Aöf Türk Dili -1- Ders Notları

tremendous

Forum Yöneticisi
Katılım
11 Ara 2012
Mesajlar
1,781
Tepkime puanı
8
Puanları
0
Bölüm:
MEZUN
Şehir:
İstanbul
Aöf Türk Dili -1- Ders Notları

*Bir dilin lehçe ağız vb. sözlü ve yazılı farklı biçimleri ile karma dillerin sözsel olmayan dillerin tamamını veya herhangi birini ifade etmek için kullanılan terim Değişkedir.
*Konuşurlar eş zamanlı olarak bir dilden diğer dile ve bir dil değişkesine geçebilir. Buna Kod Değiştirme denir.
*A dilinin B diline ait sözcük, anlam vb. dil öğelerini kendi sistemine dahil etmesine Kopyalama denir.
*Bir dilde anlamı olan en küçük birime Gösterge denir.
*Yeryüzündeki bütün dillerin tek ana dilden geliştiğini ileri süren kuram Tekköken Kuramı.
*Bir dil topluluğunda söyleyiş, yazım ve söz varlığı vb. belirli alanlarda ortak resmi kabulün sağlanmasına Ölçünleştirme denir.
*Dil bilgisini bir araç olarak gören yaklaşım Betimleyici dil bilgisi.
*Kişinin konuştuğu dil ile o kişinin dünyayı nasıl algıladığı arasında sistemli bir ilişki vardır. Safir-Whorf Varsayımı.
*Kireç taşı üzerine bir tür resim yazısı esasına dayalı çivi yazısının ilk örneği Kiş Tableti.
* Yeryüzündeki bütün dillerin farklı dillerden geldiğini öne süren Çokköken Kuramı.
*Dilin doğuşunu insanın güneş karşısındaki duygularını dile getirdiği a/ağ seslerini bağlayan Güneş Dil Kuramı.
*Çocuğun dil ediniminin belirli sürecinde iki sözcükten oluşan cümlelerle konuşmasına Telegrafik Konuşma.
*İnsan dillerinin hayvan seslerinin taklidi esasına dayandığını ileri süren dil kuramı Yansıma Kuramı.
*Devlet yönetimi, eğitim, ekonomi vb. bütün alanlarda kullanılan ortak söyleyiş sistemi Ölçünlü Dil.
*Dilin kullanılmasını savunan ve dil bilgisinin bir AMAÇ olduğunu savunan yaklaşım Kuralcı Dil Bilgisi.
*Heredotun naklettiği bir efsaneye göre dünyanın en eski dili Frigce’dir.
*Dilin doğuşunu insanın duygularını ifade etmesiyle ilişkilendiren dil kuramı Ünlem Kuramı.
*Dilin kökenini insanların çalışırken yaptıkları işbirliği aracılığıyla açıklayan dil kuramı Etkileşim Kuramı.
*Bir dile kaynaklık eden dil olarak tanımlanan, o yerin en eski dil şekline ana dil denir.
*Bütün türk dillerinin anası olarak kabul edilen İlk Türkçe. –Modern Çuvaşça Dışında!
*İlk Türkçe döneminde aileden ilk ayrılan Türkçe Ana Bulgarca (Eski Çuvaş Türkçesi)
*Bir dilin tarihi siyasi sosyal ve kültürel nedenlerle diğerlerinden ayrılan kollarından her birine Diyalekt denir.
*Yoğun dil temaslarının bulunduğu bölgelerde u.arası antlaşma aracı olarak kullanılan Lingua Franca dilidir.
*Bölgelerüstü ölçünlü dil gelişiminin aşamaları : Seçim – Kodlama – Yerleştirme – Seçkinleştirme.
*Bireyin aile ve yakın çevresi tarafından biçimlendirilen diline ANA DİLİ denir.
*Genellikle örgün eğitim ve iletişim araçlarıyla öğrenilen dile Ölçünlü Dil denir.
*Edebi dil olarak da nitelenen dile Edebi Dil denir.
*Ortak bir ata an dilden gelişen farklı dile Diyelekt(lehçe) denir.
*Arnavutça ve Yunanca akrabalık ilişkileri bakımından İzole Dillerdir. (Sümerce,Gilyak,Baskça,)
*İslam dünyası için kutsal dil Klasik Arapça.
*Bir ülkenin tamamında veya bir bölgesinde yönetim dili olarak kullanılan yasal statüsü bulunan Resmi Dildir.
*Genellikle bir bölgede tarihin eski dönemlerinden kalma dili kullanan tür Yerli Azınlık Dili.
*Resmi dilden farklı olarak u.arası kuruluşların birbirleri arasında kullandığı dil Çalışma Dili.
*BM’nin resmi dilleri arasında Portekizce yoktur. Resmi dilleri : Arapça Fransızca Çince İspanyolca.
*BM’nin 23 adet çalışma ve resmi dili bulunur.
*Romanların kullandığı Çingene dili ve yidişçe Bölgesel olmayan Dillere örnektir.
*1942 de ispanyadan kovularak Osmanlıya sığınan Yahudilerin 520 yıldır konuştuğu dil Ladino.
*İlk yapay dillerden olan Esperanto(Umut Dili) 1887 de Ludwig Lazarus Zamenhof tarafından oluşturulmuştur.
*Aronoff ve Rees-Miller’in çalışmalarının temel aldığı dil araştırması Dünya dillerinin köken yada genetik bakımdan sınıflardırılması.
*Kuzey Afrikada ve Güneybatı Asyanın bir çok bölgesinde en baskın dil ailesi Afroasya (Hami-Sami) dilleridir.
*Hami Sami dil ailesinin kolları : Çad,Berber,Omo,Kuşi dilleri.
*Sami dillerinden bugün konuşuru bulunmayan İbraniceye yakın, Filistin, İsrail ve Lübnan kıyılarında konuşulmuş dil Fenike Dili.
*Büyük iskenderin ıranı fethine kadar persler başta olmak üzere ortak dil olarak kullanılan Arami Dilidir.
*Türkçe köken ya da genetik bakımından Altay dillerine girmektedir. Altay dilinin en kalabalık dili de türkçedir.
*Dillerin sınıflandırılmasında kullanılan en temel yöntem Yapı bakımından sınıflandırma.
*Rusya federasyonunda Baykal gölünün doğusunda ve güneyinde kullanılan dil Buryatça.
*Rusya federasyonunda kalmukyada kullanılan dil Kalmukça.
*Moğol dillerinin en çok konuşanı olan dili Moğolca.
*Orta ve doğu sibiryada, çin ve moğolistanın kuzeydoğusundaki bölgelere dağılmış olan dil Tunguz Dilleri.
*Altay dillerinin en tanınan ve çinde Qing hanedanını kuranların dili Mançuca.
*Yapı bakımından yüksek düzeyde sondan eklemelilik özelliği gösteren dil ailesi Altay dilleri.
*Pasifik okyanusundan madagaskara uzanan dil ailesi Avustronezya (Malay Polanezya) denir.
*Dünyanın coğrafi bakımdan en yaygın, konuşur sayısı bakımından en çok konuşulan dili Hint-Avrupa Dilleri.
*2. Dünya savaşı öncesinde avrupada konuşulan slav arami İbrani dillerinin karışı olan yidişçe Germen Dil ailesi.
*Avrupanın ana dili olarak konuşulan en büyük dili Almanca.
*Kelt Dilleri : Galler,İrlanda,Gaelik,Breton.
*Latin Dilleri : Fransızca,İtalyanca,İspanyolca,Romence.
*Doğu Slav Dilleri : Lehçe,Polce,Slovakça,Çekce.
*Batı Slav Dilleri : Rusça,Beyaz Rusça,Ukraince,Bulgarca.
