGÜT B’NİN ÖRGÜT A’YA KAYNAK AÇISINDAN BAĞIMLI OLMASI artırır.
Vekâlet kuramının temel uygulama alanı FİRMA SAHİPLERİ VE FİRMA YÖNETİCİLERİ ARASINDAKİ BAKIŞ AÇISI VE GÜDÜLERİN FARKLI OLMASINDAN KAYNAKLANAN ÇATIŞMALARDIR.
MUHASEBE BİLGİLERİ izlemeyle ilgili bir maliyettir.
Vekâlet kuramının varsayımlarından birisi VEKİLLER ÖRGÜT İÇİN ASİLLERDEN DAHA AZ RİSK ALMA EĞİLİMİNDEDİRLER.
Ahlaki riskin bir örneği yöneticilerin kaytarması durumudur. Ahlaki riski kontrol etmenin birkaç yolu vardır. Örgüt sahibinin kullanma olasılığının en az olduğu bu yöntem YÖNETİCİYİ İŞE ALMA VE KAYTARMAYA GÖZ YUMMADIR.
Vekâlet kuramına göre örgütler ASİLLERİN VE VEKİLLERİN ÇIKARLARININ uyumlu hale gelmesiyle yüksek performansa ulaşırlar

 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst