Aöf Maliyet Muhasebesi Dersi 6.Ünite Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Maliyet Muhasebesi Dersi 6.Ünite Ders Notları

SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİ
Çok sayıda ve birbirinden farklı türde mamul veya hizmetlerin üretildiği üretim işletmelerinde kullanılan bir maliyet
sistemidir. Çeşit olarak, miktar olarak az ve birbirlerine benzemeyen mamullerin üretiminin yapıldığı bir üretim
ortamında, üretilebilecek mamullerin maliyetinin hesaplanmasında sipariş maliyet sistemi kullanılmalıdır.
Bir başka ifade ile sipariş maliyet sistemi; “birbirinden fiziksel açıdan farklı heriş ya da üretim grubu (üretim partisi) için
katlanılan maliyetlerin ayrı ve özel olarak izlenerek sipariş maliyeti kartlarında toplandığı maliyet sistemi olarak da
tanımlanabilir. Sipariş maliyeti sistemi, uygulamada “iş emri maliyeti”, “iş emri maliyeti sistemi” ve “özel sipariş sistemi”
gibi adlarla da anılmaktadır.
****Eğer bir işletme küçük partiler hâlinde birbirine benzemeyen mamuller üretirse ve bu mamullerin
maliyetleri farklı ise işletme her bir mamul ya da partinin maliyetini ayrı ayrı izlemelidir.
Sipariş Maliyeti Sisteminin Özellikleri
• Sipariş maliyeti sistemi, belirli partiler hâlinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça farklı tür ya da
nitelikte mamuller üreten işletmelerde, her bir mamul veya mamul grubunun maliyetlerini ayrı saptayabilmek için
kullanılmaktadır.
• Sipariş maliyet sistemi, müşteri isteklerine uygun mamullerin üretimi söz konusu olduğunda, siparişe özgü
maliyetlerin hesaplanmasına olanak vermektedir.
• Siparişe özgü üretim maliyetleri, direkt ilk madde/malzeme gideri, direkt işçilik gideri ve genel üretim giderleri ve
siparişin müşterilere teslim maliyetlerinden oluşmaktadır. Bu maliyetlerin, sipariş edilen mamullerin üretimi ile
ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Direkt ilk madde/malzeme ve direkt işçilik maliyetleri siparişlere doğrudan
yüklenmektedir. Genel üretim maliyetleri ise genellikle tahmini olarak yüklenmektedir. Sipariş edilen mamullerin üretimi
tamamlandıktan sonra, siparişe ilişkin yarı mamul kalması söz konusu değildir.
• Sipariş maliyet sistemi, hizmet sektöründe danışmanlık firmaları, reklam ajansları vb. tarafından uygulanabilirken,
üretim işletmelerinde de mobilya,gemi, otomotiv, yat, özel projeler ve inşaat vb. mamulleri üreten işletmeler tarafından
uygulanabilmektedir.
• Sipariş maliyeti sisteminde, siparişe yüklenecek direkt ilk madde/malzeme gideri, direkt işçilik giderleri ve genel
üretim giderleri tutarları“sipariş maliyeti kartı”nda gösterilmektedir.
• Sipariş maliyeti sistemi, sipariş esasına göre çalışan işletmelerle birlikte farklı türde mamulleri veya hizmetleri stok
için üreten işletmelerde de kullanılmaktadır.
Sipariş maliyet sisteminin yararları şu şekilde sıralanabilir:
• Kârlı işlerin, kârsız işlerden kolayca ayırt edilebilmesini sağlar.
• işletme tarafından gelecekte alınacak benzer siparişlerin maliyetlerinin tahmin edilmesine olanak sağlar.
• işletme tarafından gelecekte alınacak benzer siparişlerin maliyetlerinin tahmin edilmesine olanak sağlar ve
fiyatlamaya yardımcı olur.
• Maliyet verilerinin işletme yönetimine kullanışlı bir şekilde sunulmasını sağlar.
• Gerçek maliyetlerin, tahmini maliyetlerle karşılaştırılması ile faaliyetin rasyonelliğinin, verimliliğinin denetlenmesini
sağlar.
• Satış fiyatının maliyete dayalı olduğu ihalelerde ve diğer sözleşmelerde, özel siparişin maliyetinin hesaplanmasına
olanak sağlar. Bu gibi sözleşmelerde üretici işletme, maliyetlerin üzerine belirli bir kâr payı ilave ederek satış fiyatını
belirleyebilir. Bu durumda maliyetin özel olarak saptanmasına bu sistem olanak sağlamış olur.