*Güney Slav Dilleri : Boşnakça,Hırvatça,Karadağca,Makedonca.
*Hint Avrupa dillerinin avrupadaki yalnız dilleri (izole) Arnavutça – Yunanca.
*Kafkaslardan doğu türkistana, bangladeş’e değin asyanın güneyinde ve g. Batısında yer alan diller Hint-İran D.
*Hint Dilleri : Nepalce,Sinbala,Bengali,Keşmiri.
*Hindistan uygarlığının klasik dili Sanskrit.
*Pali, Budist öğretisinin dilidir.
*İran dilleri, Ethnologue’un raporuna göre 87 adet yazılı ve sözlü dilden oluşan geniş bir ailedir.
*İran dilleri içinde en önemli olan ve iranın resmi dili Farsçadır.
*SIL(Dil bilim Yaz Okulu) adlı bir kuruluşun dünyanın 6,909 bilinen dilini kataloglayan çalışma Ethnologue.
*Konuşur sayısı bakımından küçük dillerden oluşan, kanin yarım adasından taymir y.adasına kadar Semoyed Dilleri.
*Kafkas dilleri 3 dile ailesinden oluşmaktadır. Abhaz-Adıge dilleri kuzeybatı Kafkas dillerinden biridir.
*Türkçe yapı bakımından Bitişken (eklemeli) diller grubuna girmektedir.
*Fince bitişken dillerden biridir. Sözcük kök veya gövdelerinin sonuna çatı zaman kip kişi ekleri gelerek oluşur.
*Çekim olmayan diller Yalınlayan diller. Bu dillere örnek olarak Çince verilebilir.
*Sözcük değiştiğinde biçimin anlamın veya dilbilgisel işlevinde değiştiği dil Bükünlü (çekimli) diller.(Arapça)
*Bengalce-Farsça-Nitçe-Japonca-Latince-Türkçe dünya dillerinin söz dizimine göre ÖNY(özne nesne yüklem)
*Johanson ve Csato coğrafi,genetik ve tipolojik ölçütleri esas alarak yaptıkları sınıflamada türk dillerini6ya ayırmıştır
*Güneybatı Oğuz Türkçesi : Gagavuzca,Türkiye Türkçesi, Azerice, Türkmenice.
*Kıpçak Türkçesi Batı Grubu : Kumukça,Karaçay Balkarca, Kırım Tatarcısı, Karayca.
*Güneydoğu Uygur Türkçesi grubu : Özbekçe,Modern Uygurca, Sarı Uygurca, Salırca/Salarca.
*Kuzeydoğu Sibirya Türkçesi : Sahaca(Yakutça), Dolganca, Hakasça, Tofaca.
*Divanı lügatit Türk de Agurca olarak anılan dilin devamı olarak düşünülen dil Halaçca.
*1299-1922 arasında sadeleşme adı altında oluşan yeni dil Türkiye Türkçesi.
*Türkiye Türkçesi türk lehçelerinin Güneybatı Oğuz Türkçesi içinde yer alır.
*Arapça,Fransızca,İngilizce,İspanyolca,Malayca,Mandarin,Portekizca ve Rusça : ÖYN – (Özne Yüklem Nesne)
*”Ortak bilinç, bir toplumda ortak olanların temsilidir” Emilie Durkheim.
*Fenelon tarafından yazılan Temelak adlı kitap dilimize Yusuf Kamil Paşa tarafından çevrilmiştir.
*Yenilik : bireylerin o kültürde var olan, alışılmış davranışları dışında öğrenme yoluyla yeni davranışlar elde etmesi.
*Bir süre eski ve yeni kültür öğeleri bir arada yaşar, yarışır. Buna Seçici ayıklama denir.
*Eski Uygur Türkleri tarafından türk runik yazısı ile kitap şeklinde yazılan Irk Bitig adlı kitap fal kitabıdır.
*Toplumun altı ve üstündekilerle iktisadi ve haberleşme bağımlılığı varsa toplumsal seferberlik oluşur. Şerif Mardin
*Tanzimat dönemi gazeteleri : Ceride-i Havadis , Tercüman-ı ahval, Muhbir, Tasvir-i Efkar.
*Dil aynı zamanda bireylerin zihinsel aktivitelerini yönlendiren bir program ve rehberdir. Lee Whorf.
*Bir toplumda bir kavramın dolaylı yoldan söylenmesine Örtmece denir.
*Toplum, dil kullanımını 2 yönde kontrol eder : Norm – Motivasyon.
*Konuşma ortamına ve iletişime katılanların durumuna göre tercih edilen konuşma biçimlerine Durumsal dil türü.
*Belirli sosyal gruplar tarafından kullanılan konuşma biçimlerine Sosyolekt (Sosyal Diyalekt) denir.
*Konuşanın tarzı konuştuğu kişiye yansır. Bu duruma Konuşma Bağdaşması denir.
*Toplumsal öğelerin dil kullanımı üzerinde izlenebilen. Etkilerini inceleyen bilim dalı Toplumdilbilim.
*Konuşurun dinleyiciyle arasındaki toplumsal mesafeyi koruduğu, daha resmi stratejilerden oluşan duruma Negatif Nezaket denir.
*Sosyal mesafenin azaldığı, yerini samimiyet ve dayanışmanın aldığı daha az resmi durum Pozitif Nezaket.
*Konuşurun dinleyiciyi baskı altına almadan istediğini sezdirerek anlatmasına Örtük Nezaket.
*”Kültür, bir insanın yaşamında miras edindiği, babadan oğula geçen maddi manevi unsurlardır”Edward Sapir.
*Farklı kültürlerin karşılaşması sonucu birinin veya ikisinin etkilenmesi durumu K.arası etkileşim.
*Türklerin 10. Yydan itibaren islamla beraber gerçekleşen kültürel değişimine Dini temelli kültürel değişme denir.
*19. Yyda batı dillerinden dilimize çevrilen ilk ürünler Fenelon-Sefiller-Emile-Monte Cristo.
*Doğrudan dille ilgili olmayan, ancak dili etkileyen siyasal kültürel vb. değişmelere Dil Dışı Gelişme denir.
*Türkçenin ilk yazılı belgesi Çoyr Yazıtı.
*Dilin bünyesinden kaynaklanan değişme ve gelişme Dil içi Gelişme.
*Türkçenin MS 5-10. Yyları arası dönem Eski Türkçe Dönemidir.
*Uygurların güneye göç etmelerini anlatan destan Göç Destanı.
*Türk ve Altay kültüründe kutsal mezar anlamına gelen sözcük Kurgan.
*Türk edebiyatının bilinen ve Uygurlardan kalan ilk aşk şiiri Aprınçur Tigin e aittir.
*Türkçe 12. Yydan sınra 3 ayrı yazı dili halinde gelişmiştir.
*Ünlü bilgin Zemahşeri tarafından yazılan harezm döneminde ortaya koyulan eser Mukaddimetü-l Edeb.
*Atabetü-l Hakayık Edip Ahmet Yüknekiye aittir.
*Divanı Hikmetin yazarı Süleyman Çelebi.
*Divan-ı Lügatit Türk Kaşgarlı Mahmut.
*Kutadgu Bilig Yusuf Has Hacip.
*Kıpçak Türkçesinin asıl eserleri kölemenler (Memluklar) zamanında Mısırda yazılmıştır.
*Müşterek Türkistan Türkçesi Olarak da anılan esas dil malzemesi bakımından Uygur,karahanlı çizgisinin devamı olan Türkçe Doğu(Çağatay) Türkçesidir. Arapça va Farsça öğeler bakımından Osmanlı Türkçesini andırır.
*Çağatay Türkçesinin günümüzdeki devamı Özbek Türkçesidir. Çağatay edebiyatı 3 döneme ayrılarak incelenir.
*Belgelerle izlenebilen yaklaşık 1350 yıllık süre boyunca Türkçe 13 değişik alfabe yazılmıştır.
*Türkler şu anda dillerini farklı coğrafyalarda 3 değişik alfabe ile yazmaktadırlar.
*Türkçenin metinlerle izleyebildiğimiz ilk düzenli kuralları yerleşmiş yazılmış alfabesi Köktürk Alfabesi.
*Köktürk alfabesin ilk okumayı bayaran V. Thomsen, Köktürk Alfabesini türk alfabesi olarak adlandırmıştır.
*Uygur kağanı bögü mani dinini halkına kabul ettirince Türkler Mani Alfabesi kullanmaya başladı.
*Türkçenin yazımında yetersiz, sağdan sola yazılan Soğut Alfabesi. Türkler ticari amaçla kullanmıştır.
*Doğu Türkistanda turfan diyarında bulunan genellikle dini içerikli alfabe Mani Alfabesi.
*Budist Uygurlar tarafından kullanılan Hindistan kökenli yazı sistemi Brahmi Alfabesi.
*Hazar Türkleri tarafından kullanılan alfabe İbrani Alfabesi.
*Ortodoks Hristiyan Türkler tarafından kullanılan Grek alfabesi.
*1926da yapılan bakü Türkoloji kongresinde alınan karar Bütün Türklerin Latin Alfabesini Kullanması.
*Latin Alfabesine resmen geçiş tarihi 1 Kasım 1928.
*1911de Ömer Seyfettin ve Ali Canip in başlattığı hareketin adı : Yeni Lisan.
*Kumusi Türki isimli sözlük Şemsettin Sami tarafından hazırlanmıştır.
*Selanikte bir grup aydın tarafından çıkarılan derginin adı Genç Kalemler.
*1917de Z. Gökalp ve arkadaşlarının çıkardığı dergi Yeni Mecmua.
*Kırımda Gaspıralı İsmail Bey’in dilde fikirde işte birlik sloganıyla yayınladığı gazete Tercümandır.
*Türkiyat Enstitüsü 1924 te kurulmuştur.
*İlk tarih kongresi 1932 de yapıldı.
*ilk tarihi tetkik cemiyeti (Türk tarih kurumu) 1931 de kuruldu.
*1868 yıllarında Latin alfabesine geçiş ilk kez dillendirilmiştir.
ÜNİTE SONU (ARA SINAV İÇİN BURAYA KADAR ÇALIŞMANIZ YETERLİ. FİNAL İÇİN TAMAMI!)
*Yazı dilinde unutulduğu için kullanılmayan ve ağızların söz varlığında bulunan sözcüklerin yazı diline kazandırılmasına derleme denir.
*Ses ve biçim bakımından yabancı sözcükleri model alarak yerli biçimbirimlerle sözcük üretilmesine Örnekseme.
*Daha küçük birimlere ayrılamayan ses ve yapı yönünden anlamlı en küçük öğe Biçimbirim.
*Tarihi dönemlerdeki kimi biçimbirimlerin dil bilgisel işlevlerini yitirerek bugüne ulaşması Fosilleşme.
*Biri bağımsız en az iki biçimbirimden oluşan yani bir veya daha fazla ek alan kök biçimlere Gövde denir.
*Sözcüğün yapım eki veya çekim eki almasına Eklenme denir.
*Başlangıçta kişi veya marka adının zamanla o ürünün tür adına dönüşmesi Genelleşme.
*Bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki somut ve genel tasarımı Kavramdır.
*Şiirde dizelerin sonunda tekrarlanan ahengi veren heceler, benzeşen sesler Uyak şeklinde adlandırılır.
*Dilin söz varlığını oluşturan öğeler : deyimler-atasözleri-ikilemeler-ilişki sözleri. Sözlükler yoktur!
*Türkçe son zamanlardaki özenti gibi nedenlerle Arapça ve İngilizce karşısında gerilemiştir.
*Her dilde zaman içinde birtakım ses ve biçim değişimleri oluşur. Bu değişimlerin anlamayı zorlaştıracak seviyeye gelmesi Lehçe olarak adlandırılır.
*Osmanlıda deyim kavramını karşılayan sözler : Darbımesel-Tabir-Istılah-Temsil.
*Türk dünyasında atasözü kavramına verilen isimler : Nakıl-Eskiler Sözü-Makal-Atalar Sözü.
*Bir dilin kendi ağız ve lehçelerinden yaptığı alıntılara İç alıntı denir.
*Bir dilin kollarından birinin ülke veya bölge içerisinde küçük ses farklarıyla ayrılan kollarına ağız denir.
*Halk ağızlarından söz derleme dergisi Türk dil kurumu tarafından yayınlanmıştır.
*Bir şeyi anlatmak için ona benzetilen başka bir şeyin adını eğreti olarak kullanılması söz sanatı İstiare.
*Türkçede kalıp sözler,söz eylem,konuşma akti,söz edimi gibi terimlerle de ifade edilebilen kavram İlişki Sözleri
*Gözün aydın, yolun açık olsun gibi sözler ilişki sözleridir.
*Türkçe yapı bakımından Bitişken(eklemeli) diller grubunda yer alır.
*Bir dilin zenginliğinin en başta gelen ölçüsü çeşitli duygu düşünce ve kavramları anlatabilme gücü.
*Orhun yazıtları; 2. Göktürk Kağanlığı döneminde dikilmiştir,dil son derece gelişmiş ve işlektir,8.yy ilk yarısında dikilmiştir, Türk yazı dili Orhun yazıtları ile başlamıştır.
*Afşar Türkçesi İran ve Afganistanda konuşulmaktadır.
*Karayim Türkçesi Litvanya-Polonya ve Rusya Federasyonunda konuşulmaktadır.
*Genellikle İstanbul ağzına göre biçimlenmiş olan ortak Türkçe, standart Türkçedir. Ölçünlü Türkçe.
*Şor Türkçesi Rusya Federasyonu (Kemerovo Bölgesi) nda konuşulmaktadır.
*Türkçeden en fazla sözcüğün geçtiği dil Sırpça.
*Sarı Uygur Türkçesi Çinde konuşulmaktadır.
*Karaçay Türkçesinin konuşulduğu ülkeler : Rusya (Karaçay Çerkez cumhuriyeti), Türkiye,Ukrayna
*Afganistanda Yakutça konuşulmaz. İran da karayim Türkçesi konuşulmaz.
*Türkçe 87 ülkede en az bir orta öğretim kurumunda okutulmaktadır. Özel kurslarda 46 ülkede. 28 Enstitü bulunur
*İptidaname adlı eser Sultan Veled tarafından yazılmıştır.
*Garibname adlı eser Aşık Paşa tarafından yazılmıştır.
*Kelile ve Dimne adlı eser Kul Mesud tarafından yazılmıştır.
*Arapça dan dilimize 6512 alıntı sözcük geçmiştir. Fransızcadan 5500.
*Çinde Teleüt Türkçesi kullanılmaz.
*9 Ülkede Türkçe eğitim veren üniversite vardır.
*Türk dilinin kaynaklarıyla bilinçli biçimde terim üretme yoluna giden ilk toplum Uygurlar.
*Atatürk’ün yazdığı geometri kitabında kullanılan Müelles sözcüğünün günümüz Türkçesindeki karşılığı Üçgen.
*Yeryüzünde 6912 dil vardır.
*Türkçenin okullarda zorunlu ders haline gelmesi II. Meşrutiyet Döneminde olmuştur.
*ABD’nin daha çok güney bölgelerinde görülen Spanglich dili İngilizve-İspanyolca sözcüklerden oluşur.
*İnsiyatif Yanlış! Doğrusu İnisiyatif. Oysaki bitişik yazılır

 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst