Aöf Çağdaş Türk Yazı Dilleri 1 Dersi 1.Ünite Özeti

AOFDESTEK

ADMİN
Yönetici
Admin
Katılım
9 Şub 2011
Mesajlar
6,041
Tepkime puanı
25
Puanları
48
Bölüm:
İşletme
Şehir:
Bursa
ÇAĞDAŞ TÜRK YAZI DİLLERİ 1 DERSİ 1.ÜNİTE DERS ÖZETİ

Dil


F. De Saussure dili, “bildirişimi sağlayan göstergeler dizgesi” olarak tanımlamıştır.
Diller, oluşma biçimleri, kullanım yerleri ve işlevlerine göre doğal, yapay ve özel diller şeklinde tasnif edilebilir.
Dilbilimsel açıdan, ölçünlü, bölgesel, toplumsal ve işlevsel dil türleri biçiminde sınıflandırılabilirler.
Dilin kökeni, kaynağı hakkında görüş birliği yoktur (Aristoteles, dil Tanrı vergisidir der, diğerleri dil için mantıksal çıkarımların ürünü olduğunu söyler).
Saussure, göstergenin nedensizliği ilkesini dilin doğasını yansıtan temel bir ilke olarak öne çıkarır. Bu yolla, düşünce ile anlatım ve fikir ile eşya arasında mantıksal bağlantılar arayanlardan ayrılır.
Dilin kökenine dair çalışmalar iki temel anlayış etrafında değerlendirilir (Tek kökenlilik, çok kökenlilik). Tek kökenliği savunanlar başlangıçta bir tek dil olduğunu ve bütün diğer dillerin bu ilk dilden türediğini savunurlar.

Türk Dili / Türkçe
Türkçe, Türk kavram alanı dahilindeki bütün boy, soy, oyma ve aşiretlerin konuştukları dilin ortak adıdır. Türk dilinin bugün üç uzak lehçesi vardır. Bunlar Yakutça, Çuvaşçave Türkçedir.
Türkçe kolu kendi içinde üç ana gruba ayrılır:
1- Kıpçak/Kuzey grubu: Kırgız, Kazak, Tatar, Başkurt, Nogay, Kumuk, Karaçay-Balkar, Karaim Türkçeleri
2- Karluk/Doğu grubu: Özbek ve Uygur Türkleri
3- Oğuz/Batı grubu: Türkiye, Azerbaycan, Türkmen ve Gagavuz Türkleri.

Türk dili / Türkçe terimi ile ifade edilen anlamları, en dar olanından en geniş olanına doğru şöyle sıralayabiliriz:
1- Türkçe, Türkiye’de yaşayan Türklerin ana dilidir.
2- Türkçe, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının ortak dilidir.
3- Türkçe, Anadolu ve civar sahalarda yaşayan Türklerin konuştuğu dildir.
4- Türkçe, Çuvaşça ile Yakutça (Halaçça) dışında kalan Türk lehçelerinin ortak adıdır.
5- Türkçe, 20’si yazı dili olan (Çuvaşça ve Yakutça dahil) toplam 50 kadar tarihi ve çağdaş Türk lehçesinin ortak adıdır.

Bir dilin dünya dilleri arasındaki yeri ve değeri; yaygınlığı, diplomasi dili, uygarlık dili, geçer bölge dili, resmi dil, ulusal dil ve yazı dili olmasıyla ölçülür. Türkçe, tarihi süreçleri içerisinde tüm bu aşamaları yaşamıştır.

Avrupa’da Yunanca ve Latince dışında Türkçeden daha eski yazılı metne sahip dil yoktur.
Dünya üzerinde yaklaşık 6 bin farklı dil olduğu tahmin edilmektedir.
Dünya dillerini değerlendiren Nostratik teorisi Hâmi-Sâmi, Kartvel, Hint-Avrupa, Ural, Altay, Dravid dil ailelerinin aynı kökten geldiğini ve bu dillerin daha eski bir ana dilden türediklerini,Avrasyatik teorisi ise, Ural, Altay, Hint-Avrupa, Gilyak, Kore-Japon, Çukçi, Eskimo-Aleut dillerinin aynı kökten geldiğini savunmaktadır.

Yapıları Bakımından Diller

a) Tek Heceli Diller
Çince, Tibetçe, Vietnamca, Siyamca, Endonezyaca, Baskça gibi diller tek hecelidir.

b) Eklemeli Diller
Türkçe, Moğolca, Mançu-Tunguzca, Korece, Japonca, Macarca, Ugorca, Permce, Estçe gibi Ural ve Altay dil ailelerine mensup diller bu guruba girer.

c) Bükümlü / Çekimli Diller
Kök bükülü ve gövde bükümlü olarak ikiye ayrılır. Hâmi-Sâmi dil ailesine mensup diller kök bükümlü, Hint-Avrupa dilleri ise gövde bükümlüdür. Almanca, Flemenkçe, İskandinav dilleri, Latince ve bu dilin uzantıları Fransızca, İspanyolca, İtalyanca, Portekizce, Rumence, Slav kökenli dillerden Rusça, Bulgarca, Sırpça, Lehçe; Yunanca, Arnavutça, Keltçe, Litvanca, tarihi dillerden Hititçe ve Hint – İran dilleri, tarihi Sanskritçe, Avestçe, orta ve yeni Farsça ile yaşayan dillerden Ermenice çekimli dillerdendir. Akadca, İbranice, Arapça Sâmi dillerdendir. Güney ve orta Afrika’da konuşulan diller de Bantu dillerinden kabul edilir.

Kökenleri Bakımından Diller

Altay Dilleri
A. Türk Dilleri
Tarihi Türk Lehçeleri
1- Orhun/Göktürk
2- Peçenek
3- Kuman/Kıpçak
4- Eski Uygur
5- Çağatay
6- Bulgar
7- Hazar
Çağdaş Türk Lehçeleri
1- Türkiye Türkçesi
2- Azerbaycan Türkçesi
3- Türkmen Türkçesi
4- Gagavuz Türkçesi
5- Kırım-Tatar Türkçesi
6- Karaçay-Balkar Türkçesi
7- Kumuk Türkçesi
8- Nogay Türkçesi
9- Karaim Türkçesi
10- Tatar Türkçesi
11- Başkurt Türkçesi
12- Altay Türkçesi
13- Şor Türkçesi
14- Hakas Türkçesi
15- Tuva Türkçesi
16- Uygur Türkçesi
17- Dolgan Türkçesi
18- Kazak Türkçesi
19- Kırgız Türkçesi
20- Özbek Türkçesi
21- Karakalpak Türkçesi
22- Yakut Türkçesi
23- Çuvaş Türkçesi

B. Moğol Dilleri
1- Moğolca
2- Buryat
3- Kalmuk

C. Mançu-Tunguz Dilleri
Sibir Kolu
1- Evenkçe (Tunguzca)
2- Even (Lamut)
Mançur Kolu
1- Manur
2- Çjurçjen
Amur Kolu
1- Nanayca (Goldca)
2- Udeyce (Udgeyce)

D. Uzak Doğu Dilleri
1- Japonca
2- Ryukyus
3- Korece
4- Ayn

Ural Dilleri
A. Fin-Ugor Dilleri
Ugor Kolu
1- Macarca
2- Mansiy (Vogul)
3- Hantıy (Ostyaç
Baltık-Fin Kolu
1- Fince
2- Estonca
3- İcor
4- Karel
5- Vepss
6- Vod
7- Liv
8- Saam (Lopar)
Perm Kolu
1- Komi-Zıryan
2- Komi-Permyaç
3- Udmurtça
Voljsk Kolu
1- Mari (Çeremis)
2- Mordov
B. Samoyed Diller
1- Nene (Yurak-Samoyed)
2- Nganasan (Tavgiy)
3- Eneç (Yenisey-Samoyed)
4- Selkup (Ostyak-Samoyed)

Hint – Avrupa Dilleri
A. Avrupa Kolu
Germen Dilleri
1- Almanca
2- Flemenkçe
3- İngilizce
4- İskandinav dilleri
Roman/Latin Dilleri
1- Fransızca
2- İspanyolca
3- Portekizce
4- İtalyanca
5- Rumence
Slav Dilleri
1- Rusça
2- Bulgarca
3- Sırpça
4- Lehçe
5- Çekçe
6- Slovakça

B. Hint-İran Kolu
Hint-İran dilleri, Tarihi Sanskritçe, Avestçe, eski ve orta Farsça ile yeni Farsça, Tacikçe, Urduca, Bengalce, Ermenice gibi diller bu ailedendir.

Sami Dilleri
Akadca, İbranice, Arapça, Fenikece gibi diller ve bunların lehçelerinden oluşur.

Çin-Tibet Dilleri
Çince, Tibetçe, Tayca, Dunganca bu aileye ait dillerdir.

Bantu Dilleri
Orta ve güney Afrika’da konuşulan çok sayıda dilden oluşur.


Kafkas Dilleri
Abazca, Adigece, Çeçence, İnguşça, Kabartayca, Osetçe, Gürcüce, Avarca, Lezgice gibi dillerden oluşur.

Türk Dilinin Tarihi
Türk Dilinin Yaşı
Bilinen en eski yazılı metinler Sümerceye aittir.
Osman Nedim Tuna, Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi İle Türk Dili’nin Yaşı Meselesi adlı eserindeki delillerden hareketle yaşayan diller arasında en eskisinin Türkçe olduğunu öne sürmüştür.
R. R. Arat ve Doğan Aksan’ın Orhun Kitabelerindeki Türkçenin uzun bir geçmişe sahip olduğu kanısındadırlar.
Türkçenin ilk yazılı metinlerini M.S. 7. yüzyılın sonları (Çoyren / 687-692) olarak kabul etsek bile Türk dili çok daha eskilere uzanan bir tarihe sahiptir.

Yazı dili öncesi döneme dair çeşitli teoriler mevcuttur. İlk yazılı metinlerde karşımıza çıkan dil özellikleri üzerinden hareketle dilin erken dönemlerine dair teoriler ortaya atma şansımız olur.
Türkçenin yazı öncesi dönemine ait bilgiler genellikle Altay dilleri ve Ana Hun dili teorilerine dayanır.
Türk dilinin kökenine dair iki önemli görüş mevcuttur. Birincisi, Türk dilinin Ana Altaycadan türediği yönündedir.
Altay Dilleri
A) Türkçe
B) Moğolca
C) Tunguzca
D) Mançuca
E) Nanayca
F) Japonca
G) Korece
H) Aynuca

İkinci görüş, Türkçenin Ana Hun Dili adlı bir ana dilden doğduğu görüşüne dayanır.
Ana Hun Dili
Batu Hun Lehçesi (Çuvaşça)
Kuzey Hun Lehçesi (Yakutça)
Doğu Hun Lehçesi (Türkçe)

Altay teorisi daha fazla taraftara sahiptir. Altay dilleri teorisinin kurucusuRamstedt’tir.
W. Kotwicz, Rudnev, Vladimirtsov, J. Nemeth ve Gombocz bu teoriyi desteklemişlerdir.
Ramstedt’in öğrencileri Pentti Aalto ve Nicholas Poppe Altay dil teorisini geliştirmişlerdir.

Altay Dil Ailesi Şeması
1 Ana Altayca
Çuvaş-Türk & Moğol-Mançu-Tunguz Dil Birliği ve Ana Kore Dili olmak üzere iki alt kategoriye ayrılır. Ana Kore Dili, bugünkü Kore Dili için kökendir.
Çuvaş-Türk & Moğol-Mançu-Tunguz Dil Birliği, Çuvaş-Türk ve Moğol-Mançu-Tunguz olmak üzere iki alt kategoriye ayrılır.
Çuvaş-Türk dil birliği, Ana Türkçe ve Ana Çuvaşça olmak üzere iki alt kategoriye ayrılır. Bunlar bu günkü Türk dilleri ve bugünkü Çuvaşça için üst kategorilerdir.

Moğol-Mançu-Tunguz Dil Birliği de Ana Moğolca ve Ana Mançu-Tunguzca olmak üzere iki alt kategoriye ayrılır. Bugünkü Moğol dilleri ve Mançu-Tunguz dilleriyle şema tamamlanır.


Ahmet Caferoğlu Eski Türkçeden itibaren Türk dilinin dönemlerini şu şekilde tasnif eder:
1- Eski Türkçe (6-9 yy)
2- Orta Türkçe (9-15 yy)
3- Yeni Türkçe (16. yüzyıldan günümüze)
4- Modern veya Çağdaş Türkçe ise günümüzde kullanılmakta olan Türkçedir.

Türk dili yazılı kaynakları bakımından 13. yüzyıla kadarki dönemde Göktürkçe ve Uygurca olarak iki guruba ayrılır. 12 ve 13. yüzyıldan sonra Kuzeydoğu Türkçesi ve Batı Türkçesi şeklinde iki kola ayrılmıştır.
Kuzey kolu Kıpçak Türkçesi, Doğu kolu ise Çağatay Türkçesi olarak varlık kazanmıştır.
Oğuz Türklerinin başını çektiği Batı Türkçesi, 13. yüzyıldan ilk yazılı eserlerini vermeye başlamıştır.
Batı Türkçesinin ilk dönemi Eski Türkiye Türkçesi/Eski Anadolu Türkçesidir. 16-20. yüzyıllar arasında Osmanlı Türkçesi, 20. yüzyılın başından itibaren de Türkiye Türkçesi etkili olmuştur.

Türk Dilinin Tarihi Dönemlerini Belirlemek
İki başlık altında inceleme yapan araştırmacılar 13. yüzyıla kadarki dönemi Eski Türkçe, 13. yüzyıldan sonraki dönemi Yeni Türkçe olarak kabul ederler.
Yazı öncesi ve yazılı dönemleri kapsayacak şekilde (Ahmet Caferoğlu vb) inceleme yapanlar Türk dilinin tarihi gelişimini:
1- Altay devri
2- En eski Türkçe devri
3- İlk Türkçe devri
4- Eski Türkçe devri
5- Orta Türkçe devri
6- Yeni Türkçe devri
7- Modern/çağdaş Türkçe devri

Ahmet Bican Ercilasun, İlk Türkçe, Ana Türkçe, Eski Türkçe, Batı Türkçesi, Kuzey Doğu Türkçesi şeklinde tasnif yapmıştır.

Türk Dünyası

Türk dünyası, 20-90 doğu boylamları ile 33-65 kuzey enlemleri arasında yer alır.

1- Altay – Sibirya Türkleri
Altay, Baraba, Çulım, Dolgan, Hakas, Karagas, Koybal, Kumandı, Sabir, Sagay, Şor, Telengit, Televüt, Tobol, Tofalar, Tuva ve Yakut Türkleri.

2- Batı Türkleri
Ahıska, Azerbaycan, Balkanlar, Irak, İran (Afşar, Azeri, Halaç, Hamse, Horasani, Boçagcı, Kaçar, Karacadağ, Karagözlü, Karakoyunlu, Karapapak, Karayi, Kaşgay, Şahseven, Türkmen), Kıbrıs, 12 adalar, Suriye ve Türkiye Türkleri.

3- Doğu Avrupa Türkleri
Gagavuz, İdil-Ural (Başkurt, Çuvaş, Kazan, Mişer), Kafkasya (Karaçay-Malkar, Nogay, Stavropol Türkmenleri), Karayim, Kırım (Kırım Tatarları, Belorusya Tatarları, Litvanya Tatarları, Polonya Tatarları, Kırımçak), Türkleri.

