- Katılım
- 9 Şub 2011
- Mesajlar
- 6,041
- Tepkime puanı
- 25
- Puanları
- 48
- Bölüm:
- İşletme
- Şehir:
- Bursa
Aöf Temel Sağlık Hizmetleri
ÜNİTE 8
TANIMLAR
Rehabilitasyon; fizyolojik veya anatomik yetersizlikleri veya çevreye uyum sorunu olan kişinin
fiziksel, psikolojik, sosyal, mesleki ve eğitsel potansiyelini en üst düzeye çıkarma olarak tanımlanmaktadır.
ICIDH ve ICD kapsamında özürlülük farklı derecelerde tanımlanabilir:
1.Bozukluk / yetersizlik/ (impairment): Doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza
nedeniyle vücut yapısı (anatomik, fizyolojik ve psikolojik) ve fonksiyonlarında (işlevlerinde) anlamlı
sapma ya da kayıp olarak tanımlanmaktadır ve organ seviyesinde bozuklukları kapsamaktadır.
2.Özürlülük / yetiyitimi / sakatlık / aktivite limitasyonu / (disability): Bozukluk(lar) nedeniyle,
kişisel seviyede fonksiyonel aktivitenin sınırlanmasını ve katılımın kısıtlanmasını (yaşamda
karşılaşılabilecek sorunları) ifade eder. Herhangi bir aktiviteyi insan için normal kabul edilen aralık veya
tarzda yapabilme yeteneğinin azalması veya kaybedilmesidir.
3.Engellilik / katılım kısıtlılığı/ (handicap): Toplumsal düzeyde ortaya çıkar. Bozukluk ya da özür
nedeniyle yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak, normal rolün yerine getirilememesi,
kısıtlanması olarak açıklanır
4. Yaşam kalitesi:
5. Sağlıkla ilişkili yaşam kalitesi
NOT : Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ölçekleri: Genel Ölçekler (Sağlık Profilleri, Yararlılık Ölçümleri) ve Özgül Ölçekler (Hastalığa Özel Ölçekler, Popülasyona Özel Ölçekler, İşleve Özel Ölçekler ve Durum ya da Soruna Özel Ölçekler) olarak sınıflandırılmaktadır.
ÖZÜRLÜLÜĞÜN NEDENLERİ
Özürlülük genelde kaynağına ve sebeplerine göre değişik şekillerde sınıflandırılmaktadır. Kaynağına göre
sınıflandırıldığında, doğuştan gelen özürlülük nedenleri arasında; genetik bozukluklar, akraba evliliği,
gebelik sırasında annenin karşılaştığı travmalar, hastalıklar, ilaç kullanımı, ışına maruz kalmak, annenin
alkol ve madde bağımlısı olması, kötü beslenmesi gibi nedenler görülmektedir
ÖZÜR TÜRLERİ
• Görme özürlüler
• İşitme özürlüler
• Dil ve konuşma özürlüler
• Ortopedik özürlüler
• Zihinsel özürlüler
• Ruhsal ve duygusal özürlüler
• Süreğen hastalığı olan özürlüler
ÖZÜRLERİN NEDENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Fiziksel özürler: Kas-iskelet, sinir ve damar sistemini ilgilendiren durumlarda, aktivitelerin (kavrama, el
ve kolu çeşitli görevlerde kullanma, yürüme, çömelme, eğilme, merdiven inip çıkma, solunum, konuşma
gibi) fiziksel fonksiyon kaybı nedeniyle kısıtlanmasıdır. Kas-iskelet, sinir ve damar sistemini ilgilendiren
bozuklukların yanı sıra, dil ve konuşma bozukluklarının nedenleri de çok fazladır.
Duyusal özürler: Görme, işitme gibi duyuların yetersizliği nedeniyle çevrenin bir kısmının
algılanamamasıdır
Algısal ve ruhsal bozukluklar nedeniyle oluşan özürler: Zihinsel, ruhsal ve duygusal
fonksiyonların sosyal, psikolojik ve fiziksel alanlardaki yetersizliğidir. Okuma, yazma, kavrama, sayı
sayma, organizasyon becerileri, zaman-mekan algılama, sosyal ortamlara uyma sorunları gibi pek çok
yönleri vardır.
Süreğen hastalıklar nedeniyle oluşan özürler: Doğuştan veya sonradan olan kalıcı hastalıklar stres
ve çevre faktörleri gibi çeşitli nedenlerden etkilenerek özür oluşmasına yol açabilirler.
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÖZÜRLÜLÜK ORANLARI
Tüm dünyada 500 milyon, Türkiye’de 8 milyon civarında özürlü olduğu tahmin edilmektedir.
REHABİLİTASYONUN VE ÖZÜRLÜLÜK HAKLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Özürlülüğe ilişkin ilk ve en eski model “ahlaki model” dir. Bu modelde özürlülüğün, ahlaki
çöküntüden kaynaklandığına, özürlü kişilerin bedenlerine şeytanın ve kötü ruhların egemen olduğuna
inanılmıştır.
“Medikal model” 1800'lü yılların ortalarında tıp ve rehabilitasyon alanlarındaki gelişmelerle birlikte
ortaya çıkmıştır. Bu model 'ahlaki çöküntü'den çok 'patoloji' ile sınırlıdır. Özürlü kişilere ve onların ailelerine tanı, tedavi, bakım ve izleme programlarının güçlendirilmesi, önleme programlarının dikkatle hazırlanması, özürlü kişilerin ve onların yakınlarının yaşam kalitelerini yükseltilmesi gibi birçok olanak sağlamıştır.
“sosyal model” özürlülük, kişiler arasındaki fiziksel, zihinsel v.b. farklılıkların bir yansıması olmaktan çok, toplumdaki ayırımcılığın, önyargının ve dışlamanın bir ürünüdür.
Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 1994 yılında engellilere ilişkin
ayrımcılığa vurgu yaparak genel bir yorum yayınlamış, sorunu temel insan hakları sözleşmeleri
çercevesine taşımıştır.
Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nca yürütülen çalışmalar sonucunda hazırlanan
5378 sayılı “Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanun” 1-Temmuz-2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
REHABİLİTASYON
• Kişiyi bir bütün olarak ele alır.
• Özürlü, ekibin tartışılmaz üyesidir.
• Önleme, tedavi ve uzun süreli bakım ve takibi kapsar.
• Ekip çalışmasını gerektirir.
• Rehabilitasyon süreklilik isteyen bir uygulamadır.
Rehabilitasyon ekibine dahil olanlar:
• Özürlü kişi
• Aile
• Uzman doktor
• Fizyoterapist
• Hemşire
• Diyetisyen
• İş ve uğraşı terapisti 170
• İşitme ve konuşma terapisti
• Odyolog
• Ortez- protez teknikeri
• Psikolog
• Sosyal hizmet uzmanı
• Sosyolog
• Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı
• Mesleki danışman
• Rehabilitasyon mühendisleri
• Tıbbi cihaz şirketleri
• Okul yönetimi ve öğretmen
• Sivil toplum kuruluşları
• Yerel yönetimler
• İşveren
Rehabilitasyon farklı alanlardaki uygulamaları kapsar. Bunlar:
• Tıbbi rehabilitasyon
• Mesleki rehabilitasyon
• Psikososyal rehabilitasyondur
TIBBİ REHABİLİTASYON
Tıbbi rehabilitasyon, özürün önlenmesi ve özürlünün sağlık ve fonksiyonelliğinin birçok disiplinlerin
katılımı ve disiplinlerarası işbirliği ile sağlanmasıdır.
1.Beyin ve omurilik yaralanması olan hastaların rehabilitasyonu: Rehabilitasyon çalışmaları hayati tehlikenin devam ettiği yoğun bakımda başlatılmalı ve hastanın durumu sabitleştikten sonra da devam ettirilmelidir
2. Romatizmal hastalıkların rehabilitasyonu: rehabilitasyonun amaçları; ağrıyı azaltmak, eklemlerde oluşabilecek şekil ve hareket bozukluklarını önlemek, oluştu ise yeniden kazandırmak, fonksiyonel aktiviteyi geliştirmek, ağrı kesici ilaç gereksinimini azaltmak ve daha ağrısız ve bağımsız bir yaşam sağlamaktır. Bu amaçlarla ilaç tedavisinin yanı sıra mutlaka vücudun düzgün duruşuna yönelik eğitim verilir. Hastalığın evresine uygun fizik tedavi ajanları, çeşitli egzersizler ve cihazlar uygulanır
3. El rehabilitasyonu: Koruyucu ve geleneksel tedavi sırasında ve cerrahi girişimler öncesi ve sonrasında, ani ve süreğen ağrı, şişme ve aşırı duyarlılığı azaltmak, yeni his-duyu eğitimi vermek, yara iyileşmesini kolaylaştırmak, nedbe dokusu oluşumunu azaltmak, kas kuvvetini arttırıp, hareket kısıtlılığını azaltarak ve
adaptif yöntemler ve cihazlarla günlük yaşam becerilerini geliştirerek fonksiyonu arttırmak, işe dönüş
öncesi hazırlık ve işe dönüşü hızlandırmak için uygun fizik tedavi yöntemleri, egzersizler ve cihazlar
kullanılır, eğitim programları düzenlenir.
4. Kardiyo-pulmoner rehabilitasyon: rehabilitasyonun amaçları; kardiyo-pulmoner risk faktörlerini azaltmak, güvenli bir egzersiz programı oluşturmak, kardiyopulmoner fonksiyonu geliştirmek, efor kapasitesini arttırmak, etkili solunumu öğretmek, akciğerlerdeki sekresyonları temizlemek, vücut duruşundaki bozuklukları önlemek ve gidermek, psikososyal olumsuz etkileri azaltarak yaşam kalitesini arttırmaktır. Bu amaçlarla, kol, bacak ve solunum kaslarının kuvvet, endurans ve esnekliğinin artırılması için egzersiz eğitimi, bronşial drenaj teknikleri, gevşeme teknikleri, solunum egzersizleri, günlük yaşam aktiviteleri sırasında enerji koruma teknikleri uygulanır. Hastaya hastalığına uygun yaşam tarzı (sağlıklı beslenme, spor yapma, sigaradan kaçınma gibi) ile ilgili eğitim verilir.
5. Nörolojik rehabilitasyon: amaçları; komplikasyonlarıönlemek, kasları kuvvetlendirmek, spastisiteyi azaltmak, denge, koordinasyon, el fonksiyonları, düzgün duruş ve yürümeyi geliştirmek, solunum kapasitesini ve yaşam kalitesini arttırmaktır. Duyu bozukluğu varsa, yeni his-duyu eğitimi verilir ve oluşabilecek kazalara önlemek için hasta ve ailesi bilinçlendirilir.
6. Pediatrik rehabilitasyon: Çocukluk döneminde karşılaşılan serebral paralizi, brakial pleksus (kola
dallar veren sinir kökü) yaralanmaları, meningomyelosel, tortikollis, romatizmal hastalıklar, kalp, akciğer
ve boşaltım sistemi ile ilgili hastalıklar, kanser, genetik ve metabolik bozukluklarla ilgili çeşitli
hastalıklarda yapılan rehabilitasyon uygulamalarını kapsamaktadır .
Serebral paralizide rehabilitasyonun amaçları: Çocuklarda görülen hareket bozukluklarını en aza indirmek, oluşabilecek kas-iskelet sistemi bozukluklarını, duruş bozukluklarını önlemek, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı arttırmak için yardımcı araç, gereç ve cihazların kullanımını sağlamak, eğer görme, işitme, konuşma ve zeka problemleri varsa bunlarla ilgili sorunları en aza indirmek, aile eğitimi vermek ve çocuğun eğitimi konusunda aileye yol göstermek, çocuğun yaşayacağı mekanların düzenlemesine yapmaktır.
7. Sporcularda rehabilitasyon: Temel amaç; sporcunun yaralanma riskini minimale indirmek gayesiyle gerekli olan esneklik, kuvvet ve enduransı(dayanıklılığı) içeren en mükemmel fiziksel uygunluk seviyesine getirmek için uygun antrenman ve egzersiz programı düzenleyerek maksimum performansa ulaştırmaktır.
8. Yanık rehabilitasyonu: amacı;
gelişebilecek komplikasyonları önlemek, eklem hareket kısıtlılığını ve deformitelerini minimale
indirmek, hareket kabiliyetini arttırmak, nedbe dokusu oluşumunu kontrol etmek, estetik ve fonksiyonel
kusurları en düşük seviyeye indirmek, mümkün olan en iyi fonksiyonel kapasiteye ulaştırmak, hastanın
mesleki ve rekreasyonel faaliyetlerini yeniden kazandırarak, en kısa sürede günlük yaşam aktivitelerini
yapabilmelerini sağlamaktır.
9. Kanser rehabilitasyonu
10. Ortopedik rehabilitasyon
11. İşitme-konuşma ve görme bozukluklarında rehabilitasyonu
12. Kadın sağlığında rehabilitasyon
13. Geriatrik rehabilitasyon
14. Amputasyonda rehabilitasyon: Amputasyon, kaza ya da hastalık nedeniyle kol veya bacağın belli
bir seviyeden kesilmesidir. Kesilen yerden geri kalan kol veya bacak kısmına güdük adı verilir.
Amputasyon geçiren hastalarda rehabilitasyon ameliyat öncesinde başlar.
PSİKOSOSYAL REHABİLİTASYON
Özürlü kişilerin özürleri nedeniyle oluşan duygularışöyle sıralanabilir:
Aşağılık duygusu: Her zaman olmamakla birlikte, fiziksel özürlülerin çoğunda bu duruma
rastlanmaktadır. Bu kişiler, sakatlıklarını mutsuzluk kaynağı yapmakta, utanç, acıma ve bazen de
acındırma, duygusal bir tepki olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özürlülük ikilemi: Özürlü, aslında kendisinin normal bir kişi gibi kabul edilmesini istemesine
rağmen, kendisinden özürlü insanlar gibi davranış beklendiğini düşünerek duygusal bir çatışma yaşar.
Normal davranışları yüceltme: Özürlü kişi, özürlü olmayan kişilerin davranışlarını en ideal olarak
kabul ettiği için, kendisine bir hedef belirlerken sağlıklı bir insana uygun hedefler belirler.
Suçlanma: Fiziksel özürlü kişilerin normal standartlara uymayan davranışları ve fonksiyonlarını
yerine getirirken karşılaştıkları güçlükler nedeniyle yetersizlik duygularına sahip olmak, özürlünün
kişiliği için yıkıcı olmaya başlar.
Grup stereotipi davranışlar: Özürlü kişinin topluma uyum sağlamak için, özürünü saklamaya çalışması ve
unutmak için çaba göstermesi, daha çok hatırlamasına sebep olmaktadır.
Özürlülere yönelik sosyal hizmet uygulamaları üç boyutta yürütülür:
1. Özürlü bireyler ve aileleri ile sosyal hizmet uygulamaları,
2. Özürlü grupları ve aileleri ile sosyal hizmet uygulamaları,
3. Özürlü bireyler ve ailelerine yönelik toplum düzeyinde sosyal hizmet uygulamaları
REHABİLİTASYONA DESTEK
1. Duygusal Sosyal Destek
2. Bilgisel Sosyal Desek: Özürlü bireye kendine nasıl yardım edebileceği ve özürü hakkında yeni bir
görüş kazandırmayı vb. amaçlar
3. Elle Tutulur Sosyal Destek: Elle tutulur ya da araçsal sosyal destek hizmeti, eşya, alet,meta
cinsinden yardımlar, ödünç para verme, çocuklara bakma, ev içindeki ve dışındaki hizmetleri üstlenme
gibi yardımlardan oluşur.
4.Özürlü grupları ve aileleri ile sosyal hizmet uygulamaları:
5. Destek Grupları
6. Etkileşim Grupları
7. Eğitici Gruplar
8. Toplumsallaşma Grupları
9. Özürlüler ve ailelerine yönelik toplum düzeyinde sosyal hizmet uygulamaları
MESLEKİ REHABİLİTASYON
Mesleki değerlendirme kapsamında aşağıdaki sorulara cevap aranır:
• Önceki mesleğine geri dönebilir mi?
• İş uyarlamaları ve yardımcı teknoloji ile önceki mesleğine geri dönebilir mi?
• Hangi becerileri diğer bir mesleğe aktarılabilir?
• Başarılı bir şekilde işe yerleştirilmesi için hangi eğitim veya hizmetler yardımcı olabilir?
ÜNİTE 8
TANIMLAR
Rehabilitasyon; fizyolojik veya anatomik yetersizlikleri veya çevreye uyum sorunu olan kişinin
fiziksel, psikolojik, sosyal, mesleki ve eğitsel potansiyelini en üst düzeye çıkarma olarak tanımlanmaktadır.
ICIDH ve ICD kapsamında özürlülük farklı derecelerde tanımlanabilir:
1.Bozukluk / yetersizlik/ (impairment): Doğuştan veya sonradan herhangi bir hastalık veya kaza
nedeniyle vücut yapısı (anatomik, fizyolojik ve psikolojik) ve fonksiyonlarında (işlevlerinde) anlamlı
sapma ya da kayıp olarak tanımlanmaktadır ve organ seviyesinde bozuklukları kapsamaktadır.
2.Özürlülük / yetiyitimi / sakatlık / aktivite limitasyonu / (disability): Bozukluk(lar) nedeniyle,
kişisel seviyede fonksiyonel aktivitenin sınırlanmasını ve katılımın kısıtlanmasını (yaşamda
karşılaşılabilecek sorunları) ifade eder. Herhangi bir aktiviteyi insan için normal kabul edilen aralık veya
tarzda yapabilme yeteneğinin azalması veya kaybedilmesidir.
3.Engellilik / katılım kısıtlılığı/ (handicap): Toplumsal düzeyde ortaya çıkar. Bozukluk ya da özür
nedeniyle yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlere bağlı olarak, normal rolün yerine getirilememesi,
kısıtlanması olarak açıklanır
4. Yaşam kalitesi:
5. Sağlıkla ilişkili yaşam kalitesi
NOT : Sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ölçekleri: Genel Ölçekler (Sağlık Profilleri, Yararlılık Ölçümleri) ve Özgül Ölçekler (Hastalığa Özel Ölçekler, Popülasyona Özel Ölçekler, İşleve Özel Ölçekler ve Durum ya da Soruna Özel Ölçekler) olarak sınıflandırılmaktadır.
ÖZÜRLÜLÜĞÜN NEDENLERİ
Özürlülük genelde kaynağına ve sebeplerine göre değişik şekillerde sınıflandırılmaktadır. Kaynağına göre
sınıflandırıldığında, doğuştan gelen özürlülük nedenleri arasında; genetik bozukluklar, akraba evliliği,
gebelik sırasında annenin karşılaştığı travmalar, hastalıklar, ilaç kullanımı, ışına maruz kalmak, annenin
alkol ve madde bağımlısı olması, kötü beslenmesi gibi nedenler görülmektedir
ÖZÜR TÜRLERİ
• Görme özürlüler
• İşitme özürlüler
• Dil ve konuşma özürlüler
• Ortopedik özürlüler
• Zihinsel özürlüler
• Ruhsal ve duygusal özürlüler
• Süreğen hastalığı olan özürlüler
ÖZÜRLERİN NEDENLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Fiziksel özürler: Kas-iskelet, sinir ve damar sistemini ilgilendiren durumlarda, aktivitelerin (kavrama, el
ve kolu çeşitli görevlerde kullanma, yürüme, çömelme, eğilme, merdiven inip çıkma, solunum, konuşma
gibi) fiziksel fonksiyon kaybı nedeniyle kısıtlanmasıdır. Kas-iskelet, sinir ve damar sistemini ilgilendiren
bozuklukların yanı sıra, dil ve konuşma bozukluklarının nedenleri de çok fazladır.
Duyusal özürler: Görme, işitme gibi duyuların yetersizliği nedeniyle çevrenin bir kısmının
algılanamamasıdır
Algısal ve ruhsal bozukluklar nedeniyle oluşan özürler: Zihinsel, ruhsal ve duygusal
fonksiyonların sosyal, psikolojik ve fiziksel alanlardaki yetersizliğidir. Okuma, yazma, kavrama, sayı
sayma, organizasyon becerileri, zaman-mekan algılama, sosyal ortamlara uyma sorunları gibi pek çok
yönleri vardır.
Süreğen hastalıklar nedeniyle oluşan özürler: Doğuştan veya sonradan olan kalıcı hastalıklar stres
ve çevre faktörleri gibi çeşitli nedenlerden etkilenerek özür oluşmasına yol açabilirler.
DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ÖZÜRLÜLÜK ORANLARI
Tüm dünyada 500 milyon, Türkiye’de 8 milyon civarında özürlü olduğu tahmin edilmektedir.
REHABİLİTASYONUN VE ÖZÜRLÜLÜK HAKLARININ TARİHSEL GELİŞİMİ
Özürlülüğe ilişkin ilk ve en eski model “ahlaki model” dir. Bu modelde özürlülüğün, ahlaki
çöküntüden kaynaklandığına, özürlü kişilerin bedenlerine şeytanın ve kötü ruhların egemen olduğuna
inanılmıştır.
“Medikal model” 1800'lü yılların ortalarında tıp ve rehabilitasyon alanlarındaki gelişmelerle birlikte
ortaya çıkmıştır. Bu model 'ahlaki çöküntü'den çok 'patoloji' ile sınırlıdır. Özürlü kişilere ve onların ailelerine tanı, tedavi, bakım ve izleme programlarının güçlendirilmesi, önleme programlarının dikkatle hazırlanması, özürlü kişilerin ve onların yakınlarının yaşam kalitelerini yükseltilmesi gibi birçok olanak sağlamıştır.
“sosyal model” özürlülük, kişiler arasındaki fiziksel, zihinsel v.b. farklılıkların bir yansıması olmaktan çok, toplumdaki ayırımcılığın, önyargının ve dışlamanın bir ürünüdür.
Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Komitesi 1994 yılında engellilere ilişkin
ayrımcılığa vurgu yaparak genel bir yorum yayınlamış, sorunu temel insan hakları sözleşmeleri
çercevesine taşımıştır.
Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nca yürütülen çalışmalar sonucunda hazırlanan
5378 sayılı “Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması
Hakkında Kanun” 1-Temmuz-2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
REHABİLİTASYON
• Kişiyi bir bütün olarak ele alır.
• Özürlü, ekibin tartışılmaz üyesidir.
• Önleme, tedavi ve uzun süreli bakım ve takibi kapsar.
• Ekip çalışmasını gerektirir.
• Rehabilitasyon süreklilik isteyen bir uygulamadır.
Rehabilitasyon ekibine dahil olanlar:
• Özürlü kişi
• Aile
• Uzman doktor
• Fizyoterapist
• Hemşire
• Diyetisyen
• İş ve uğraşı terapisti 170
• İşitme ve konuşma terapisti
• Odyolog
• Ortez- protez teknikeri
• Psikolog
• Sosyal hizmet uzmanı
• Sosyolog
• Çocuk gelişimi ve eğitimi uzmanı
• Mesleki danışman
• Rehabilitasyon mühendisleri
• Tıbbi cihaz şirketleri
• Okul yönetimi ve öğretmen
• Sivil toplum kuruluşları
• Yerel yönetimler
• İşveren
Rehabilitasyon farklı alanlardaki uygulamaları kapsar. Bunlar:
• Tıbbi rehabilitasyon
• Mesleki rehabilitasyon
• Psikososyal rehabilitasyondur
TIBBİ REHABİLİTASYON
Tıbbi rehabilitasyon, özürün önlenmesi ve özürlünün sağlık ve fonksiyonelliğinin birçok disiplinlerin
katılımı ve disiplinlerarası işbirliği ile sağlanmasıdır.
1.Beyin ve omurilik yaralanması olan hastaların rehabilitasyonu: Rehabilitasyon çalışmaları hayati tehlikenin devam ettiği yoğun bakımda başlatılmalı ve hastanın durumu sabitleştikten sonra da devam ettirilmelidir
2. Romatizmal hastalıkların rehabilitasyonu: rehabilitasyonun amaçları; ağrıyı azaltmak, eklemlerde oluşabilecek şekil ve hareket bozukluklarını önlemek, oluştu ise yeniden kazandırmak, fonksiyonel aktiviteyi geliştirmek, ağrı kesici ilaç gereksinimini azaltmak ve daha ağrısız ve bağımsız bir yaşam sağlamaktır. Bu amaçlarla ilaç tedavisinin yanı sıra mutlaka vücudun düzgün duruşuna yönelik eğitim verilir. Hastalığın evresine uygun fizik tedavi ajanları, çeşitli egzersizler ve cihazlar uygulanır
3. El rehabilitasyonu: Koruyucu ve geleneksel tedavi sırasında ve cerrahi girişimler öncesi ve sonrasında, ani ve süreğen ağrı, şişme ve aşırı duyarlılığı azaltmak, yeni his-duyu eğitimi vermek, yara iyileşmesini kolaylaştırmak, nedbe dokusu oluşumunu azaltmak, kas kuvvetini arttırıp, hareket kısıtlılığını azaltarak ve
adaptif yöntemler ve cihazlarla günlük yaşam becerilerini geliştirerek fonksiyonu arttırmak, işe dönüş
öncesi hazırlık ve işe dönüşü hızlandırmak için uygun fizik tedavi yöntemleri, egzersizler ve cihazlar
kullanılır, eğitim programları düzenlenir.
4. Kardiyo-pulmoner rehabilitasyon: rehabilitasyonun amaçları; kardiyo-pulmoner risk faktörlerini azaltmak, güvenli bir egzersiz programı oluşturmak, kardiyopulmoner fonksiyonu geliştirmek, efor kapasitesini arttırmak, etkili solunumu öğretmek, akciğerlerdeki sekresyonları temizlemek, vücut duruşundaki bozuklukları önlemek ve gidermek, psikososyal olumsuz etkileri azaltarak yaşam kalitesini arttırmaktır. Bu amaçlarla, kol, bacak ve solunum kaslarının kuvvet, endurans ve esnekliğinin artırılması için egzersiz eğitimi, bronşial drenaj teknikleri, gevşeme teknikleri, solunum egzersizleri, günlük yaşam aktiviteleri sırasında enerji koruma teknikleri uygulanır. Hastaya hastalığına uygun yaşam tarzı (sağlıklı beslenme, spor yapma, sigaradan kaçınma gibi) ile ilgili eğitim verilir.
5. Nörolojik rehabilitasyon: amaçları; komplikasyonlarıönlemek, kasları kuvvetlendirmek, spastisiteyi azaltmak, denge, koordinasyon, el fonksiyonları, düzgün duruş ve yürümeyi geliştirmek, solunum kapasitesini ve yaşam kalitesini arttırmaktır. Duyu bozukluğu varsa, yeni his-duyu eğitimi verilir ve oluşabilecek kazalara önlemek için hasta ve ailesi bilinçlendirilir.
6. Pediatrik rehabilitasyon: Çocukluk döneminde karşılaşılan serebral paralizi, brakial pleksus (kola
dallar veren sinir kökü) yaralanmaları, meningomyelosel, tortikollis, romatizmal hastalıklar, kalp, akciğer
ve boşaltım sistemi ile ilgili hastalıklar, kanser, genetik ve metabolik bozukluklarla ilgili çeşitli
hastalıklarda yapılan rehabilitasyon uygulamalarını kapsamaktadır .
Serebral paralizide rehabilitasyonun amaçları: Çocuklarda görülen hareket bozukluklarını en aza indirmek, oluşabilecek kas-iskelet sistemi bozukluklarını, duruş bozukluklarını önlemek, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı arttırmak için yardımcı araç, gereç ve cihazların kullanımını sağlamak, eğer görme, işitme, konuşma ve zeka problemleri varsa bunlarla ilgili sorunları en aza indirmek, aile eğitimi vermek ve çocuğun eğitimi konusunda aileye yol göstermek, çocuğun yaşayacağı mekanların düzenlemesine yapmaktır.
7. Sporcularda rehabilitasyon: Temel amaç; sporcunun yaralanma riskini minimale indirmek gayesiyle gerekli olan esneklik, kuvvet ve enduransı(dayanıklılığı) içeren en mükemmel fiziksel uygunluk seviyesine getirmek için uygun antrenman ve egzersiz programı düzenleyerek maksimum performansa ulaştırmaktır.
8. Yanık rehabilitasyonu: amacı;
gelişebilecek komplikasyonları önlemek, eklem hareket kısıtlılığını ve deformitelerini minimale
indirmek, hareket kabiliyetini arttırmak, nedbe dokusu oluşumunu kontrol etmek, estetik ve fonksiyonel
kusurları en düşük seviyeye indirmek, mümkün olan en iyi fonksiyonel kapasiteye ulaştırmak, hastanın
mesleki ve rekreasyonel faaliyetlerini yeniden kazandırarak, en kısa sürede günlük yaşam aktivitelerini
yapabilmelerini sağlamaktır.
9. Kanser rehabilitasyonu
10. Ortopedik rehabilitasyon
11. İşitme-konuşma ve görme bozukluklarında rehabilitasyonu
12. Kadın sağlığında rehabilitasyon
13. Geriatrik rehabilitasyon
14. Amputasyonda rehabilitasyon: Amputasyon, kaza ya da hastalık nedeniyle kol veya bacağın belli
bir seviyeden kesilmesidir. Kesilen yerden geri kalan kol veya bacak kısmına güdük adı verilir.
Amputasyon geçiren hastalarda rehabilitasyon ameliyat öncesinde başlar.
PSİKOSOSYAL REHABİLİTASYON
Özürlü kişilerin özürleri nedeniyle oluşan duygularışöyle sıralanabilir:
Aşağılık duygusu: Her zaman olmamakla birlikte, fiziksel özürlülerin çoğunda bu duruma
rastlanmaktadır. Bu kişiler, sakatlıklarını mutsuzluk kaynağı yapmakta, utanç, acıma ve bazen de
acındırma, duygusal bir tepki olarak karşımıza çıkmaktadır.
Özürlülük ikilemi: Özürlü, aslında kendisinin normal bir kişi gibi kabul edilmesini istemesine
rağmen, kendisinden özürlü insanlar gibi davranış beklendiğini düşünerek duygusal bir çatışma yaşar.
Normal davranışları yüceltme: Özürlü kişi, özürlü olmayan kişilerin davranışlarını en ideal olarak
kabul ettiği için, kendisine bir hedef belirlerken sağlıklı bir insana uygun hedefler belirler.
Suçlanma: Fiziksel özürlü kişilerin normal standartlara uymayan davranışları ve fonksiyonlarını
yerine getirirken karşılaştıkları güçlükler nedeniyle yetersizlik duygularına sahip olmak, özürlünün
kişiliği için yıkıcı olmaya başlar.
Grup stereotipi davranışlar: Özürlü kişinin topluma uyum sağlamak için, özürünü saklamaya çalışması ve
unutmak için çaba göstermesi, daha çok hatırlamasına sebep olmaktadır.
Özürlülere yönelik sosyal hizmet uygulamaları üç boyutta yürütülür:
1. Özürlü bireyler ve aileleri ile sosyal hizmet uygulamaları,
2. Özürlü grupları ve aileleri ile sosyal hizmet uygulamaları,
3. Özürlü bireyler ve ailelerine yönelik toplum düzeyinde sosyal hizmet uygulamaları
REHABİLİTASYONA DESTEK
1. Duygusal Sosyal Destek
2. Bilgisel Sosyal Desek: Özürlü bireye kendine nasıl yardım edebileceği ve özürü hakkında yeni bir
görüş kazandırmayı vb. amaçlar
3. Elle Tutulur Sosyal Destek: Elle tutulur ya da araçsal sosyal destek hizmeti, eşya, alet,meta
cinsinden yardımlar, ödünç para verme, çocuklara bakma, ev içindeki ve dışındaki hizmetleri üstlenme
gibi yardımlardan oluşur.
4.Özürlü grupları ve aileleri ile sosyal hizmet uygulamaları:
5. Destek Grupları
6. Etkileşim Grupları
7. Eğitici Gruplar
8. Toplumsallaşma Grupları
9. Özürlüler ve ailelerine yönelik toplum düzeyinde sosyal hizmet uygulamaları
MESLEKİ REHABİLİTASYON
Mesleki değerlendirme kapsamında aşağıdaki sorulara cevap aranır:
• Önceki mesleğine geri dönebilir mi?
• İş uyarlamaları ve yardımcı teknoloji ile önceki mesleğine geri dönebilir mi?
• Hangi becerileri diğer bir mesleğe aktarılabilir?
• Başarılı bir şekilde işe yerleştirilmesi için hangi eğitim veya hizmetler yardımcı olabilir?