Aöf Halk Hikayeleri Dersi 2.Ünite Notları

AOFDESTEK

ADMİN
Yönetici
Admin
Katılım
9 Şub 2011
Mesajlar
6,041
Tepkime puanı
25
Puanları
48
Bölüm:
İşletme
Şehir:
Bursa
Aöf Halk Hikayeleri Dersi 2.Ünite Notları



Aöf Halk Hikayeleri Dersi 2.Ünite Notları





HALK HİKAYELERİNİ İNCELEME YÖNTEMLERİ

Diğer halk edebiyat ve folklor ürünlerinde olduğu gibi halk hikayeleriyle ilgili yöntemleri de 4 başlık altında toplayabiliriz:
--Tarihi-Coğrafi Fin Yöntemi
--Yapısalcı Halk Bilimi Yöntemleri
--İdeolojik Halk Bilimi Kuramı
--Bağlam Merkezli Halk Bilimi Kuramları Tarihi

-Coğrafi Fin Yöntemi “Fin folklor kuramı” ve “karşılaştırmalı folklor kuramı” gibi adlarla da anılır. Fin Julius Krohn ve oğlu Kaarle Krohn(1996) tarafından geliştirilen bu kuramda, metin incelemede ulusal ve uluslar arası anlatı tipi ve modif kataloglarından yararlanılır. Türkye’de 1996 yılından sonra yapılan araştırmalarda en çok başvurulan yöntemdir. Başlangıçta daha çok masal araştırmalarında başvurulan bu yöntemi daha sonra halk hikayelerine de uygulanmaya çalışılmıştır. Aşağıda bu yöntemlerde takip edilen epizot ve motiflerine göre incelemede nelere dikkat edildiği ana hatlarıyla ele alınmıştır:

1-Epizotlarına Göre: Halk hikayelerini epizotlarına göre incelerken, hikayenin ana motiflerini ele alırız.
a)Kahramanın ailesi
b)Kahramanın doğumu
c)Kahramanlara ad verilmesi
d)Kahramanın eğitimi)
e)Kahramanların aşık olmaları
f)Kahramanın sevgiliyle karşılaşması
g)Kahramanın gurbete çıkması
ı)Sevgilinin bir başka kahramanla evlendirilmek istenmesi

2-Motiflerine Göre İnceleme: Halk anlatmalarının motiflerine göre incelenmesi Stith Thompson’un masallar için geliştirdiği motif kataloğuna göre yapılmaktadır. Thompson, masal motiflerini
A.Mitolojik Motifler,
B.Hayvanlar,
C.Yasak…
Gibi her birini hedeflendirerek 22 gruba ayırır ve her motif grubunu da kendi arasında numaralandırır. Burada masallarda gördüğümüz motif incelenmesinin halk hikayelerine tatbik edilmesi olayıyla karşılaşıyoruz. Bu yöntem Türkiye’de ilk defa Erzurum ve Çevresinden Derlenen Halk Hikayeleri Üzerinde Araştırmalar adlı doktora tezine de uygulanmıştır.

Yapısalcı Halk Bilimi Yöntemleri Lord Raglan’ın Geleneksel Kahraman Kalıbı: Batı kültür tarihine kaynaklık eden uygarlıkların destan ve mitlerdeki kahramanların ortak nitelikleri olduğunu saptayan Raglan, bu ortak noktaların da insan yaşamının ayinle desteklenen bir dönemi olduğunu belirlemiştir. Türkiye’de bu yöntem ilk defa Özkul Çobanoğlu tarafından Oğuz Kağan ve Er Töştük destanlarına uygulanmıştır.

Vladimir Propp’un Yapısalcılık Yöntemi: Rus masal araştırıcısı Propp(1895-1970) masalların değişen değerlerinin kişi adları ve kişilerin nitelikleri olduğunu, değişmeyen yönlerinin ise kişilerin eylemleri ile işlevleri olduğunu saptamıştır. Bu yöntem Türkiye’de ilk defa Umay Günay tarafından Elazığ’da derlediği 70 masala uygulanmıştır. İlhan Başgöz de aşık hikayelerinin yapısını bu yönteme göre çıkarmıştır. Başgöz’e göre bir aşk hikayesi üç ana bölüm ve altı aksiyondan oluşur.1-Bölüm: Ailenin parçalanması (Aksiyonlar: Kriz ve Değişim )

2-Bölüm: Yeni bir aile kurmak için mücadele (Aksiyonlar: Arama, engeller, çözülüş)

3- Bölüm: Yeni ailenin kurulması (Aksiyonlar: Birleşme)Claude Levi-Straus’un Yapısalcı Yöntemi: Fransız sosyal antropolog C.levi-Strauss,” Akrabalığın Temel Yapıları” adlı araştırmasında “ensest ilişki” üzerinde durur. O,”Mitsel düşüncenin, daima karşıtlıkların farkında olarak onların geliştirici araştırıcılığıyla çalıştığını ileri sürer. O, mitlerin yapısal kompozisyonunu araştırmaktan çok mitlerde tanımlanan dünyanın yapısal kompozisyonunu araştırmaktan çok mitlerde tanımlanan dünyanın yapısal çözümlemesini yapmağa çalışmıştır”.Türkiye’de bu yöntem Ümral Kırman tarafından Dede Korkut hikayelerine uygulanmıştır.

Joseph Campel’in Kahramanın Sonsuz Yolculuğu: Campel’in Türkçeye, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu olarak çevrilen çalışmasında, halk anlatılarının yapılarının aynı olması konusu tartışılmıştır.
1-Yola Çıkış :
a. Maceraya çağrı,
b. Çağrının reddedilmesi,
c. Doğaüstü yardım,
d.İlk eşiğin aşılması,
e. Balinanın karnı

2-Erginleme :
a. Sınavlar yolu,
b. Tanrıçayla karşılaşma,
c. Baştan çıkarıcı olarak kadın,
d. Babanın gönlünü alma,
e. Tanrılaştırma,
f.En son ödül

3-Dönüş :
a.Dönüşü reddetme,
b.Büyülü kaçış,
c. Dışarıdan gelen kurtuluş,
d. Dönüş eşiğinin aşılması ,
e. Yaşama özgürlüğü

Bu yöntemi Türkiye’de ilk defa Tuba Saltık Özkan, Bey Böyrek hikayesine uygulamıştır.

Greimas’ın Göstergebilim Yöntemi: Bu yöntem, Filiz Kırbaşoğlu tarafından” Köroğlu Destanı’nın Özbek Varyantları Üzerine Bir Araştırma” adlı çalışmasına uygulanmıştır. Buna göre bir metni çözümlemenin çeşitli yöntemleri vardır. Bunlardan biri derin düzey çözümlemesidir. Bunu da gösterge bilimsel dörtgen sağlar. Karşıtlık, çelişkinlik, içerme ya da bütünleyicilik.

İdeolojik Halk Bilimi Kuramı: Ulusal halk bilimi kuramı olarak da bilinir. Kuram, bir ulusun dilinin çalınmasında, kültür bağımsızlığını sağlamasında, ulusal ruhun temsil edilmesinde, ulusal karakterlerinin betimlenmesinde aracı olarak halk bilimi unsurlarını kullanır. İlk halk bilim çalışmalarının yapıldığı Finlandiya ve İrlanda ‘da bir süre etkili olan bu kuram, Hitler Almanya'sında Bolşevik devrimi sonrası Rusya ‘da, sosyalist Macaristan’da, ikinci dünya savaşı öncesi Japonya’da, birinci dünya savaşı sırası ve hemen sonrasındaki Amerika’da bazı halkbilimciler tarafından kullanılmış, devletler de böylesi çalışmaları desteklemiştir.

Bağlam Merkezli Halk Bilimi Kuramları Performans Teori: Bu teoride, halkbilimsel unsurun yaratım sürecine odaklanır. Buna göre metnin oluşmasında, anlatıcı kadar, dinleyici kitlesinin, anlatımın gerçekleştirildiği fiziksel mekanın, sosyo-kültürel çevre koşullarının ve göstergenin yapıldığı zamanın da etkisi vardır. Bilindiği gibi halk anlatıların oluşmasında anlatıcı kesimin yanı sıra dinleyici kesiminde önemli yeri vardır. Bu konuyu İlhan Başgöz çeşitli yazılarında ele almıştır.

Dinleyicilere bağlı olarak hikayenin anlatımında değişen bazı öğeler şunlardır: Hikayenin uzunluk ve kısağı, sapmalar, döşeme, anlatıcının söz hazinesi. Türkiye’de konu dursun Yıldırım, İsmail Görkem, Mehmet Korkmaz, Ahmet Saçkesen ve Özkul Çobanoğlu tarafından ele alınmıştır. Sözlü Kompozisyon Teorisi: Milman Parry ve Albert Lord tarafından biçimlendirilen bu kuram, eski Yugoslavya’daki çoğunlukla Boşnak aişıkların müzik eşliğinde anlattıkları Homeros’un eserlerini incelenmesiyle ortaya çıkmıştır.


HALK HİKÂYELERİ ÜZERİNDE YAPILAN ÇALIŞMALAR

Halk hikâyesi dediğimiz metinlerin ilk şekilleri bu eserlerin köy odalarında ve şehir muhitlerindeki kültür merkezlerinde okunmasıyla başlamıştır. Bugünkü bilgilerimize göre 15. yüzyılın sonundan itibaren Anadolu sahasında ozanlık geleneği yerini âşıklığa; hikâye anlatıcısı kıssadan da yerini meddaha bırakmışlardır. Bugünkü bilgilerimize göre halk hikâyesi dediğimiz metinlerin ilk şekilleri Azerbaycan ve Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde ortaya çıkmıştır. Bizce, halk hikâyelerinin ilk örnekleri de yaşamış ve yaşadığı rivayet edilen âşıkların hayatları etrafında oluşmuş olup bunlardan bazıları aşağıdadır. Âşık Garip:17.yy yaşadığı sanılmaktadır. Hayatı etrafında Âşık Garip(Garip ilke Senem)halk hikâyesi oluşmuştur. Âşık Tahir:17. yy yaşadığı tahmin edilmektedir. Hayatı etrafında Tahir ile Zümre halk hikâyesi oluşmuştur. Cihan:16. yy Azerbaycan’da yaşamıştır. Hayatı etrafında Cihan (Cahan )ve Abdullah adlı bir hikaye oluşmuştur. Ercişli Emrah:17.yy Van ilinin Erciş ilçesinde yaşamıştır. Hayatı etrafında Ercişli Emrah ile Selvi Han adlı bir hikayesi oluşmuştur. Kerem Dede:17.yy yaşadığı tahmin edilmektedir. Hayatı etrafında Kerem ile Aslı adlı bir hikayesi oluşmuştur.

Kurbani:17.yy Güney Azerbaycan’ın Diri köyünde doğmuştur. Hayatı etrafında Gurbani ve Peri adlı halk hikayesi oluşmuştur. Tufarganlı Aşık Abbas:16.yy sonu ile 17. yy yarısında Tufargan’da yaşamıştır. Hayatı etrafın da Tufarganlı Aşık Abbas ve Gülgez Peri adlı bir halk hikayesi oluşmuştur. Buraya kadar kısa tarihçesini verdiğimiz halk hikayeleri iki kanaldan bize kadar ulaşmıştır:1-Yazılı Kaynaklar: Bunlar cönkler, mecmualar ve basma eserler olup Türk halkının en çok itibar ettiği metinlerdir-Yazma metinler: Kerem ile Aslı, Şah İsmail, Tahir ile Zühre… B-Basılı metinler: Arzu ile Kamber, Aşık Garip, Bey Böyrek…2-Sözlü Kaynaklar: Bu hususta bilhassa Pertav Naili Boratav, İlhan Başgöz, Ahmet Edip Uysal, Muhan Bali, Fikret Türkmen, Salim Sakaoğlu’nun arşivleri son derece önemlidir.
Halk Hikayeleri Üzerinde Yapılan Bilimsel Çalışmalar
1- Pertev Naili Boratav ve Halk Hikayeleri
2- İlhan Başgöz ve Halk Hikayeleri
3- Muhan Bali ve Halk Hikayeleri
4- Fikret Türkmen ve Halk Hikayeleri
5- Ensar Aslan ve Halk Hikayeleri
6- Ali Duymaz ve Halk Hikayeleri
7- Ali Berat Alptekin ve Halk Hikayeleri
 

Çevrimiçi üyeler

Şu anda çevrimiçi üye yok.

REKLAMLAR

Forum istatistikleri

Konular
17,414
Mesajlar
134,310
Kullanıcılar
90,716
Son üye
Abdullah Kara
Üst