4- Türkistan Türkleri
Afganistan, Doğu Türkistan (Kazak, Kırgız, Salar, Sarı Uygur, Uygur), Karakalpak, Kazak, Kırgız, Özbek, Türkmen Türkleri.

Yönlere göre tasnife gidildiğinde

Batı Türklüğü
1- Türkiye Türkleri
2- Rumeli Türkleri
3- Kıbrıs Türkleri
4- Suriye Türkleri
5- Irak Türkleri
6- Azerbaycan Türkleri

Doğu Türklüğü
1- Batı Türkistan Türkleri (Türkmen, Özbek, Karakalpak, Kazak, Kırgız ve Rusya içerisinde yaşayan diğer Türk boyları)
2- Doğu Türkistan Türkleri (Uygur ve Kazak Türkleri)

Kuzey Türklüğü
1- Sibirya Türkleri (Saha/Yakut)
2- Abakan Türkleri (Tuvalar ve Hakaslar)
3- Altay Türkleri
4- İdil-Ural Türkleri (Kazan ve Batı Sibirya Tatarları, Başkurtlar, Çuvaşlar)
5- Kafkas Türkleri (Karaçay-Malkar, Nogay ve Kumuk Türkleri)
6- Kırım Türkleri (Kırım, Özbekistan, Türkiye ve Romanya)
7- Karay Türkleri (Ukrayna, Polonya ve Litvanya)

Türkçe; Göktürk, Uygur, Arap, Latin, Kiril alfabeleri başta olmak üzere 10’dan fazla alfabe ile yazıya geçirilmiş bir dildir.
Farklı lehçeleriyle yedi bağımsız devletin resmi dili Türkçedir.

Türk dünyasında yaşayan Türker üç lehçeden birini konuşmaktadırlar:
1- Türkçe ( y gurubu)
2- Çuvaşça ( r gurubu)
3- Yakutça ( t gurubu)

Çuvaşlar, Moskova ile Kazan arasında İdil (Volga) ırmağı boylarında yaşarlar. Başkentleri Çeboksarı olan Çuvaşların nüfusu 4.3 milyon kadardır.

Yakutlar, Sibirya’da Katanga, Ölenek, Lena v Kamçatka’da Kelima ırmakları çevrelerinde yaşarlar. Nüfusları 1 milyon kadardır.

Türkçe Kolundan doğmuş lehçeler

Batı / Güneybatı Türkçesi
1- Türkiye Türkçesi
2- Gagavuz Türkçesi (Moldova, Ukrayna, Romanya ve Bulgaristan’da)
3- Azerbaycan Türkçesi
4- Türkmen Türkçesi

Kuzeydoğu / Doğu Türkçesi
1- Özbek Türkçesi
2- Uygur Türkçesi
3- Kazak Türkçesi
4- Karakalpak Türkçesi (Özbekistan’da)
5- Kırgız Türkçesi
6- Kazan (Tatar) Türkçesi (Tataristan ve Başkurtistan’da)
7- Başkurt Türkçesi (Başkurtistan, Tataristan ve Rusya’da)
8- Kırım Türkçesi
9- Nogay Türkçesi (Kuzey Kafkasya, Rusya’da)
10- Karaçay Türkçesi (Kuzey Kafkasya, Rusya’da)
11- Malkar Türkçesi (Kuzey Kafkasya, Rusya’da)
12- Kumuk Türkçesi (Kuzey Kafkasya, Rusya’da)
13- Altay Türkçesi (Rusya, Altay Özerk Cumhuriyeti’nde)
14- Hakas (Abakan) Türkleri) (Rusya, Hakas bölgesi, Çin’in Kansu eyaletinde)
15- Tuva Türkçesi (Rusya, Tuva bölgesi ve Moğolsitan’da)
16- Karay Türkçesi (Polonya ve Litvanya’da)

Türk Dilini Konuşan Nüfus
Konuyla ilgili rakamlar 150 milyon ile 350 milyon arasında değişmektedir.
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst