- Katılım
- 9 Şub 2011
- Mesajlar
- 6,041
- Tepkime puanı
- 25
- Puanları
- 48
- Bölüm:
- İşletme
- Şehir:
- Bursa
KÜLTÜR TARİHİ
4-ÜNİTE
ANADOLU ORTAÇAĞI – SELÇUKLU AYDINLIĞI
SİYASAL GÖRÜNÜM :
• Türk Geleneğinin Anadolu daki Türk Varlığını Selçuklularla başlar.
TOPLUMSAL HAYAT, TOPLUMSAL KURUMLAR VE MİMARİ
• Merkezi devlette görevli memurlar ve orduda maaşlı askerler vardır. Devlet işleri Vezirin başkanlık ettiği Divanı Ali ( Büyük Divan ) adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara bağlanır. Ordu beylerin komutasında savaşa katılır ve Türkmenlere dayanırdı.
• Selçuklu Veziri Nizamülkün yazdığı Seyahatname de ‘ Hükümdarın sahip olması gereken nitelikler, saltanatın koşulları ve kuralları anlatılır.
• Halk göçebe, Hayvancılıkla geçimini sürdürür. Yerleşik nüfus ise çiftçilik, zanaatçılık ve ticaretle uğraşır. Kentlerde tüccar, esnaf, işkolları ve loncalar biçiminde örgütlenme söz konusudur.
• İmarethanelerde yoksul halka, öğrencilere ve yolculara parasız yemek verilir, Eğitim medreselerde yapılır, Darülhadis ( hadis öğretilen medrese ) , Darülkura ( Kuran okumanın öğretildiği medrese ) , Dürüşşifa ( Sağlık ve tedavi hizmeti veren yer ) , Bimarhane ( Ruh ve sinir hastalıklarının tedavi edildiği yer ) önemli eğitim ve kamu hizmeti üslenmiş kurumlardır.
Selçuklu Camileri :
• Saraylardan daha önemli yerlerdir. Cami görüntü bir ekonomik güç belirtisi olduğu kadar yöneticinin prestij göstergesi de olmuştur.
• Diğer yapılara göre mimari değişim en çok camilerde yaşanmıştır.
Selçuklu Medreseleri :
• Hadis, kelam, fıkıh gibi din bilimlerinin öğretilmesi kadar, matematik tıp astronomi, gibi fen bilimlerinin öğretileceği okullara ihtiyaç duyulduğundan, bu alanlarda eğitim veren kurumlara medrese adı verilir.
• Kuruluş amacı, eğitim konusu, görevlilere ödenecek para ve öğrenci sayısını belirleyen kuruluş metni bir vakfiye halinde düzenlenen medrese bu doğrultuda işlev görmek üzere kurulmaktadır. • Şehrin odak noktasını oluşturan gösterişli mimari kütlelerdir.
Kervansaraylar ve Ticari Hayatta Önemi :
• Selçuklu ticaretinin en önemli göstergesi Kervansaraylardır.
• Yollar üzerinde inşa edilmiş ve konaklamak üzere yapılan yerlere Kervansaray denir .
• Köken olarak Ribat adı verilen yapıya dayanır. İçlerinde Ocaklı koğuşlar, Eşya koymak için depolar, nalbaltlar, berberler, hamamlar gibi hizmet ve bakım üniteleri yer alır.
Künbetler , Mezar Anıtlar :
• Koni yada piramidal örtülü mezar anıtlarına “künbet” adı verilir. Karahanlılardan Selçuklulara kadar uzanır. Mezar anıtı Türklerin elinde gelişmiş bir mimari tiptir.
• Künbet mimarisinde en çok dikkat çeken özellik toprak düzeyinin altındaki mezar odasıdır
BİLİM – EDEBİYAT – FELSEFE
• Dönemin belirleyici felsefesi tasavvuf felsefesidir
• Mevlana Celaleddin Rumi (mesnevi-eserin dili farsçadır)
• Hacı Bektaş-ı Veli (makalat-bütün insanların kardeş olduğunu işlemiştir)
• Yunus Emre (divan-insan sevgisi,kardeşlik temaları işlenmiştir)” önemli isimlerdir.
Ünite Sonundaki Sorular ve Cevapları
• Ortaçağ Anadolu Kültürünün Genel Özellikleri :
– Selçuklular öncesi çok parçalı ve heteredoks ( kabul edilmiş din kurallarına aykırı ) bir kültür söz konusudur
– Anadolu daki Ortaçağ, Selçuklular ve onları izleyen beylikler ile Bizans’ın birlikte yaşadıkları bir süreçtir
– Anadolu daki türk varlığını Selçuklular başlatır
– Türkler Anadolu da hep Batıya doğru ilerlemişlerdir.
• Selçuklu Sanatını Besleyen eğilimler :
– İslam sanatının izlerini taşır, Kervansaray medrese mimarisi Anadolu ya özgü biçimler arz eder
– asya sanatının izlerini taşır
– Eski Türk İnancının izlerini taşır.
• Selçuklu Camilerinin ( Ulu Cami ) özellikleri :
– Şehrin odak yapılarıdır, ve saraylardan daha önemli konumdadır
– Toplumsal ve siyasal merkez niteliğindedir
– Cami siyasi bir merkez olduğu için mimarisi de yöneticinin prestij göstergesi olmuştur
– Cami planları yüzyıldan yüzyıla değişim gösterir.
• Selçuklu Medreselerinin Özellikleri :
– Hadis, Fıkıh Kelam gibi din bilimlerinin öğretildiği kurumlar olması
– Matematik tıp astronomi gibi fen bilimlerinin öğretildiği kurumlar olması
– Yüksek duvarları dışa kapalı küçük pencereleri giriş cephesinde gösterişli taçkapı sın mimarisine sahip olması
– Medreseler aynı zamanda sağlık tedavi hizmetlerinin verildiği mekanlar olması
• Darüşşifa’nın işlevi :
– Sağlık ve Tedavi hizmetlerinin verilmesidir.
• Kervansaraylarla ilgili bilgiler :
– Yollar üzerinde kervansarayın dinlenmesi ve gecelemesi için inşa edilmiş büyük hanlardır
– İçlerinde eşya depoları hamam berber nalbant gibi hizmet üniteleri vardır
– Ticaret ve ulaşımda öneli işlevleri olmuştur
– İpek yolu üzerinde çok sayıda kervansaray inşa edilmiştir.
• Künbetlerle İlgili Bilgiler :
– Biçim ve işlev açısından, Asya göçebe geleneklerinin izlerini taşımaları
– Hemen hemen hepsinde mumyalık adı verilen bir toprak altı katı mevcut olması
– Asya ölü gömme alışkanlıklarının hemen terk edilmediğini gösterene yapı olmaları
– Selçuklularda bir dönemi ölüler mumyalanarak mumyalık denilen odaya yerleştirilirdi.
• Süsleme Sanatı ile ilgili Bilgiler :
– Süsleme motiflerinin İslam öncesi türk tarihinin ekski katmanlarının izlerini taşıması
– Süslemelerde asya hayvan üslubunun izlerinin taşıması
– Fantastik özelliklere sahip süslemelere yer verilmesi
– Tür sanatının daha sonraki aşamalarıyla karşılaştırılması mümkün olmayan özel bir üslup sergilemesi
• Mesnevi Fars dilinde yazılmıştır.
• Yunus Emre ile ilgili Bilgiler :
– İnsan sevgisi ve kardeşlik temaların işleyen bir şairdir
– Aruz ve hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır
– Divan adlı bir şiir kitabı vardır
– Moğal istilası ve kıtlık döneminde yaşaması şiirlerinde insanı fakir zengin Müslüman hristiyan ayrımı yapmadan yansıtmasında payı vardır.
4-ÜNİTE
ANADOLU ORTAÇAĞI – SELÇUKLU AYDINLIĞI
SİYASAL GÖRÜNÜM :
• Türk Geleneğinin Anadolu daki Türk Varlığını Selçuklularla başlar.
TOPLUMSAL HAYAT, TOPLUMSAL KURUMLAR VE MİMARİ
• Merkezi devlette görevli memurlar ve orduda maaşlı askerler vardır. Devlet işleri Vezirin başkanlık ettiği Divanı Ali ( Büyük Divan ) adı verilen bir kurulda görüşülür ve karara bağlanır. Ordu beylerin komutasında savaşa katılır ve Türkmenlere dayanırdı.
• Selçuklu Veziri Nizamülkün yazdığı Seyahatname de ‘ Hükümdarın sahip olması gereken nitelikler, saltanatın koşulları ve kuralları anlatılır.
• Halk göçebe, Hayvancılıkla geçimini sürdürür. Yerleşik nüfus ise çiftçilik, zanaatçılık ve ticaretle uğraşır. Kentlerde tüccar, esnaf, işkolları ve loncalar biçiminde örgütlenme söz konusudur.
• İmarethanelerde yoksul halka, öğrencilere ve yolculara parasız yemek verilir, Eğitim medreselerde yapılır, Darülhadis ( hadis öğretilen medrese ) , Darülkura ( Kuran okumanın öğretildiği medrese ) , Dürüşşifa ( Sağlık ve tedavi hizmeti veren yer ) , Bimarhane ( Ruh ve sinir hastalıklarının tedavi edildiği yer ) önemli eğitim ve kamu hizmeti üslenmiş kurumlardır.
Selçuklu Camileri :
• Saraylardan daha önemli yerlerdir. Cami görüntü bir ekonomik güç belirtisi olduğu kadar yöneticinin prestij göstergesi de olmuştur.
• Diğer yapılara göre mimari değişim en çok camilerde yaşanmıştır.
Selçuklu Medreseleri :
• Hadis, kelam, fıkıh gibi din bilimlerinin öğretilmesi kadar, matematik tıp astronomi, gibi fen bilimlerinin öğretileceği okullara ihtiyaç duyulduğundan, bu alanlarda eğitim veren kurumlara medrese adı verilir.
• Kuruluş amacı, eğitim konusu, görevlilere ödenecek para ve öğrenci sayısını belirleyen kuruluş metni bir vakfiye halinde düzenlenen medrese bu doğrultuda işlev görmek üzere kurulmaktadır. • Şehrin odak noktasını oluşturan gösterişli mimari kütlelerdir.
Kervansaraylar ve Ticari Hayatta Önemi :
• Selçuklu ticaretinin en önemli göstergesi Kervansaraylardır.
• Yollar üzerinde inşa edilmiş ve konaklamak üzere yapılan yerlere Kervansaray denir .
• Köken olarak Ribat adı verilen yapıya dayanır. İçlerinde Ocaklı koğuşlar, Eşya koymak için depolar, nalbaltlar, berberler, hamamlar gibi hizmet ve bakım üniteleri yer alır.
Künbetler , Mezar Anıtlar :
• Koni yada piramidal örtülü mezar anıtlarına “künbet” adı verilir. Karahanlılardan Selçuklulara kadar uzanır. Mezar anıtı Türklerin elinde gelişmiş bir mimari tiptir.
• Künbet mimarisinde en çok dikkat çeken özellik toprak düzeyinin altındaki mezar odasıdır
BİLİM – EDEBİYAT – FELSEFE
• Dönemin belirleyici felsefesi tasavvuf felsefesidir
• Mevlana Celaleddin Rumi (mesnevi-eserin dili farsçadır)
• Hacı Bektaş-ı Veli (makalat-bütün insanların kardeş olduğunu işlemiştir)
• Yunus Emre (divan-insan sevgisi,kardeşlik temaları işlenmiştir)” önemli isimlerdir.
Ünite Sonundaki Sorular ve Cevapları
• Ortaçağ Anadolu Kültürünün Genel Özellikleri :
– Selçuklular öncesi çok parçalı ve heteredoks ( kabul edilmiş din kurallarına aykırı ) bir kültür söz konusudur
– Anadolu daki Ortaçağ, Selçuklular ve onları izleyen beylikler ile Bizans’ın birlikte yaşadıkları bir süreçtir
– Anadolu daki türk varlığını Selçuklular başlatır
– Türkler Anadolu da hep Batıya doğru ilerlemişlerdir.
• Selçuklu Sanatını Besleyen eğilimler :
– İslam sanatının izlerini taşır, Kervansaray medrese mimarisi Anadolu ya özgü biçimler arz eder
– asya sanatının izlerini taşır
– Eski Türk İnancının izlerini taşır.
• Selçuklu Camilerinin ( Ulu Cami ) özellikleri :
– Şehrin odak yapılarıdır, ve saraylardan daha önemli konumdadır
– Toplumsal ve siyasal merkez niteliğindedir
– Cami siyasi bir merkez olduğu için mimarisi de yöneticinin prestij göstergesi olmuştur
– Cami planları yüzyıldan yüzyıla değişim gösterir.
• Selçuklu Medreselerinin Özellikleri :
– Hadis, Fıkıh Kelam gibi din bilimlerinin öğretildiği kurumlar olması
– Matematik tıp astronomi gibi fen bilimlerinin öğretildiği kurumlar olması
– Yüksek duvarları dışa kapalı küçük pencereleri giriş cephesinde gösterişli taçkapı sın mimarisine sahip olması
– Medreseler aynı zamanda sağlık tedavi hizmetlerinin verildiği mekanlar olması
• Darüşşifa’nın işlevi :
– Sağlık ve Tedavi hizmetlerinin verilmesidir.
• Kervansaraylarla ilgili bilgiler :
– Yollar üzerinde kervansarayın dinlenmesi ve gecelemesi için inşa edilmiş büyük hanlardır
– İçlerinde eşya depoları hamam berber nalbant gibi hizmet üniteleri vardır
– Ticaret ve ulaşımda öneli işlevleri olmuştur
– İpek yolu üzerinde çok sayıda kervansaray inşa edilmiştir.
• Künbetlerle İlgili Bilgiler :
– Biçim ve işlev açısından, Asya göçebe geleneklerinin izlerini taşımaları
– Hemen hemen hepsinde mumyalık adı verilen bir toprak altı katı mevcut olması
– Asya ölü gömme alışkanlıklarının hemen terk edilmediğini gösterene yapı olmaları
– Selçuklularda bir dönemi ölüler mumyalanarak mumyalık denilen odaya yerleştirilirdi.
• Süsleme Sanatı ile ilgili Bilgiler :
– Süsleme motiflerinin İslam öncesi türk tarihinin ekski katmanlarının izlerini taşıması
– Süslemelerde asya hayvan üslubunun izlerinin taşıması
– Fantastik özelliklere sahip süslemelere yer verilmesi
– Tür sanatının daha sonraki aşamalarıyla karşılaştırılması mümkün olmayan özel bir üslup sergilemesi
• Mesnevi Fars dilinde yazılmıştır.
• Yunus Emre ile ilgili Bilgiler :
– İnsan sevgisi ve kardeşlik temaların işleyen bir şairdir
– Aruz ve hece ölçüsüyle şiirler yazmıştır
– Divan adlı bir şiir kitabı vardır
– Moğal istilası ve kıtlık döneminde yaşaması şiirlerinde insanı fakir zengin Müslüman hristiyan ayrımı yapmadan yansıtmasında payı vardır.