Aöf Maliyet Muhasebesi Dersi 8.Ünite Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Maliyet Muhasebesi Dersi 8.Ünite Ders Notları

BİRDEN FAZLA SAFHA OLMASI DURUMUNDA MALİYET HESAPLAMA SÜRECİ

Birden fazla safha olması durumunda maliyet hesaplama süreci şöyle gerçekleşmektedir:
• Her şeyden önce, dönem içinde gerçekleşen maliyetler her safhada (evrede)ayrı olarak biriktirilir.
• Dönem sonunda birinci safhada biriken maliyetler, dönem sonunda, safhanın (evrenin) “üretimi tamamlanan” birimleri
ile “yarı mamuller” i arasında dağıtılır.
• Birinci safhanın dönem sonu yarı mamulleri, izleyen dönemin dönem başı yarı mamulü olarak bu safhada kalırken,
birinci safhada hesaplanan tamamlanan birimlerin maliyeti, bir sonraki safha (evre) olarak düşünülen, ikinci safhaya
(evreye) devredilir.
• ikinci safhada (evrede) dönem içinde toplanan maliyetler ile birinci safhadan devralınan maliyetler, toplam maliyetleri
oluşturur. Bu maliyet toplamı, bu safhada (evrede) üzerinde üretim işlemleri yapılan ve üretimi tamamlanan mamuller
ile dönem sonu yarı mamulleri arasında dağıtılır.
• ikinci safhadan (evreden) sonra üçüncü bir safha (evre) söz konusu değilse, ikinci safhanın (evrenin) tamamlanan
birimleri için hesaplanan maliyetler, mamul maliyetlerini oluşturur. Eğer üretim süreci üç veya daha fazla safhadan
oluşmakta ise, mamullerin maliyetini belirleyebilmek için yukarıdaki süreç tekrar uygulanır.
***Genelde işletmelerde maliyet hesaplama süresi, bir aydır. Safha maliyeti sisteminde maliyetler aylık olarak
hesaplanmaktadır. Bir safhada işlemleri tamamlanan birimler, aynı dönem içerisinde bir sonraki safhaya
devredilmektedir. işlemleri henüz tamamlanmamış olan birimler ise dönem sonu yarı mamul olarak ilgili safhada
kalmasına karşın, bir sonraki döneme dönem başı yarı mamul olarak devredilmektedir

ÜRETİM KAYIPLARI VE SAFHA MALİYET SİSTEMİNDE FİRELER

Oluşma zamanlarına göre üretim kayıpları; üretimin başında, üretim sırasında ve üretimin sonunda ortaya çıkan
kayıplardır. Üretimin başında ve üretim sırasında ortaya çıkan üretim kayıpları, genellikle, fire ve artıklardan
oluşmaktadır.
Üretimin sonunda ya da kalite kontrol aşamasında ortaya çıkan üretim kayıpları ise, genellikle, bozuk mamuller ve
kusurlu mamuller olarak açıklanmaktadır.
Niteliklerine göre üretim kayıpları ise; normal üretim kayıpları ve anormal üretim kayıplarıdır.
Normal üretim kayıpları;üretim faaliyetlerinde ortaya çıkması beklenen ve kabul edilebilir sınırları (standartlar)
aşmayan üretim kayıplarıdır.
Anormal üretim kayıpları ise, önceden belirlenmiş normal üretim kaybı standartlarını aşan üretim kayıplarıdır. Bir
başka ifade ile, üretim faaliyetleri sırasında ortaya çıkmaları beklenmeyen ve kabul edilebilir sınırlar içerisinde
olmayan üretim kayıplarıdır. Bu tür üretim kayıpları, kontrol edilebilir üretim kayıplarıdır ve kalitenin yükseltilmesinde,
müşteri beklentilerinin karşılanmasında, maliyetlerinin azaltılmasında, kârlılığın ve verimliliğin artırılmasında işletme
yöneticilerinin en önemli araçlarıdır. İster normal, isterse anormal üretim kaybı olsun, tüm üretim kayıplarını dört
grupta toplamak mümkündür.
Bunlar;
• Kusurlu Mamuller,
• Bozuk Mamuller,
• Artıklar,
• Fireler’dir.

Kusurlu Mamul Kavramı : “kusurlu mamul”; üretim faaliyetinin belirli bir aşamasında ortaya çıkan ya da üretim
faaliyetinin tamamlanmasından sonra beklenen kaliteyi ve özellikleri sağlayamayan, bozuk ya da ıskarta durumundaki
mamullerdir. kusurlu mamuller bozuk mamullere benzemekle birlikte, ek ilk madde ve malzeme, ek direkt işçilik ve ek
genel üretim maliyetlerine katlanılmak yoluyla istenilen kalite ve özelliklerdeki sağlam mamullere dönüştürülmesi
olanaklı ve ekonomik olan mamullerdir.

Bozuk Mamul Kavramı : “Bozuk mamul”; üretim sürecinin belirli bir noktasında ortaya çıkabilen ya da üretim
sürecini tamamlamakla birlikte beklenen kaliteyi ya da fiziksel ölçüleri sağlayamayan bozuk ya da ıskarta durumundaki
mamullerdir. Kusurlu mamullerin tersine ekonomik olmayan mamullerdir. Bozuk mamuller, atılırlar ya da katlanıldıkları
maliyetlerin çok altında, belki de hurda değeri ile satılabilirler. Bozuk mamullerin net maliyeti, ıskartaya çıkarıldığı ana
kadar yüklenilen toplam maliyetlerden, satış değerinin, bir başka ifade ile,hurda değerinin çıkarılmasıyla
belirlenir.Normal oranda ortaya çıkan bozuk mamullerin maliyetini sağlam mamullere yüklemek, anormal oranda
ortaya çıkacak bozuk mamullerin maliyetini ise, doğrudan sonuç hesaplarına aktarmak doğru bir yaklaşım olacaktır.
Artık Kavramı : Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde, üretime giren direkt ilk madde ve malzeme ile genel
üretim maliyetlerin bir unsuru olan yardımcı madde ve malzemelerin tamamının, üretilen mamulün bünyesine girmesi
arzu edilmesine karşılık, kimi zaman bunların tamamı mamul biçimine dönüştürülemez. Üretim sürecine giren direkt ilk
madde ve malzeme ile yardımcı madde ve malzemelerin, döküntü olarak kalan ve ölçülebilir düşük bir satış değerine
sahip olan parçalarına artık denir.
Yan mamuller; birleşik mamuller üretilirken direkt ilk madde ve malzeme ve diğer üretim maliyetlerinin bir araya
gelmesiyle mamuller üretilirken zorunlu olarak ortaya çıkan diğer ikinci derecedeki mamullerdir.Artıklar; direkt ilk
madde ve malzeme olarak yeniden üretimde kullanılabileceği gibi, ek bir üretim işleminden geçirilerek, yeni bir yan
mamul de elde edilebilir. Ancak bu işlem için ek yeni yatırımlara gerek duyulabilir.
Fire Kavramı : Bir mamulün bünyesinde yer alan ilk madde ve malzemelerde kırılma, azalma,çekme, kısalma,
buharlaşma ve benzeri değişiklikler nedeniyle meydana gelen ve miktar azalması şeklinde ortaya çıkan fire, bu yönü
ile miktar azaltıcı, maliyet artırıcı bir unsur olarak değerlendirilebilir. Örneğin; gaz, toz, duman ve satış değeri olmayan
artıklar Fire olarak değerlendirilebilir.Fire kavramını, bir mamulün bünyesinde yer alan net ilk madde ve malzeme
miktarı ile üretim sürecine giren brüt ilk madde ve malzeme miktarı arısındaki fark olarak da ifade etmek mümkündür.
Tam Fire oranı ne kadar yüksekse, birim başına düşen ilk madde ve malzeme maliyeti de o ölçüde artmaktadır.
Etkili bir kalite ve maliyet kontrolü sağlayabilmek için, üretimin her aşamasında “normal” kabul edilebilecek
fire oranlarının önceden belirlenmesi ve bunların sonradan şilen gerçekleşen firelerle karşılaştırılması
gerekmektedir.
****normal firelerin maliyeti, üretilen birimlere yüklenecektir ve bu da üretilen mamullerin maliyetini artırıcı bir etki
yaratacaktır. Anormal firelerin maliyetinin ise, sonuç hesaplarına aktarılması, bir başka ifade ile kanunen kabul
edilmeyen giderlerde izlenmesi gerekecektir.
Üretim Kayıplarına Yol Açan Etkenler
Kusurlu mamul, bozuk mamul, artık ve fire şeklinde tanımlanan üretim kayıplarının ortaya çıkış nedenleri aşağıda
sıralanmıştır:
• ilk madde ve malzemenin kalitesi,
• Üretimde çalışanların yeterliliği, performansı ve kalitesi
• Makine, tesis ve cihazların yenilik ve verimlilik düzeyi,
• Makine, tesis ve cihazların bakım ve onarımlarının yapılma sıklığı,
• Üretimdeki başarı düzeyi,
• Yönetici düzeyinde üretimi kontrol edenlerin yeterliliği, başarısı ve kalitesi,
• Üretimde kullanılan üretim teknikleri,
• Kullanılan enerjinin türü, devamlılığı, performansı ve kalitesi,
• Çalışanlara ilişkin çalışma koşulları ve sosyal haklar,
• Çalışanların eğitim düzeyleri ve motivasyon,
• işletmenin ücret politikası ve fazla çalışma,
• Diğer etkenler.
Üretim kayıplarına neden olan etkenler
• Malzeme ile ilgili etkenler,
• insan unsuru ile ilgili etkenler,
• Üretim, ölçme yöntemleri, makine, teçhizat ve enerji ile ilgili etkenler,
• Yönetim ile ilgili etkenler.
Üretim Kayıpları Maliyet ilişkisi
Üretim faaliyetleri sırasında değişik türde kusurlu mamul, bozuk mamul, artık ve fireler şeklinde ortaya çıkan miktarsal
azalmalar, toplam maliyetler içinde, özellikle,ilk madde ve malzeme maliyetlerinin daha ağırlıklı olduğu üretim
faaliyetlerinde;
• Üretim maliyetlerinin kontrolü,
• Üretilen mamullerin kalitelerinin artırılarak satışların yükseltilmesi,
• Kalitenin artırılarak kalite maliyetlerinin azaltılması,yönleriyle önem kazanmaktadır.
üretim kayıplarına ilişkin sorunların ekonomik olarak çözümlenmesi; müşteri memnuniyeti, pazar payının artırılması,
maliyetlerin azaltılması,kalitenin artırılması, kârlılığın ve verimliliğin artırılması yönleri ile dikkatle ele alınması
gerekmektedir.
****Üretim kayıpları, paydayı küçültücü bir unsur olduğu için aynı zamanda “maliyetleri artırıcı bir unsur” olarak mamul
maliyetlerini ve kârlılığı etkilediğini söylemek mümkündür.
Üretim Kayıplarının Hesaplanması ve Muhasebeleştirilmesi
Safha Maliyet Sisteminde Fire Maliyetlerinin Hesaplanması
Normal firelerin maliyetleri üretilen mamullerin maliyetini artırır. Bu nedenle, normal firelerin maliyetleri, üretilen
birimlerin maliyetlerine eklenmelidir. Anormal firelerin maliyetleri ise doğrudan sonuç hesaplarına aktarılmalıdır.
Safha maliyeti sisteminde de üretimde kullanılan ilk madde ve malzemelerde oluşan normal fireler, fire oranları göz
önünde bulundurularak, üretilen mamullere yüklenir ve böylece fireye isabet eden maliyetler de doğrudan üretilen
birimlere yüklenmiş olur. Eğer ortaya çıkan fireler anormal fire ise, bu durumda fire maliyetleri kanunen kabul
edilmeyen gider olarak üretim maliyetinden düşülerek ilgili sonuç hesabına aktarılır.
Safha Maliyet Sisteminde Fire Maliyetlerinin Muhasebeleştirilmesi
Daha sonra fonksiyonel maliyet hesaplarına alınan maliyetlerin safhalardaki üretime göre “151-YARI MAMULLERÜRETİM
HESABI”NA alınması gerekir. şöyle ki;
Ancak bu fireler anormal fire olsalardı, o zaman bu firelerin maliyeti ilgili safha maliyetinden düşülerek “689 DİĞER
OLAĞAN Dışı GİDER VE ZARARLAR HESABI”NA (Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler) aktarılacaktı.
Daha sonra, fonksiyonel maliyet hesaplarına alınan maliyetlerin safhalardaki üretime göre “151 YARI MAMULLER –
ÜRETİM HESABI”NA alınması gerekir. şöyle ki;
Birinci safhada oluşan maliyetleri; tamamlanan mamuller için “152 MAMULLER HESABI”NA, tamamlanmayanların ise
ikinci safhaya devredilmesine ve ikinci safhada oluşan maliyetleri ikinci safhaya yükledikten sonra yapılacak yevmiye
kaydı; dönemde oluşan maliyetleri ikinci safhaya yükledikten sonra yapılacak yevmiye kaydı; ikinci safhada
tamamlanan mamullerin “152-MAMULLER HESABI”NA aktarılması ve firelerin anormal fire olması halinde (buradaki
fireler anormal fire kabul edilecektir) bunların “689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR HESABI”NA
(Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler) aktarılmasına ilişkindir.
Bu işlemlere ilişkin kayıtlar şöyle olacaktır.
Daha sonra da dönem sonu işlemleri ile fonksiyonel maliyet ve yansıtma hesapları aşağıdaki gibi karşılaştırılarak
kapatılacaktır.

8.ÜNİTE İLE İLGİLİ SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi safha maliyeti sisteminde birden fazla safha olması durumunda devralınan
maliyetlerle ilgili olarak doğrudur?
a. İlk safhanın başında ayrı bir direkt ilk madde ve malzeme eklenmiş gibi ele alınır.
b. İlk safhanın başında şekillendirme maliyeti eklenmiş gibi ele alınır.
c. Sonraki safhanın başında ayrı bir direkt ilk madde ve malzeme eklenmiş gibi ele alınır.
d. Sonraki safhanın başında şekillendirme maliyeti eklenmiş gibi ele alınır.
e. Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde dikkate alınmaz.
2-Yukarıdaki yevmiye kaydı aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir?
a. Üretimi tamamlanan mamullerin mamul stoklarına alınması
b. Üçüncü safhadaki yarı mamullerin dönem sonu yarı mamul stoklarına alınması
c. Üretimi tamamlanan mamullerin satışına ilişkin maliyet kaydı
d. Dönem üretim maliyetinin üçüncü safhaya yüklenmesi
e. (A) mamulünün üretime alınması

3., 4., 5., 6., 7. ve 8.soruları aşağıdaki verilerden hareketle yanıtlayınız.
Maliyetlerini belirlemede “Safha Maliyeti Sistemi”ni uygulayan (A) İşletmesinin Mart ayı döneminde “İlk-
Giren-İlk-Çıkar (FIFO)” varsayımı altında birinci ve ikinci safhalarına ilişkin verileri aşağıdaki gibidir:

3. Yukarıdaki bilgilere göre birinci safhada üretimden çıkan toplam miktar kaç birimdir?
a. 5.000 Birim
b. 10.000 Birim
c. 20.000 Birim
d. 25.000 Birim
e. 30.000 Birim

4. Yukarıdaki bilgilere göre aşağıdakilerden hangisi şekillendirme açısından birinci safhanın birim eşdeğer
miktarını (E.DM.) gösterir?
a. 30.000 E.DM.
b. 14.980 E.DM.
c. 29.700 E.DM.
d. 20.700 E.DM.
e. 23.700 E.DM.

5. Yukarıdaki bilgilere göre birinci safhadan ikinci safhaya devreden 21.000 birimin maliyeti kaç liradır?
a. 2.332.778.966.-
b. 2.501.278.772.-
c. 2.566.240.410.-
d. 2.702.456.380.-
e. 3.200.000.000.-

6. Yukarıdaki bilgilere göre direkt ilk madde ve malzeme açısından ikinci safhanın birim eşdeğer
miktarı (E.DM.) aşağıdakilerden hangisidir?
a. 18.950 E.DM.
b. 19.550 E.DM.
c. 20.350 E.DM.
d. 20.700 E.DM.
e. 24.400 E.DM.

7. Yukarıdaki bilgilere göre şekillendirme açısından ikinci safhanın eşdeğer birim maliyeti kaç liradır?
a. 66.496.-TL./ E.DM.
b. 64.600.-TL./ E.DM.
c. 67.500.-TL./ E.DM.
d. 72.464.-TL./ E.DM.
e. 96.618.-TL / E.DM.

8. Yukarıdaki bilgilere göre ikinci safhanın dönem sonu yarı mamul stokları maliyeti kaç liradır?
a. 338.956.207.-
b. 475.543.574.-
c. 563.980.749.-
d. 619.824.822.-
e. 860.313.825.-

Aşağıdaki 9. ve 10. Sorular için aşağıdaki verileri kullanınız.
Safha maliyeti sistemini kullanan işletmede dönem ilişkin bazı bilgiler şöyledir:
Birinci safha birim eşdeğer mamul maliyeti 600.000.-
İkinci safha birim eşdeğer maliyet 700.000.-
Birinci safhada tamamlanıp ikinci safhaya devredilen 10.000 birimin maliyeti 6.000.000.000.-
İkinci safha fire miktarı 2.000 Birim

9. Yukarıdaki verilere göre ikinci safhanın sonunda toplam mamul maliyetine eklenecek fire maliyeti farkı
aşağıdakilerden hangisidir?
a. 50.000.-
b. 100.000.-
c. 150.000.-
d. 600.000.-
e. 750.000.-

10. Yukarıdaki verilere ikinci safhanın toplam birim maliyeti aşağıdakilerden hangisidir?
a. 850.000.-
b. 1.000.000.-
c. 1.150.000.-
d. 1.300.000.-
e. 1.450.000.-

1c 2a 3e 4d 5d 6b 7d 8d 9c 10e


 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst