Engellİ Bİreylerde Problem DavraniŞlar

Mastürbasyon, aşırı sevgi gösterisi, fobiler ve takıntı davranışlar gibi bazı rahatsız edici davranışların, engelli bireylerin kendi farklılıklarından düşünülmektedir. Oysa bu davranışlar, çeşitli nedenlerden dolayı ortaya çıkmış benzer uyaranların kontrolü altında devam eden davranışlardır.

Rahatsız edici problem davranışa sahip olan bireyler dikkatle gözlemlenmelidir. Eğer gözlenen davranışla ilgili, ortam-davranış-sonuç (ODS) ilişkisi çok karışıksa ve belirlenmesinde zorlanıyorsa, davranışı belirli sürelerle tekrar tekrar gözlemek yararlı olacaktır. Değiştirilmeye karar verilen bir davranışla en az ilişkili görülen başka durumlarında düzenli zaman dilimlerinde gözlenmeleri gerekmektedir.

Ağır davranış bozukluklarının çözümü grup çalışmasını gerektirebilir. Çünkü bazı davranışların değiştirilmesi zordur. Davranışın ne kadar değiştirilmesi zor da olsa yöntemin uygulanabilir olması çok önemlidir.

Mastürbasyon

Mastürbasyon toplumumuzda algılandığı gibi zararlı bir davranış değildir. Uygun olmayan yerlerde toplum içinde yapıldığında problem bir davranışa dönüşür. Kız ya da erkek olsun engelli bireylere kendi özel kullandığı banyo ya da yatak odasında mastürbasyon yapabileceği; oturma odası, bahçe, sokak, alışveriş merkezleri, otobüs gibi toplu taşıma araçları spor merkezleri gibi başkalarının da kullandıkları yerde yapmamaları gerektiği öğretilmelidir. Birey başkalarının da kullandığı ya da bulunduğu alanlarda mastürbasyon yaptığında engellenmeli ve odasına götürülerek "onu burada yapabilirsin" denmeli ve bir süre yalnız bırakılmalıdır. Ancak başka işler yapması gerektiğinde ya da her zaman yapmak istediğinde kesinlikle izin verilmemelidir.

Aşırı Sevgi Gösterisi

Bazı engelli bireyler zaman zaman karşısındakini kucaklamak, onun saçını okşamak, ona dokunmak gibi fiziksel temas kurarak sevgi gösterisinde bulunmak isterler. Bu tür davranış küçük çocuklar için kabul edilebilir, yetişkinler için rahatsız edici bir davranıştır.

Bu tür davranışları değiştirmek zordur. Çünkü sevgi isteyen ya da sevgisini gösteren biri kolay kolay geri çevrilmez. Ancak bu tür davranışların engelli bireylerin toplum tarafından kabul görmelerini engelleyeceği unutulmamalıdır.

Takıntı Davranışlar

Takıntı davranışlar, kolayca tanınabilen ve başladıktan sonra ne zaman sona ereceği belli olmayan ve tekrar tekrar yapılan davranışlar anlamında kullanılmaktadır. Örn; otururken ya da ayakta dururken sallanma, parmak ısırma , kafa sallama, el vurma, çevirerek oynama, nesneleri fırlatma, kendi etrafında dönme gibi.

Takıntılı davranışlar çoğu zaman can sıkıntısına karşı bir uğraş olmaktadır. Ancak boş kaldıkları zaman bu tür davranışları yaptıkları düşünülmektedir. Böyle durumlarda takıntılı davranışları önlemek için kişiye yapabileceği ilgisini çeken uğraşlar verilebilir.

Fobiler

Fobi; bir şeyden ya da durumdan aşırı derecede korkma durumudur. Öğrenilmiş davranışlardır. Engelli bireylerin sık sık fobi düzeyinde aşırı korkularının olduğu görülmektedir. Bu korkular genellikle bireyler için tehlike oluşturan şeylerdir. Yükseklik, yılan ve uçak yolculuğu gibi. Bu gibi davranışlar değiştirilmek istendiğinde sistematik duyarsızlaştırma tekniği kullanılabilir. Sistematik duyarsızlaştırma kişinin korkusunun aşamalandırılmasıdır. Bu teknikte bir aşamadan başlanır ve devam edilir. Aşama sırası basamaktan uygun şekilde düzenlendiğinde korku davranışı ortadan kaldırılabilir. Birey endişeli ve rahat değilse onun tepkirline rehberlik yapılmalıdır.



KAYNAKÇA

Yard. Doç. Dr. Bünyamin Birkan Çoluk Çocuk Dergisi Aralık 2005 Sayı 55 Sayfa 22,23,24