• Üretimde kullanılan çeşitli ilk madde ve malzemelerin miktar olarak da belirlenmesi sonucu; işçilik zaman kontrolü, ilk
madde ve malzeme miktarı kontrollerine olanak sağlar.
• Siparişlerin ve maliyet merkezlerinin maliyetlerinin dökümü ve maliyet kontrolünün yapılmasına olanak sağlar.
• Çalışanların verimliliğinin ölçülmesi ve başarısının değerlendirilmesine olanak sağlar
Sakıncaları şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Her bir sipariş için maliyetlerin ayrıntılı ve özel olarak hesaplanması zaman alıcıdır ve personel maliyetlerini
artırmaktadır.
• Geçmişte yapılan siparişlerin maliyetlerinden hareket edilmesi bazen gelecekteki fiyat politikaları açısından yanlış
kararlara neden olabilmektedir.
• Sistem, fiili maliyet sistemine dayalı olarak uygulandığında fiili maliyet sisteminin sakıncalarını da beraberinde
getirmektedir
SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNDE KULLANILABİLECEK BELGELER
ilk Madde ve Malzeme Maliyetleri ile ilgili Belgeler
İlk Madde ve Malzeme istek Fişleri
Üretilecek siparişlerde kullanılmak üzere gereksinim duyulan ilk madde ve malzemeleri çin üretim bölümünde bölüm
yöneticileri tarafından düzenlenen “ilk madde ve malzeme istek fişleri”, gereksinim duyulan ilk madde ve malzemeler
ile ilgili çeşitli bilgileri içermektedir.
******Burada endirekt ilk madde ve malzemelerin siparişlere önceden belirlenen tahmini genel üretim
maliyetleri yükleme oranları yardımıyla yüklendiğini hatırlatmakta yarar vardır.
ilk madde ve malzeme istek fişi kullanılmak suretiyle;
• Stok kartları üzerinde üretime sevk edilen ilk madde ve malzeme kadar azalma yapılmakta,
• Sipariş maliyeti kartı üzerine direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri işlenebilmekte,
• ilk madde ve malzeme istek fişi özetleri düzenlenerek, üretime sevk edilen ilk madde ve malzemelere ait yevmiye
kayıtları yapılabilmektedir.
İlk Madde ve Malzeme istek Fişleri Özeti
İlk madde ve malzeme istek fişi özeti; siparişlerle ilgili olarak belirli bir maliyet dönemi için düzenlenen ilk madde ve
malzeme istek fişlerinden yararlanarak, farklı tarihlerde ve çeşitli ilk madde/malzemelerin üretilen siparişlere göre
sınıflandırıldığı belgedir.
İşçi Ücret ve Giderleriyle ilgili Belgeler
İşçi Çalışma Kartları
İşçilik maliyetlerinin siparişlere ayrı ayrı yüklenmesi bu kaynak belge aracılığı ile sağlanır. Sipariş maliyeti sisteminde
her bir siparişin direkt işçilik maliyetini hesaplayabilmek, işçilerin işletmede bulundukları toplam zamanı hangi
bölümlerde ve hangi işlerde çalışarak geçirdiklerinin bilinmesini gerektirir. Bu amaçla düzenlenen belge “işçi çalışma
kartı”dır.
İşçi Çalışma Kartları Özeti
İşçi çalışma kartı özetinin toplamları, dönem sonlarında yevmiye kayıtlarının yapılmasında kullanılmaktadır.
**Sipariş maliyeti sisteminde her bir siparişin direkt işçilik maliyetini hesaplayabilmek, işçilerin işletmede
bulundukları toplam zamanı hangi bölümlerde ve hangi işlerde çalışarak geçirdiklerinin bilinmesini gerektirir.
Genel Üretim Maliyetleri ile ilgili Belgeler
Genel Üretim Maliyetleri Dağıtım Tabloları (Birinci, ikinci ve Üçüncü Dağıtım Tabloları)
Siparişlere ilişkin genel üretim maliyetlerinin belirlenmesinde, maliyet dağıtım tablolarının çok önemli bir işlevi vardır.
Sipariş Maliyeti Kartı Sipariş maliyet kartı, “belli bir siparişe ilişkin maliyetlerin toplandığı belgedir”. Sipariş maliyeti
kartı, işletmeden işletmeye bazı değişiklikler içermekle birlikte, genel olarak, sipariş ya da stok amacıyla üretimi
başlatılan bir mamul ya da mamul grubu için düzenlenmiş bir form olup; başlık, maliyet unsurları ve maliyet özeti
olmak üzere başlıca üç kısımdan oluşur. Üretimdeki her bir sipariş için ayrı bir sipariş maliyeti kartı açılır. bu
bölümlerde sipariş numarası, mamul türü, mamul miktarı, siparişin üretime alınma tarihi, üretimin bitişi tarihi, üretici iş
yerleri, direkt ilk madde ve malzeme kullanım tarihleri, miktarı, tutarı, direkt işçilik kullanım tarihleri, süresi, tutarı, genel
üretim maliyetleri yükleme temeli, yükleme oranı ve tutarı, toplam maliyet, birim maliyet, ilgililerin adı soyadı ve imzası
gibi bilgileri içermektedir. Her bir sipariş maliyeti kartı, bir büyük defter yardımcı hesabı olarak dikkate alınır ve hesap
planı buna göre kodlanır. Üretim aşamasındaki sipariş maliyeti kartlarındaki tutarların toplamı151 YARI MAMULLER
ÜRETİM HESABI’NIN borç kalanına eşit olmalıdır. Tamamlanan siparişler maliyet tutarları ile 152MAMULLER
HESABI’NA aktarılırken satışı gerçekleşenler de 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’NA aktarılmaktadır.
SİPARİŞ MALİYETİ SİSTEMİNİN TEMEL ESASLARI VE iŞLEYİŞİ
• Öncelikle, maliyetleri ayrı olarak izlenecek her mamul türü, grubu ya da partiler belirlenir. Bu üretimlerin her birine
birer sipariş numarası verilir ve sipariş sözcüğü ile ifade edilir. Bunun temel nedeni, üretilen mamuller; ister
müşterilerden alınan siparişleri karşılamak için olsun ister stok için olsun her bir siparişin maliyetinin ayrı olarak
izlenmesini sağlamaktır.
• Maliyetleri ayrı olarak izlenecek her bir sipariş için ayrı birer sipariş maliyet kartı açılır.
• Maliyetlerin sipariş temelinde izlenmesi esastır. Bu nedenle belge düzeni ve bilgi akışının buna göre düzenlenmesi
gerekir. Bu düzenleme yapılırken, direkt ve endirekt maliyetlerin ayrılması, sipariş temelinde izlenemeyen ancak
dağıtım yardımıyla siparişlere yüklenebilen genel üretim maliyetlerinin dağıtımında kullanılacak ölçüler ve tahmini
yükleme oranlarının belirlenmesinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
• Sipariş maliyet sisteminde önemli olan konu, her bir siparişin maliyetinin ayrı olarak belirlenmesidir. Proje tipi
üretimlerde siparişlerin teslimi aylar yada yılları aşabilir. Bu nedenle sistem dönemden daha çok siparişlere
odaklanmakta ve tamamlanmayan siparişler dönem sonunda yarı mamul olarak ele alınmaktadır.
• Siparişler tamamlandığında, sipariş maliyeti kartında toplanmış olan maliyetler toplam maliyetini oluşturur ve sipariş
sayısına bölünerek birim mamul maliyeti hesaplanır.
• Sipariş maliyeti sistemi, maliyetlerin kapsamı açısından tam maliyet ve kısmi maliyet sistemleri ile uygulanabilirken,
maliyetlerin gerçekleşmiş ya da geleceğe ilişkin olmasına göre de fiili ya da tahmini maliyet sistemleri ile birlikte
uygulanabilir. Her bir siparişin farklı özellikler taşıması nedeniyle standart maliyet sisteminin uygulanmasında kimi
zaman güçlüklerle karşılaşılmaktadır.
• Maliyetler sipariş temelinde izlenirken aynı zamanda maliyet merkezleri temelinde de izlenmek isteniyorsa direkt
maliyetler doğrudan siparişlerle ilişkilendirilirken,ikinci dağıtım sonucunda esas maliyet merkezlerinde toplanan
endirekt maliyetlerden oluşan genel üretim maliyetleri genel üretim maliyetleri yükleme oranları aracılığı siparişlere
yüklenir.
• Maliyetler siparişlere yüklendikten sonra, sipariş maliyet kartında toplanan; direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri,
direkt işçilik maliyetleri ve tahmini genel üretim maliyetleri toplam tutarı kadar yansıtma hesaplarının alacağı
karşılığında 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI borçlandırılır. Üretimi tamamlanan mamullere isabet toplam
üretim maliyeti kadar 152 MAMULLERHESABI borçlandırılırken 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI
alacaklandırılır.
• Siparişler müşterilere teslim edildiğinde ya da stoka üretilen mamuller satıldığında, maliyet tutarı üzerinden 620
SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’NA borç 152 MAMULLER HESABI’NA alacak kaydedilir. Bu durumda,
152 MAMULLER HESABI’NIN kalanı mevcut mamulleri ve 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’NIN kalanı da
üretim sürecinde henüz tamamlanmamış siparişlerin maliyetini gösterecektir.
• Siparişlere tahmini olarak yüklenen genel üretim maliyeti ile fiili genel üretim maliyeti arasında eksik ya da fazla
yüklemeye bağlı olarak bir fark ortaya çıktığında; bu fark, 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI, 151 YARI
MAMULLER ÜRETİM HESABI ve 152 MAMULLER HESABI arasında borç toplamları ile orantılı olarak dağıtılır ya da
doğrudan 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’NA aktarılır.
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE ÖZELLİKLİ KONULAR
Bazı siparişlerin üretim süresi bazen aylara bazen de yıllara yayılabilir. Bu durumda dönem sonu stoklarının durumu
önem kazanmaktadır. Siparişlerin üretiminde ortaya çıkan firelerin maliyetlerinin nasıl ele alınacağı ve
muhasebeleştirileceği de mamul maliyetlerinin doğru hesaplanabilmesi açısından önemlidir. Müşterilerden gelen
taleplere cevap verebilmek amacıyla siparişlerin maliyetlerinin dönem sonunu beklenmeksizin belirlemesi gerekir. Bu
amaçla henüz gerçekleşmemiş maliyetlerin de dikkate alınması ve siparişlere yüklenmesi gerekmektedir.
Sipariş Maliyet Sisteminde Normal Maliyet Uygulaması
Sipariş maliyetlerinin hesaplanması sürecindeki ilk adım maliyetlerin belirlenmesi ve kaydedilmesidir. Bu aşamada
maliyetler anlamlı ve doğru bir şekilde bir sınıflandırılmalı, maliyet merkezleri ve mamuller ile doğru bir şekilde
ilişkilendirilmelidir. Maliyetlerin ölçülmesi; direkt ilk madde/malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerinin
tutarlarının belirlenmesi ve bunların maliyet unsurları olarak sınıflandırılması anlamına gelir. Bu tutarlar, üretim
unsurları için harcanmış fiili ya da tahmini tutarlar olabilir. Özellikle belirtmek gerekirse genel üretim maliyetlerine ilişkin
belgelere maliyetler hesaplandıktan sonra ulaşılabilmektedir. Bu sorunun çözümü için, tahmini maliyetler
kullanılmaktadır. Üretim maliyetlerini belirlemek amacıyla sipariş maliyetlerinin hesaplanmasında fiili maliyet sistemi ve
normal maliyet sistemi kullanılmaktadır. Fiili maliyet sistemi, birim maliyetlerin belirlenmesinde kullanılan tüm
kaynakların “fiili tutarları”nın kullanılmasını gerektirmektedir. Normal maliyet sistemi ise işletmelerin ürettikleri
mamullere ait direkt ilk madde/malzeme ve direkt işçilik maliyetlerine ilişkin maliyetleri fiili tutarlar üzerinden ele
alırken; henüz belgelendirilmemiş ancak ortaya çıkması söz konusu olan genel üretim maliyetleri için “tahmini tutarları”
kullanmayı öngörmektedir. Sipariş maliyet sisteminde direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ve direkt işçilik
maliyetleri siparişler ile doğrudan ilişkilendirilebildikleri için tahmini tutarlara pek gereksinim yoktur. Ancak genel üretim
maliyetlerinin dönem boyunca düzenli bir seyir izlememeleri nedeniyle dönemler arasında dengesizlikler söz konusu
olabilmektedir.
Sipariş Maliyet Sisteminde Genel Üretim Maliyetlerinin Yüklenmesi
Birden Fazla Genel Üretim Yükleme Oranının Kullanılması
Siparişlere genel üretim yüklenmesi için direkt işçilik saati baz alınarak tek bir yükleme oranı kullanmak, bazı
siparişlere gereğinden çok, bazılarına da az yükleme yapılacağından, doğru olmayan (çarpık) maliyet yüklemesine
neden olabilir. Doğru mamul ve sipariş maliyetlemesi, ancak hacimle ilgili olmayan faaliyet temelli faaliyet sürücüleri
kullanımı ile mümkün olabilmektedir.
****Doğru ve sağlıklı mamul ve sipariş maliyetlemesi, ancak hacimle ilgili olmayan faaliyet temelli faaliyet
sürücüleri kullanımı ile mümkün olabilmektedir.
Faaliyet Temelli Maliyet Sisteminin Kullanılması
Genel üretim maliyetlerinin siparişlere dağıtılmasında hacim temelli yöntemlerin yerini faaliyet temelli yaklaşım almıştı
Genel üretim maliyetlerinin siparişlere faaliyet temelli olarak yüklenmesinde; genel üretim maliyetleri, öncelikle,
faaliyetlere dağıtılmaktadır. Daha sonra da faaliyetler düzeyinde biriken maliyetler, faaliyetler ile siparişler arasında
kurulan mantıksal ilişkilere göre faaliyet ölçüleri aracılığı ile siparişlere yüklenir.
Genel Üretim Maliyetleri Tahmini Yükleme Oranlarının Kullanılması
Genel üretim maliyetleri çok çeşitli ve farklı niteliklere sahip maliyetlerden oluşan bir maliyet unsurudur. Bu maliyetlerin
bir kısmı değişken bir kısmı sabittir. Değişken genel üretim maliyetleri, üretim miktarı ile ilişkili olarak artıp azalırken,
sabit kısımları ise faaliyet hacmi ile ilişkili olmayıp zamana bağlıdır.
Sipariş maliyet sisteminde genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde genel üretim maliyetleri tahmini
yükleme oranları kullanılır. Böylece başta düzensiz olarak gerçekleşen maliyetleri üretilen mamullere faaliyet hacmi ile
orantılı olarak dağıtmak ve bu maliyetleri kapasite ile ilişkilendirerek boş kapasite maliyetlerini üretim maliyetlerinden
ayırt etmek olmak üzere, çok sayıda zorluk ortadan kaldırmış olacaktır. sipariş maliyet sisteminde, çoğunlukla genel
üretim maliyetleri dönem içerisinde tamamlanan siparişlere tahmini olarak yüklenir. Dönem sonlarında fiili genel üretim
maliyetleri belirlendikten sonra gerekli düzeltme işlemleri yapılır. Fiili genel üretim maliyetlerinin tahmini yüklenen
genel üretim giderlerinden fazla olması durumunda, fark ilgili siparişlere eklenirken, eksik olması durumunda da
siparişlerin maliyetinden düşülür.
Genel üretim maliyeti yükleme oranlarının hesaplanabilmesi için;
• Genel üretim maliyetlerinin tek tek belirlenmesi,
• Her bir genel üretim maliyeti unsuru için bütçelenen (tahmini) tutarların belirlenmesi
• Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde faaliyetlerle ilişkili olarak direkt işçilik saati, direkt işçilik
maliyeti, makine saati vb. mantıklı, ölçülebilir ve uygulanabilir (pratik) dağıtım (yükleme) kriterlerinin belirlenmesi
gerekir. Daha sonra da aşağıdaki formül uygulanarak tahmini yükleme oranı hesaplanır.
ToplamTahminiGenelÜretimMaliyeti
GenelÜretimMaliyetiYüklemeOranı =
ToplamTahminşaliyetHacmi
ÖRNEK: H üretim işletmesinde gelecek yıl için bütçelenen toplam genel üretim maliyetleri tutarının 800.000.- olacağı
ve dağıtım kriteri olarak da makine saatleri seçilmiştir. Gelecek yıl içerisinde makinelerin toplam 20.000 saat
çalışacağı öngörülmüştür.
Bu durumda;
800.000
GÜM yükleme Oranı: = 40
20.000
Fiili GÜM > Tahmini (bütçelenen) GÜM = Eksik Yükleme
Fiili GÜM < Tahmini (bütçelenen) GÜM = Fazla Yükleme
hesaplanmış olacaktır. Eğer tahmini tutarlar ile fiili tutarlar birbirine eşitse herhangi bir fark ortaya çıkmayacaktır.
Ortaya çıkan farkın 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI ve 152 MAMULLER HESABI ve 620 SATILAN
MAMULLERİN MALİYETİ HESABI arasında borç kalanları ile orantılı olarak dağıtılması gerekecektir. Farkın önemli bir
büyüklük oluşturulmaması durumunda fark doğrudan 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’NA
aktarılabilir.Hesaplamada kullanılacak formüller aşağıdaki gibi olacaktır:
SMM
Satılan Mamullerin Payı = X Fark
(SMM+ Mamul + Y.mamul)
KAMPÜS AKADEMİ Maliyet Muhasebesi
39
Mamuller
Mamuller Payı= X Fark
(SMM+ Mamul + Y.mamul)
YarıMamuller
Yarı Mamul Payı= X Fark
(SMM+ Mamul + Y.mamul)
Eğer fazla yükleme varsa bu durumda yukarıdaki kaydın tersi yapılacaktır.
Sipariş Maliyeti Sisteminde Yarı Mamullerin Durumu
Sipariş maliyeti yönteminde yarı mamul maliyetleri de sipariş temelinde izlenir. Sipariş tamamlanıncaya kadar o
siparişle ilgili maliyetlerin tamamı, yarı mamul maliyeti olarak ele alınır. Mali tabloların ya da çeşitli raporların
hazırlanması söz konusu değilse bir sipariş için yarı mamul maliyetinden söz edilmez.
Dönem sonu itibarıyla, henüz tamamlanmamış siparişlerin sipariş maliyet kartlarında toplanan maliyetleri, mali
tablolarda dönem sonu yarı mamul stoklarında gösterilir. Henüz tamamlanmamış siparişlere ilişkin maliyetler ise yarı
mamul maliyetlerinde gösterilecektir.
Eğer sipariş “parçalı sipariş” ise bu durumda siparişin bir kısmı önce tamamlanıp, kalan kısmı daha sonra üretilip
teslim edilecektir. Bu durumda siparişin tamamlanan kısmına ilişkin maliyetler, 151 YARI
MAMULLERÜRETiMHESABI’ndan152 MAMULLER HESABI’NA aktarılacaktır.
Üretimi devam etmekte olan siparişlere ilişkin maliyetler ise 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’NIN yardımcı
hesaplarında siparişler temelinde tamamlanıncaya kadar izlenmeye devam edecektir. Bu mamuller tamamlandıktan
sonra, yine aynı süreç devam ederek, tamamlanan mamullerin maliyetleri 152 MAMULLER HESABI’NA aktarılacaktır.
Sipariş Maliyet Sisteminde Fire Maliyetlerinin Hesaplanması ve Muhasebeleştirilmesi
Üretim sürecinde çeşitli nedenlerle, miktar azalması şeklinde ortaya çıkan kayıpların, miktar azaltıcı ve maliyet artırıcı
bir unsur olarak fireyi ifade ettiğini ve firenin herhangi bir satış değerinin olmadığını söyleyebiliriz. Fire ile artıklar
birbirinden farklı şeylerdir. Firelerin üretimde yeniden kullanılmaları ya da herhangi bir satış değerine sahip olmaları
mümkün değilken artıklar hem yeniden üretimde kullanılabilir hem de düşük de olsa bir satış değerine sahiptir.
Bununla birlikte firelerin fiziksel varlıklarından söz edilmezken artıklardan fiziksel olarak söz edilebilmektedir. “normal
fireler” in maliyetleri siparişlerin maliyetini arttıran özellikte olmaları nedeniyle direkt ve endirekt malzemeler için 711
DİREK iLK MADDE VEMALZEME YANSITMA HESABI ve 731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ HESABI’NIN alacağı
karşılığında 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’NA yansıtılarak siparişlerin maliyetlerine eklenmelidir. Firelerin
“anormal fire” olması durumda ise fire tutarı151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’NIN alacağı karşılığında 689
DİĞER OLAĞANDŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI’NA kaydedilmek suretiyle Kanunen Kabul Edilmeyen Gider
olarak üretim maliyetlerinden çıkartılarak doğrudan sonuç hesaplarına aktarılmalıdır.
SİPARİŞ MALİYET SİSTEMİNDE MALİYETLERİN AKIŞI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
ilk Madde ve Malzemelerin Satın Alınması
150 ILK MADDE VE MALZEME HS. 130.000.-
150.01 Direkt Ilk Madde ve Malzeme 100.000,00
150.02 Endirekt Ilk Madde ve Malzeme 20.000,00
150.03 Isletme Malzemesi 10.000,00
100 KASA HS. 30.000.-
103 VERILEN ÇEKLER VE ÖDEME EMIRLER HS.
ilk Madde ve Malzemelerin Üretime Alınması
710 DIREKT ILK MADDE VE MALZEME GIDERLERI HS
730 GENEL ÜRETIM GIDERLERI HS
150 ILK MADDE VE MALZEME HS.
Üretimde işçilik Kullanımı
720 DIREKT ISÇILIK GIDERLER HS.
730 GENEL ÜRETIM GIDERLER HS.
335 PERSONELE BORÇLAR HS.
360 ÖDENECEK VERGI VE YASAL YÜK. HS.
361 ÖDENECEK SOSYAL GÜV. KESIN. HS.
İşçilik maliyetlerinin tahakkuku.
Üretim Maliyetlerinin Üretime (Siparişlere) Yüklenmesi
Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesi, ancak “tahmini genel üretim maliyetleri yükleme oranları” nın
kullanımı ile mümkün olabilmektedir. Bu nedenle genel üretim maliyetleri siparişlere ve üretime yüklenirken tahmini
tutarlar kullanılacaktır.
Örnekteki (D) üretim işletmesinde, Nisan 2012 döneminde, 5.000 D.i.S. faaliyet hacmi ve T100.000,- genel üretim
maliyeti bütçelenmiştir. Bu durumda tahmini yükleme oranı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır:
boş kapasite varsa, bu tutar 680 ÇALŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLAR HESABI’NA kaydedilecektir.
Burada göz önünde bulundurulması gereken önemli nokta; genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde
tahmini yükleme oranlarının kullanılmadır.
Dönem içinde gerçekleşen genel üretim maliyetleri fiili tutarlar üzerinden 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ
HESABI’NA, yüklenen tahmini genel üretim maliyetlerininde731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA
HESABI’NA yüklenmektedir. Bununla birlikte dönem içinde gerçekleşen ve siparişlerin üretiminde kullanılan direkt ilk
madde ve malzeme maliyetleri ile direkt işçilik maliyetlerine ilişkin fiili tutarların711 DİREK İLK MADDE VE MALZEME
GİDERLERİ YANSITMA HESABI ve 721 DİREK İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI aracılığı ile siparişler
temelinde 151 YARI MAMULLER ÜRETİM HESABI’NA yansıtıldığını belirtmekte yarar vardır.
Tamamlanan Siparişlerin Mamul Ambarına Alınması
Siparişlerin Mamul Ambarından Müşteriye Teslimi
*********Eksik yüklemenin işletmenin kârı ya da vergi matrahını düşük göstermesi bakımından eksik
yüklemenin tamamının satışların maliyetine aktarılarak düzeltilmesi avantajlı olarak gözükmektedir. Eğer
işletmede fazla yükleme söz konusu ise tam tersine düşünülmelidir. Ancak başarılı işletme kararları açısından
konu incelendiğinde, farkın ilgili hesaplara aktarılarak düzeltilmesi doğru bir yaklaşım olacaktır.
Dönem Sonunda Maliyet ve Yansıtma Hesaplarının Kapatılması

6.ÜNİTE İLE İLGİ SORULAR

1. Diğerlerinden ayrı bir işin, bir mamulün ya da bir mamul grubunun maliyetleri izlemeyi ve maliyeti özet olarak hesaplamayı sağlayan sistem, aşağıdakilerden hangisi ile ifade edilir?
a. Sipariş maliyeti sistemi
b. Özet maliyet sistemi
c. İş emri yöntemi
d. Safha maliyet sistemi
e. Değişken maliyet sistemi

2. Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminin özelliklerinden biri değildir?
a. Sipariş maliyeti sistemi, belirli partiler hâlinde üretim yapan ve her partide diğerlerinden oldukça farklı tür ya da nitelikte mamuller üreten işletmelerde kullanılmaktadır.
b. Sipariş maliyet sistemi; müşteri isteklerine uygun mamullerin üretimi söz konusu olduğunda, siparişe özgü maliyetlerin hesaplanmasına olanak vermektedir.
c. Siparişe özgü üretim maliyetleri; direkt ilk madde ve malzeme gideri, direkt işçilik gideri ve genel üretim giderleri ve siparişin müşterilere teslim maliyetlerinden oluşmaktadır.
d. Sipariş maliyeti sistemi, sipariş esasına göre çalışan işletmelerle birlikte farklı türde mamul ya da hizmetleri stok için üreten işletmelerde de kullanılmaktadır.
e. Sipariş maliyet sistemi, her zaman fiili genel üretim maliyeti yükleme oranlarını kullanmaktadır.

3. Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminin sağladığı yararlardan biri değildir?
a. Kârlı işlerin, kârsız işlerden kolayca ayırt edilebilmesini sağlar.
b. İşletme tarafından gelecekte alınacak benzer siparişlerin maliyetlerinin tahmin edilmesine olanak
sağlar.
c. Maliyet verilerinin işletme yönetimine kullanışlı bir şekilde sunulmasını sağlar.
d. İşletmenin geçmiş yıllardaki maliyetlerinin yorumlanmasını sağlar.
e. Çalışanların verimliliğinin ölçülmesi ve başarısının değerlendirilmesine olanak sağlar.

4. Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminde kullanılan belgelerden biri değildir?
a. İlk madde ve malzeme istek fişleri
b. İlk madde ve malzeme istek fişleri özeti
c. İlk madde ve malzeme satın alma iade fişi
d. Sipariş maliyeti kartı
e. İşçi çalışma kartları

5. Toplamları dönem sonlarında işçilik maliyetlerine ilişkin yevmiye kayıtlarının yapılmasında kullanılan belge aşağıdakilerden hangisidir?
a. Sipariş maliyet kartı
b. İşçi çalışma kartları özeti
c. İşçi çalışma kartları
d. Ücret bordrosu
e. İş emri kartı

6. Sipariş maliyeti sisteminde genel üretim maliyetlerinin belirlenmesinde kullanılan belge
aşağıdakilerden hangisidir?
a. Genel üretim maliyetleri dağıtım tablosu
b. İş emri kartı
c. Çalışma kartları
d. Endirekt malzeme tablosu
e. Endirekt işçilik tablosu

7. Üretim aşamasındaki sipariş maliyeti kartlarındaki tutarların toplamı ile aşağıdaki hesaplardan hangisinin bakiyesi eşit olmalıdır?
a. 720 DİREKT İfiÇİLİK GİDERLERİ HESABI
b. 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME
GİDERLERİ HESABI
c. 151 YARI MAMULLER ÜRETİM
d. 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI
e. 152 MAMULLER HESABI

8. Aşağıdakilerden hangisi sipariş maliyeti sisteminde genel üretim maliyeti yükleme oranlarının
hesaplanmasında kullanılmamaktadır?
a. Genel üretim maliyetlerini toplayıcı kriterlerin belirlenmesi gerekir
b. Her bir genel üretim maliyeti unsuru için tahmini tutarlarının belirlenmesi gerekir
c. Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde dağıtım (yükleme) kriterlerinin
belirlenmesi gerekir
d. Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde kullanılacak dağıtım (yükleme)
kriterinin mantıklı olması gerekir.
e. Genel üretim maliyetlerinin siparişlere yüklenmesinde kullanılacak dağıtım (yükleme)
kriterinin uygulanabilir (pratik) olması gerekir.

9. (A) İşletmesi’nin Nisan 2012 dönemine ilişkin bilgileri aşağıdaki gibidir:
Bu bilgilere göre döneme ilişkin olarak aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
a. Eksik yükleme 10.000.-’dir.
b. Eksik yükleme 20.000.-’dir.
c. Eksik yükleme 30.000.-’dir.
d. Fazla yükleme 10.000.-’dir.
e. Fazla yükleme 20.000.-’dir.

10-Yukarıdaki yevmiye kaydına ilişkin olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?
a. Eksik yükleme 4.000.-’dir.
b. Eksik yükleme 6.000.-’dir.
c. Eksik yükleme 10.000.-’dir.
d. Eksik yükleme 20.000.-’dir.
e. Fazla yükleme 10.000.-’dir.
1a 2e 3d 4c 5b 6a 7c 8a 9e 10d
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst