dileksener
Yeni Üye
- Katılım
- 24 Eki 2009
- Mesajlar
- 111
- Tepkime puanı
- 0
- Puanları
- 0
- Şehir:
- Adana
Aşağıda verilmiş olan kelimeler; Günümüzde çok kullanılmayan kelimeler ve güncel yaşamımızda kullandığımız, yabancı kökenli olup dilimize yerleşmiş, ancak dilimizde Türkçe karşılıkları bulunan kelimelerden oluşmaktadır. Ancak batı hayranlığımızdan kaynaklanan nedenlerle güncel yaşamımızda sıkça kullandığımız kelimelerdir.
Yabancı kelime ve karşılığı:
* lojistik : Fransızca lojistik (logistique) sözü daha çok askerlikte kullanılmaktadır: “Savaşta veya askerî harekatta, yol, haberleşme, sağlık, yiyecek, içecek, silah sağlama vb. çok yönlü hizmetleri en akılcı, etkili ve çabuk bir biçimde plan ve programa bağlayıp uygulayan hizmetler bütünü.” Sözün bu anlamı için önerdiğimiz karşılık; geri hizmet. Bu söz için ayrıca yerine göre donanım karşılığı da kullanılabilir.
* think-tank : İngilizce think (düşünme) ve tank (sarnıç; depo; tank) sözlerinden oluşan bu birleşik kelime, “Çeşitli konularda düşünce üreten uzmanlar grubu.” anlamıyla son zamanlarda sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Bu söz için önerimiz: beyin takımı.
* happy-hour : İngilizce happy (mutlu, neşeli) ve hour (saat) sözlerinden oluşan bu birleşik kelime, “Mağaza ve yiyecek içecek satılan yerlerde günün belirli saatlerinde yapılan indirim.” anlamında kullanılmaktadır. Kurumumuz bu söz için indirim saatleri karşılığını önermektedir.
* klon : İngilizceden dilimize giren ve çeşitli bilim dallarında terim olarak kullanılmakta olan bu söz, "1. Bölünen bir bitkiden meydana gelen bitkiler, 2. Özel bir işlemle nüvesi etkin duruma getirilmiş hücre¬lerden meydana gelen ve birbirine benzeyen canlılar grubu." anlamlarını taşımakta¬dır. Kurumumuz, bu söz için kopya, kopyalama karşılıklarının uygun ol¬duğu görüşündedir.
klonlamak ; kopyalamak.
* monopol : Fransızca monopol (monopole) yerine dilimizde eskiden inhisar sözü kullanılmaktaydı. Bu kavram için güzel bir Türkçe karşılık bulunmuş ve tutunmuştur; tekel.
* plonjon : Fransızca plonjon (plongeon) sözü daha çok sporda geçmektedir. Futbolda, "Kalecinin tutmak veya çelmek amacıyla topa uçarak uzanması."; voleybolda, "Uçarak topa ulaşma, yetişme, top kurtarma." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu sözün her iki kullanımı için Kurumumuzca dalış karşılığı önerilmektedir
* tripleks : Fransızca tripleks (triplex) sözü, “Tek bir ailenin kullanımına yönelik hazırlanmış, katları arasında içeriden geçişleri olan üç katlı ev.” anlamına gelmektedir. Bu söz için Kurumumuzca üç katlı karşılığı önerilmektedir.
* domain name : İngilizce domain (bölge, alan) ve name (isim, ad) sözlerinden oluşan bu birleşik isim, bilgisayar alanında son yıllarda yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kurumumuz tarafından bu terim için alan adı karşılığı önerilmektedir.
* new age : Bu birleşik kelime, İngilizce new (yeni) ve age (yaş, çağ, devir) sözlerinden oluşmaktadır. Dilimizde son zamanlarda bir müzik türünün adı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu söz için Kurumumuz, çağcıl müzik karşılığını önermektedir.
* prime-time : İngilizce prime (ilk; baş; asıl; bir şeyin en olgun dönemi) ve time (zaman; saat) sözlerinden oluşan bu birleşik kelime, "Toplum genelinde, günün en yoğun televizyon izlenen saatleri." anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için önerdiğimiz karşılık: altın saatler.
* marketing : İngilizce marketing sözü, "Pazarlama hakkında gerekli bilgiye sahip olma; uygun mal, uygun hizmet, uygun fiyat ilkelerinden hareketle satış yapma, hizmet sunma." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu kavram için dilimizde bulunan pazarlama sözü uygun bir karşılıktır.
* new wave : İngilizce new (yeni) ve wave (dalga) sözlerinden oluşmaktadır. “Herhangi bir ülkede belirli bir dönemde ortaya çıkan genç yönetmenler topluğu.” anlamına gelmektedir. Bir akım adı olarak dilimizde kullanılmaya başlandığı zaman sinema eleştirmenlerimizce yeni dalga karşılığı bulunmuştu. Kurumumuz da bu karşılığı benimsemektedir.
* reel : Fransızca reel (réel) sözü, "gerçek" anlamıyla çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Oysa dilimizde bu kavramı tam olarak karşılayan güzel bir söz vardır; gerçek.
* spesiyal : Fransızca spesiyal (spécial) sözü, “olağanüstü; seçkin; özel” gibi anlamlar taşımaktadır. Bu söz son zamanlarda dilimizde "kendine özgü" anlamıyla da kullanılmaya başlanmıştır. Kurumumuz da bu söz yerine, dilimizdeki özel, kendine özgü gibi karşılıkların kullanılabileceği görüşündedir.
* zaping : Vurmak; saldırmak; yenmek; hız kazandırmak; hızla, yıldırım gibi gitmek anlamlarına gelen ve ünlem olarak da bir şeyin birdenbire olduğunu belirtmek için İngiliz argosunda kullanılan zapping sözü, “Televizyon kanallarında gezinmek.” anlamını kazanmış ve bu anlamla Türkçede de kullanılır olmuştur. Sözün bu kullanımı yerine önerdiğimiz karşılık: geçgeç.
zaping yapmak : geçgeçlemek, geçgeç yapmak.
* side effect : İngilizce side (yan, taraf) ve effect (etki, sonuç) sözlerinden oluşan bu birleşik yapı, ilaçların istenmeyen etkilerini anlatmak için tıp alanında kullanılmaktadır. Doktorlarımızca bu söz için güzel bir karşılık bulunmuştur: yan etki. Bu karşılık Kurumumuzca da uygun görülmektedir.
* topless : Bir süreden beri basın yayın organlarınca kullanılan İngilizce topless sözü yerine Kurumumuz, dilimizdeki üstsüz karşılığının benimsenmesi görüşündedir.
* alivre : Fransızcadan (a livré) Türkçeye geçmiş bir bankacılık terimidir. Ge¬nel olarak, “sonradan teslim veya vadeli satış” anlamlarında kullanılır. Anlaşmanın yapıl¬dığı sırada elde bulunmayan fakat teslim aşamasında sağlanabilecek her türlü ürün üzerine yapılan satış işlemi diye de tanımlanır. Güncel Türkçe Sözlük’te bu söz “Ürün daha tarladayken yetiştiği zaman teslim edil¬mek üzere önceden pey verilerek yapılan satış.” biçiminde tanımlanmaktadır. Kurumumuz, bu söz için önceden satış karşılığını önermektedir. Sözün alivre satış biçimindeki kullanımı yerine de dilimizdeki vadeli satış karşılığı uygun olacaktır. Bu söz ayrıca, dağıtım, dağıtma anlamlarında da kullanılabilmektedir.
* kaos : Yunanca khaos, “boşluk, sonsuz karanlık” gibi temel anlamlar içermektedir. Diğer batı dillerinde olduğu gibi dilimizde de mecazi olarak "kargaşa, karışıklık" anlamlarında da kullanılmaktadır. Sözün bu anlamları için dilimizde karışıklık, kargaşa gibi karşılıklar bulunmaktadır.
* karizma : Grekçe charisma sözü, “lütuf, ihsan” temel anlamlarını taşımaktadır. Dilimizde ise “Bir kimsenin kişiliği etrafında oluştuğu kabul edilen ve niteliği kolay açıklanamayan, hayranlık uyandıran etkileyici güç.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuzca büyüleyici özellik ve etkileyicilik karşılıkları önerilmektedir.
* off the record : İngilizce bu sözü özellikle gazete sütunlarında tercih edenler, “yayımlanamaz; açıklanamaz; kayıt dışı” anlamlarında kullanmaktadırlar. Kurumumuz bu söz için yayın dışı karşılığını önermektedir.
* parkur : “1. Binicilik, bisiklet, atletizm, yürüyüş vb. sporların yapıldığı özel yol, 2. Gezi ve yürüyüş yapılan özel yol.” anlamlarıyla dilimize geçen Fransızca parkur (parcours) sözü için Kurumumuzca koşu yolu ve koşmalık karşılıkları önerilmektedir.
* aranjman : Fransızca arrangement sözü, “Belirli sesler, çalgılar veya topluluklar için yazılmış bir eserin, başka sesler, çalgılar veya topluluklar tarafından söylenip çalınabilmesi için o eserde yapılan değişiklik.” anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu söz için dilimizdeki düzenleme karşılığının uygun olduğu görüşündedir.
Aynı sözden türeyen aranjör (arrangeur) sözü için de düzenlemeci karşılığı uygun olacaktır.
* faks : Fransızca fac-similé (tıpkı basım) sözünden kısaltma olan faks, “Yazılı bilgi ve belgelerin telefon sistemi aracılığıyla bir yerden başka bir yere anında iletilmesini sağlayan araç.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için önerdiğimiz karşılık: belgegeçer (kısaltması: belgeç).
*fakslamak : belgegeçerle göndermek, belgeçlemek.
* hit : İngilizce hit sözü, “darbe, vuruş; isabet; başarı” gibi anlamlar içermektedir. Daha çok, başarılı veya o an için revaçta olan film ve müzik parçaları için kullanılmaktadır. Bu söz için dilimizdeki gözde ve liste başı karşılıkları kullanılabilir.
* milenyum : İngilizce kökenli (millenium) bu söz için Kurumumuz, binyıl karşılığını önermektedir.
* ampirik : Fransızca ampirik (empirique) sözü, “Bir kurama değil de yalnızca deneye, gözleme dayanan.” anlamında sıfat olarak kullanılmaktadır. Bu söze karşılık olarak Kurumumuz deneye dayalı karşılığını önermektedir. Bu sözle kökteş olan ampirist ve ampirizm sözleri de dilimizde zaman zaman kullanılmaktadır. Kurumumuz, bu sözlerden ampirist için deneyci, ampirizm sözü için de deneycilik karşılıklarının uygun olduğu görüşündedir.
* forex : İngilizce "for an exchange" sözünün kısaltılmış biçimi olan forex, "yabancı para" anlamındadır. Bu söz için dilimizde zaten döviz ve yabancı para karşılıkları bulunmaktadır.
* arbitraj : Fransızca arbitraj (arbitrage) sözü, ticari bir terim olarak dilimizde “1. Herhangi bir malı bütünüyle devretmeden elde edilen kazanç, 2. Hisse senedi, tahvil, yabancı para vb. değerli kâğıtları daha kârlı görülen başka kâğıtlarla değiştirme işi.” anlamlarında geçmektedir. Bu söz için Kurumumuz ara kazanç karşılığını önermektedir.
* maç : İngilizce match sözü, “akran, denk; uygun çift; müsabaka, karşılaşma” gibi anlamlar taşımaktadır. Dilimizde ise spor terimi olarak sonuncu anlamıyla kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu sözün karşılığı Türkçede zaten vardır: karşılaşma.
* pres : Fransızca pres (presse) sözü, “baskı makinesi; sıkma makinesi; basın; yoğun iş” gibi anlamlar içermektedir. Spor terimi olarak da “yakın savunma ve baskı” anlamında kullanılmaktadır. Sözün bu anlamı için önerdiğimiz karşılık: baskı.
* anomali : Fransızca kökenli bu söz, dilimizde genel anlamda "Belli bir ölçüye, belli bir kurala uymama durumu."; psikolojide ise "Hastalık niteliğinde olmamakla birlikte normalden belirgin ölçüde sapma gösterme." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuz sapaklık karşılığını önermektedir.
* duayen : Fransızca kökenli bu söz, "en yaşlı, en kıdemli; dekan; baş papaz" gibi anlamlar taşımaktadır. Dilimizde daha çok birinci anlamıyla, "Bir meslekte yaşça, kıdemce ileride ve yetenek bakımından üstün niteliğe sahip olan kimse." biçiminde kullanılmaktadır. Bu anlam için Kurumumuzca aksakal karşılığı önerilmektedir.
* grado : İtalyancadan dilimize giren bu söz, "1. kim. Bir sıvının içindeki alkol derecesi, 2. mec. Derece." anlamlarına gelmektedir. Kurumumuz, bu kelimenin kimya alanındaki kullanımı için derece; mecazi kullanımı için de seviye, düzey karşılıklarının uygun olacağı görü¬şündedir.
* on-line : "Bilgisayar sisteminde sunucuya bağlı ve çalışır durumda olma." anlamında kullanılan İngilizce bu terim için bilgisayarcılarımız güzel bir karşılık kullanmaktadırlar: çevrim içi.
* remix : İngilizce kökenli bu söz, "karıştırmak" anlamındaki mix fiiliyle re- ön ekinden oluşmakta ve daha çok sinema ve müzik alanlarında kullanılmaktadır. Sinemada, görüntü ve ses söz konusu edildiğinde, ilk çekimin son görüntülerinin (sesin) yavaş yavaş güçsüzleştirilmesi, ikinci çekimin ilk görüntülerinin (sesin) gittikçe güçlendirilmesi ve bu arada belli bir noktada iki çekimin de görüntülerinin (seslerinin) üst üste gelmesi, ardından ikinci çekimin görüntülerinin (seslerinin) belirginleşmesi tekniği; müzikte ise bir parçanın yeniden ele alınması ve ana melodiye bağlı kalınarak değişik ritimlerde çalınması anlamlarındadır. Kurumumuz, bu sözün her iki alandaki kullanımı için de bindirim karşılığını önermektedir.
* angajman: Fransızca angajman (engagement) sözü, "rehin; taahhüt; anlaşma; bağlantı" gibi anlamlar taşımaktadır. Bu söz için dilimizde güzel bir karşılık vardır: bağlantı.
* antipati : Fransızca antipati (antipathie) sözü, "sevimsizlik, soğukluk, ısınamama, iticilik" gibi anlamlara gelmek üzere kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu kavram için de dilimizde iticilik, sevimsizlik, soğukluk gibi karşılıklar bulunmaktadır.
Aynı sözden türeyen antipatik (antipathique) için de yine dilimizdeki sevimsiz, itici, soğuk karşılıklar yerine göre kullanılabilir.
* küratör : İngilizceden (curator) dilimize giren bu kelime, "Müze, kütüphane, sergi, hayvanat bahçesi vb.ni yöneten ve etkinliklerini düzenleyen yetkili kimse." anlamındadır. Kurumumuz, bu görevin aynı zamanda koruyucu ve kollayıcı özelliğini vurgulayarak, bu söze karşı kollayıcı karşılığının kulla¬nılmasını önermektedir.
* prezantasyon : Fransızca prezantasyon (présentation) sözü, "sunuş, takdim; gösterme; görünüş; tanıştırma" gibi anlamlar taşımaktadır. Dilimizde bu kavramın bütün anlamlarını verebilecek karşılıklar bulunmaktadır: sunma, sunuş, gösterme; tanıştırma, takdim etme; tanıtma.
Sözün prezante etmek biçimindeki kullanımı yerine de yine dilimizdeki tanıtmak, sunmak karşılıkları rahatlıkla kullanılabilir.
* rasyo : İngilizce rasyo (ratio) sözü, "nispet, oran" anlamın¬dadır. Kurumumuz da bu söz için oran karşılığını önermektedir.
* ansambl : Fransızca ansambl (ensemble) sözü, "bütün, bütünlük, topluluk" gibi anlamlar içermektedir. Sözün müzik ve oyun toplulukları için kullanımı yerine Kurumumuzca topluluk karşılığı önerilmektedir.
*emprovizasyon : Fransızca emprovizasyon (improvisation) sözü, "Şiir veya
müzikte hazırlanıp düşünmeden, birdenbire, içe doğduğu gibi söyleme veya çalma." anlamında kullanılmaktadır. Bu kelime için dilimizde zaten doğaçlama karşılığı vardır ve kullanılmaktadır. Kurumumuz emprovizasyon sözüne karşılık ayrıca doğmaca karşılığının da kullanılabileceği görüşündedir.
* royalty : İngilizceden dilimize geçen bu kelime, "Bir mucide, bir yazara veya bir yayımcıya buluşunun veya kitabının karşılığında ödenmesi gereken para, patent hakkı." anlamındadır. Bu söz için dilimizde telif hakkı karşılığı bulunmaktadır.
* diaspora : Fransızca diaspora sözü, "Sürgünden sonra Yahudilerin dünyanın çeşitli yerlerine yayılması." anlamına gelmektedir. Günümüzde başka tehcir ve göç olaylarıyla herhangi bir ulusun yurdundan ayrılmış kolları için de kullanılmaktadır. Kurumumuz, bu söz için kopuntu karşılığını önermektedir.
* determinizm : Fransızca determinizm (déterminisme) sözü, "Aynı şartlarda aynı sebeplerin aynı sonuçları doğurması." anlamında felsefe terimi olarak kullanılmaktadır. Bu söz için dilimizdeki belirlenimcilik karşılığı uygun olacaktır.
Buna göre, aynı sözden türeyen determinist için de belirlenimci karşılığı kullanılabilir.
* fraksiyon : Fransızcadan dilimize giren fraksiyon (fraction) sözü, "Bir siyasi partinin politikasını parlamentoda, yerel yönetimlerde ve çeşitli kuruluşlarda yürütmek için teşkilatlanmış grup." anlamına gelmektedir. Aynı söz "Bir siyasi partinin içinde, partinin izlemekte olduğu ana siyasi çizgiye karşı olan, ayrı bir teşkilat merkezi bulunan ve partinin çoğunlukla aldığı kararlara karşı savaşan parti içi grup." anlamında da kullanılmaktadır. Sözün bu anlamları için hizip ve bölüntü karşılıkları kullanılabilir.
* insider : İngilizceden dilimize geçen bu söz, bir bankacılık terimi olup "İçinde bulunduğu konum sebebiyle bir şirket hakkında, halkın bilmediği ancak şirket hisse senetlerinin fiyatlarını etkileyebilecek hassas bilgilere sahip olan kişi." anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu söz için dilimizde zaten var olan iç hissedar karşılığının uygun olduğu görüşündedir.
* konvertibl : Fransızca kökenli (convertible) bu söz, "Serbestçe dövize çevrilebilir para." anlamında kullanılmaktadır. Bu kelime için önerilen karşılık; çevrilgen.
* ombudsman : İngilizce özgün biçimiyle dilimizde kullanılmaya başlanan bu kelime, "Parlamento tarafından görevlendirilen, vatandaşları resmî makamların keyfî ve yasa dışı davranışlarına karşı korumakla görevli kişi veya kurum." anlamına gelmektedir. Ku¬rumumuz bu terim için kamu denetçisi karşılığını önermektedir.
* sidewalk sale : İngilizce sidewalk "yaya kaldırımı", sale sözü ise "satış" anlamlarına gelmektedir. Kurumumuz bu kelime için kaldırım satışı ve mağaza önü satışı karşılıklarını önermektedir.
* versiyon : Fransızca versiyon (version) sözü "çeviri; varyant; anlatış biçimi,
yorum" gibi anlamlar taşımaktadır. Sözün "Bir metin veya eserin farklı biçimleri" anlamındaki kullanılışı için dilimizde zaten nüsha karşılığı vardır.
Son zamanlarda film, dizi vb. eserlerin farklı uyarlamaları için de versiyon sözü kullanılmaktadır. Bu anlam için önerdiğimiz karşılık; biçimleme.
Sözün bilişim alanındaki kullanımı için de Kurumumuz tarafından sürüm ve uyarlama karşılıkları önerilmektedir.
* web : İngilizce web sözü "ağ" anlamına gelmekte, "Üzerinde metin ve grafiklerin yanı sıra kullanıcının çeşitli seçimler yaparken yararlanabileceği nesneler barındıran, genellikle bir ana sayfa üzerindeki bağlantılardan erişilen Genel Ağ üzerindeki her bir belge." anlamıyla bilgisayar alanında kullanılmaktadır. Kurumumuz bu söz için ağ karşılığını önermektedir.
*webmaster : ağ yöneticisi.
*web sayfası : ağ sayfası.
*web sitesi : ağ sitesi.
*türbülans : Fransızca türbülans (turbulence) sözü dilimizde iki anlamda kullanılmaktadır. Bunlardan biri "Beklenen hızından farklı bir biçimde ve beklenmeyen yönlerden gelen şiddetli hava akımı."; ikincisi ise "Ters akıntı." Kurumumuz bu Fransızca söz için burgaç ve hava burgacı karşılıklarını önermektedir
* teenager : İngilizce teen-ager sözü "On üç ile on dokuz yaşlar arasındaki kimse." anlamında kullanılmaktadır. Türkçede uzun zamandan beri var olan ve kullanılan ergen sözü teenager için uygun bir karşılıktır.
*teenage : ergenlik çağı.
* arketip : Fransızca arketip (archétype) sözü, "asıl numune; özgün model; örneklik eden biçim veya nesne" anlamlarına gelmektedir. Bu söz, sanatın çeşitli kollarında da kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuz ilk örnek karşılığını önermektedir.
* asparagas : İngilizceden dilimize giren asparagas (asparagus) sözü "Uydurma, gerçek olmayan, gerçekmiş gibi gösterilen haber." anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu terim için şişirme haber karşılığını önermektedir.
* kripto : Fransızcadan dilimize geçen Yunanca kökenli krypto sözü "saklı" anlamına gelmektedir. "Gizli, kapalı, muammalı." anlamlarını taşımaktadır. Kurumumuz, bu söz için şifreli yazı, saklı yazı karşılıklarının uygun olacağı görüşündedir. Bu söz ayrıca "Siyasi inancını gizleyen kimse." anlamında da kullanılabilmektedir.
* full-time: İngilizce full "dolu; meşgul; tam" ve time "zaman" sözlerinden oluşan bu ifade, "Yasalara göre kabul edilmiş olan iş günü." anlamında kullanılmaktadır. Bu ifade için dilimizde güzel bir karşılık daha önce önerilmişti; tam gün.
* global : Fransızcadan dilimize giren bu söz, "Bütün dünya ölçüsünde geniş bir bakış açısıyla." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu söz için küresel, dünya çapında karşılıkları uygun bulunmuştur..
* globalleşmek : küreselleşmek. Bu söz ayrıca "Toplu bir biçimde olan, topluca." anlamında da kullanılabilmektedir. Sözün bu anlamı için de dilimizdeki toptan sözü uygun bir karşılıktır.
Türk Dil Kurumun’ndan alıntıdır. Bilgilendirmelerinden dolayı ;
Uzm. Âdem Terzi ,Uzm. Beyza Gültekin ‘ e teşekkür ediyoruz
Yabancı kelime ve karşılığı:
* lojistik : Fransızca lojistik (logistique) sözü daha çok askerlikte kullanılmaktadır: “Savaşta veya askerî harekatta, yol, haberleşme, sağlık, yiyecek, içecek, silah sağlama vb. çok yönlü hizmetleri en akılcı, etkili ve çabuk bir biçimde plan ve programa bağlayıp uygulayan hizmetler bütünü.” Sözün bu anlamı için önerdiğimiz karşılık; geri hizmet. Bu söz için ayrıca yerine göre donanım karşılığı da kullanılabilir.
* think-tank : İngilizce think (düşünme) ve tank (sarnıç; depo; tank) sözlerinden oluşan bu birleşik kelime, “Çeşitli konularda düşünce üreten uzmanlar grubu.” anlamıyla son zamanlarda sıkça kullanılmaya başlanmıştır. Bu söz için önerimiz: beyin takımı.
* happy-hour : İngilizce happy (mutlu, neşeli) ve hour (saat) sözlerinden oluşan bu birleşik kelime, “Mağaza ve yiyecek içecek satılan yerlerde günün belirli saatlerinde yapılan indirim.” anlamında kullanılmaktadır. Kurumumuz bu söz için indirim saatleri karşılığını önermektedir.
* klon : İngilizceden dilimize giren ve çeşitli bilim dallarında terim olarak kullanılmakta olan bu söz, "1. Bölünen bir bitkiden meydana gelen bitkiler, 2. Özel bir işlemle nüvesi etkin duruma getirilmiş hücre¬lerden meydana gelen ve birbirine benzeyen canlılar grubu." anlamlarını taşımakta¬dır. Kurumumuz, bu söz için kopya, kopyalama karşılıklarının uygun ol¬duğu görüşündedir.
klonlamak ; kopyalamak.
* monopol : Fransızca monopol (monopole) yerine dilimizde eskiden inhisar sözü kullanılmaktaydı. Bu kavram için güzel bir Türkçe karşılık bulunmuş ve tutunmuştur; tekel.
* plonjon : Fransızca plonjon (plongeon) sözü daha çok sporda geçmektedir. Futbolda, "Kalecinin tutmak veya çelmek amacıyla topa uçarak uzanması."; voleybolda, "Uçarak topa ulaşma, yetişme, top kurtarma." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu sözün her iki kullanımı için Kurumumuzca dalış karşılığı önerilmektedir
* tripleks : Fransızca tripleks (triplex) sözü, “Tek bir ailenin kullanımına yönelik hazırlanmış, katları arasında içeriden geçişleri olan üç katlı ev.” anlamına gelmektedir. Bu söz için Kurumumuzca üç katlı karşılığı önerilmektedir.
* domain name : İngilizce domain (bölge, alan) ve name (isim, ad) sözlerinden oluşan bu birleşik isim, bilgisayar alanında son yıllarda yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Kurumumuz tarafından bu terim için alan adı karşılığı önerilmektedir.
* new age : Bu birleşik kelime, İngilizce new (yeni) ve age (yaş, çağ, devir) sözlerinden oluşmaktadır. Dilimizde son zamanlarda bir müzik türünün adı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Bu söz için Kurumumuz, çağcıl müzik karşılığını önermektedir.
* prime-time : İngilizce prime (ilk; baş; asıl; bir şeyin en olgun dönemi) ve time (zaman; saat) sözlerinden oluşan bu birleşik kelime, "Toplum genelinde, günün en yoğun televizyon izlenen saatleri." anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için önerdiğimiz karşılık: altın saatler.
* marketing : İngilizce marketing sözü, "Pazarlama hakkında gerekli bilgiye sahip olma; uygun mal, uygun hizmet, uygun fiyat ilkelerinden hareketle satış yapma, hizmet sunma." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu kavram için dilimizde bulunan pazarlama sözü uygun bir karşılıktır.
* new wave : İngilizce new (yeni) ve wave (dalga) sözlerinden oluşmaktadır. “Herhangi bir ülkede belirli bir dönemde ortaya çıkan genç yönetmenler topluğu.” anlamına gelmektedir. Bir akım adı olarak dilimizde kullanılmaya başlandığı zaman sinema eleştirmenlerimizce yeni dalga karşılığı bulunmuştu. Kurumumuz da bu karşılığı benimsemektedir.
* reel : Fransızca reel (réel) sözü, "gerçek" anlamıyla çeşitli alanlarda yaygın olarak kullanılmaktadır. Oysa dilimizde bu kavramı tam olarak karşılayan güzel bir söz vardır; gerçek.
* spesiyal : Fransızca spesiyal (spécial) sözü, “olağanüstü; seçkin; özel” gibi anlamlar taşımaktadır. Bu söz son zamanlarda dilimizde "kendine özgü" anlamıyla da kullanılmaya başlanmıştır. Kurumumuz da bu söz yerine, dilimizdeki özel, kendine özgü gibi karşılıkların kullanılabileceği görüşündedir.
* zaping : Vurmak; saldırmak; yenmek; hız kazandırmak; hızla, yıldırım gibi gitmek anlamlarına gelen ve ünlem olarak da bir şeyin birdenbire olduğunu belirtmek için İngiliz argosunda kullanılan zapping sözü, “Televizyon kanallarında gezinmek.” anlamını kazanmış ve bu anlamla Türkçede de kullanılır olmuştur. Sözün bu kullanımı yerine önerdiğimiz karşılık: geçgeç.
zaping yapmak : geçgeçlemek, geçgeç yapmak.
* side effect : İngilizce side (yan, taraf) ve effect (etki, sonuç) sözlerinden oluşan bu birleşik yapı, ilaçların istenmeyen etkilerini anlatmak için tıp alanında kullanılmaktadır. Doktorlarımızca bu söz için güzel bir karşılık bulunmuştur: yan etki. Bu karşılık Kurumumuzca da uygun görülmektedir.
* topless : Bir süreden beri basın yayın organlarınca kullanılan İngilizce topless sözü yerine Kurumumuz, dilimizdeki üstsüz karşılığının benimsenmesi görüşündedir.
* alivre : Fransızcadan (a livré) Türkçeye geçmiş bir bankacılık terimidir. Ge¬nel olarak, “sonradan teslim veya vadeli satış” anlamlarında kullanılır. Anlaşmanın yapıl¬dığı sırada elde bulunmayan fakat teslim aşamasında sağlanabilecek her türlü ürün üzerine yapılan satış işlemi diye de tanımlanır. Güncel Türkçe Sözlük’te bu söz “Ürün daha tarladayken yetiştiği zaman teslim edil¬mek üzere önceden pey verilerek yapılan satış.” biçiminde tanımlanmaktadır. Kurumumuz, bu söz için önceden satış karşılığını önermektedir. Sözün alivre satış biçimindeki kullanımı yerine de dilimizdeki vadeli satış karşılığı uygun olacaktır. Bu söz ayrıca, dağıtım, dağıtma anlamlarında da kullanılabilmektedir.
* kaos : Yunanca khaos, “boşluk, sonsuz karanlık” gibi temel anlamlar içermektedir. Diğer batı dillerinde olduğu gibi dilimizde de mecazi olarak "kargaşa, karışıklık" anlamlarında da kullanılmaktadır. Sözün bu anlamları için dilimizde karışıklık, kargaşa gibi karşılıklar bulunmaktadır.
* karizma : Grekçe charisma sözü, “lütuf, ihsan” temel anlamlarını taşımaktadır. Dilimizde ise “Bir kimsenin kişiliği etrafında oluştuğu kabul edilen ve niteliği kolay açıklanamayan, hayranlık uyandıran etkileyici güç.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuzca büyüleyici özellik ve etkileyicilik karşılıkları önerilmektedir.
* off the record : İngilizce bu sözü özellikle gazete sütunlarında tercih edenler, “yayımlanamaz; açıklanamaz; kayıt dışı” anlamlarında kullanmaktadırlar. Kurumumuz bu söz için yayın dışı karşılığını önermektedir.
* parkur : “1. Binicilik, bisiklet, atletizm, yürüyüş vb. sporların yapıldığı özel yol, 2. Gezi ve yürüyüş yapılan özel yol.” anlamlarıyla dilimize geçen Fransızca parkur (parcours) sözü için Kurumumuzca koşu yolu ve koşmalık karşılıkları önerilmektedir.
* aranjman : Fransızca arrangement sözü, “Belirli sesler, çalgılar veya topluluklar için yazılmış bir eserin, başka sesler, çalgılar veya topluluklar tarafından söylenip çalınabilmesi için o eserde yapılan değişiklik.” anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu söz için dilimizdeki düzenleme karşılığının uygun olduğu görüşündedir.
Aynı sözden türeyen aranjör (arrangeur) sözü için de düzenlemeci karşılığı uygun olacaktır.
* faks : Fransızca fac-similé (tıpkı basım) sözünden kısaltma olan faks, “Yazılı bilgi ve belgelerin telefon sistemi aracılığıyla bir yerden başka bir yere anında iletilmesini sağlayan araç.” anlamında kullanılmaktadır. Bu söz için önerdiğimiz karşılık: belgegeçer (kısaltması: belgeç).
*fakslamak : belgegeçerle göndermek, belgeçlemek.
* hit : İngilizce hit sözü, “darbe, vuruş; isabet; başarı” gibi anlamlar içermektedir. Daha çok, başarılı veya o an için revaçta olan film ve müzik parçaları için kullanılmaktadır. Bu söz için dilimizdeki gözde ve liste başı karşılıkları kullanılabilir.
* milenyum : İngilizce kökenli (millenium) bu söz için Kurumumuz, binyıl karşılığını önermektedir.
* ampirik : Fransızca ampirik (empirique) sözü, “Bir kurama değil de yalnızca deneye, gözleme dayanan.” anlamında sıfat olarak kullanılmaktadır. Bu söze karşılık olarak Kurumumuz deneye dayalı karşılığını önermektedir. Bu sözle kökteş olan ampirist ve ampirizm sözleri de dilimizde zaman zaman kullanılmaktadır. Kurumumuz, bu sözlerden ampirist için deneyci, ampirizm sözü için de deneycilik karşılıklarının uygun olduğu görüşündedir.
* forex : İngilizce "for an exchange" sözünün kısaltılmış biçimi olan forex, "yabancı para" anlamındadır. Bu söz için dilimizde zaten döviz ve yabancı para karşılıkları bulunmaktadır.
* arbitraj : Fransızca arbitraj (arbitrage) sözü, ticari bir terim olarak dilimizde “1. Herhangi bir malı bütünüyle devretmeden elde edilen kazanç, 2. Hisse senedi, tahvil, yabancı para vb. değerli kâğıtları daha kârlı görülen başka kâğıtlarla değiştirme işi.” anlamlarında geçmektedir. Bu söz için Kurumumuz ara kazanç karşılığını önermektedir.
* maç : İngilizce match sözü, “akran, denk; uygun çift; müsabaka, karşılaşma” gibi anlamlar taşımaktadır. Dilimizde ise spor terimi olarak sonuncu anlamıyla kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu sözün karşılığı Türkçede zaten vardır: karşılaşma.
* pres : Fransızca pres (presse) sözü, “baskı makinesi; sıkma makinesi; basın; yoğun iş” gibi anlamlar içermektedir. Spor terimi olarak da “yakın savunma ve baskı” anlamında kullanılmaktadır. Sözün bu anlamı için önerdiğimiz karşılık: baskı.
* anomali : Fransızca kökenli bu söz, dilimizde genel anlamda "Belli bir ölçüye, belli bir kurala uymama durumu."; psikolojide ise "Hastalık niteliğinde olmamakla birlikte normalden belirgin ölçüde sapma gösterme." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuz sapaklık karşılığını önermektedir.
* duayen : Fransızca kökenli bu söz, "en yaşlı, en kıdemli; dekan; baş papaz" gibi anlamlar taşımaktadır. Dilimizde daha çok birinci anlamıyla, "Bir meslekte yaşça, kıdemce ileride ve yetenek bakımından üstün niteliğe sahip olan kimse." biçiminde kullanılmaktadır. Bu anlam için Kurumumuzca aksakal karşılığı önerilmektedir.
* grado : İtalyancadan dilimize giren bu söz, "1. kim. Bir sıvının içindeki alkol derecesi, 2. mec. Derece." anlamlarına gelmektedir. Kurumumuz, bu kelimenin kimya alanındaki kullanımı için derece; mecazi kullanımı için de seviye, düzey karşılıklarının uygun olacağı görü¬şündedir.
* on-line : "Bilgisayar sisteminde sunucuya bağlı ve çalışır durumda olma." anlamında kullanılan İngilizce bu terim için bilgisayarcılarımız güzel bir karşılık kullanmaktadırlar: çevrim içi.
* remix : İngilizce kökenli bu söz, "karıştırmak" anlamındaki mix fiiliyle re- ön ekinden oluşmakta ve daha çok sinema ve müzik alanlarında kullanılmaktadır. Sinemada, görüntü ve ses söz konusu edildiğinde, ilk çekimin son görüntülerinin (sesin) yavaş yavaş güçsüzleştirilmesi, ikinci çekimin ilk görüntülerinin (sesin) gittikçe güçlendirilmesi ve bu arada belli bir noktada iki çekimin de görüntülerinin (seslerinin) üst üste gelmesi, ardından ikinci çekimin görüntülerinin (seslerinin) belirginleşmesi tekniği; müzikte ise bir parçanın yeniden ele alınması ve ana melodiye bağlı kalınarak değişik ritimlerde çalınması anlamlarındadır. Kurumumuz, bu sözün her iki alandaki kullanımı için de bindirim karşılığını önermektedir.
* angajman: Fransızca angajman (engagement) sözü, "rehin; taahhüt; anlaşma; bağlantı" gibi anlamlar taşımaktadır. Bu söz için dilimizde güzel bir karşılık vardır: bağlantı.
* antipati : Fransızca antipati (antipathie) sözü, "sevimsizlik, soğukluk, ısınamama, iticilik" gibi anlamlara gelmek üzere kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu kavram için de dilimizde iticilik, sevimsizlik, soğukluk gibi karşılıklar bulunmaktadır.
Aynı sözden türeyen antipatik (antipathique) için de yine dilimizdeki sevimsiz, itici, soğuk karşılıklar yerine göre kullanılabilir.
* küratör : İngilizceden (curator) dilimize giren bu kelime, "Müze, kütüphane, sergi, hayvanat bahçesi vb.ni yöneten ve etkinliklerini düzenleyen yetkili kimse." anlamındadır. Kurumumuz, bu görevin aynı zamanda koruyucu ve kollayıcı özelliğini vurgulayarak, bu söze karşı kollayıcı karşılığının kulla¬nılmasını önermektedir.
* prezantasyon : Fransızca prezantasyon (présentation) sözü, "sunuş, takdim; gösterme; görünüş; tanıştırma" gibi anlamlar taşımaktadır. Dilimizde bu kavramın bütün anlamlarını verebilecek karşılıklar bulunmaktadır: sunma, sunuş, gösterme; tanıştırma, takdim etme; tanıtma.
Sözün prezante etmek biçimindeki kullanımı yerine de yine dilimizdeki tanıtmak, sunmak karşılıkları rahatlıkla kullanılabilir.
* rasyo : İngilizce rasyo (ratio) sözü, "nispet, oran" anlamın¬dadır. Kurumumuz da bu söz için oran karşılığını önermektedir.
* ansambl : Fransızca ansambl (ensemble) sözü, "bütün, bütünlük, topluluk" gibi anlamlar içermektedir. Sözün müzik ve oyun toplulukları için kullanımı yerine Kurumumuzca topluluk karşılığı önerilmektedir.
*emprovizasyon : Fransızca emprovizasyon (improvisation) sözü, "Şiir veya
müzikte hazırlanıp düşünmeden, birdenbire, içe doğduğu gibi söyleme veya çalma." anlamında kullanılmaktadır. Bu kelime için dilimizde zaten doğaçlama karşılığı vardır ve kullanılmaktadır. Kurumumuz emprovizasyon sözüne karşılık ayrıca doğmaca karşılığının da kullanılabileceği görüşündedir.
* royalty : İngilizceden dilimize geçen bu kelime, "Bir mucide, bir yazara veya bir yayımcıya buluşunun veya kitabının karşılığında ödenmesi gereken para, patent hakkı." anlamındadır. Bu söz için dilimizde telif hakkı karşılığı bulunmaktadır.
* diaspora : Fransızca diaspora sözü, "Sürgünden sonra Yahudilerin dünyanın çeşitli yerlerine yayılması." anlamına gelmektedir. Günümüzde başka tehcir ve göç olaylarıyla herhangi bir ulusun yurdundan ayrılmış kolları için de kullanılmaktadır. Kurumumuz, bu söz için kopuntu karşılığını önermektedir.
* determinizm : Fransızca determinizm (déterminisme) sözü, "Aynı şartlarda aynı sebeplerin aynı sonuçları doğurması." anlamında felsefe terimi olarak kullanılmaktadır. Bu söz için dilimizdeki belirlenimcilik karşılığı uygun olacaktır.
Buna göre, aynı sözden türeyen determinist için de belirlenimci karşılığı kullanılabilir.
* fraksiyon : Fransızcadan dilimize giren fraksiyon (fraction) sözü, "Bir siyasi partinin politikasını parlamentoda, yerel yönetimlerde ve çeşitli kuruluşlarda yürütmek için teşkilatlanmış grup." anlamına gelmektedir. Aynı söz "Bir siyasi partinin içinde, partinin izlemekte olduğu ana siyasi çizgiye karşı olan, ayrı bir teşkilat merkezi bulunan ve partinin çoğunlukla aldığı kararlara karşı savaşan parti içi grup." anlamında da kullanılmaktadır. Sözün bu anlamları için hizip ve bölüntü karşılıkları kullanılabilir.
* insider : İngilizceden dilimize geçen bu söz, bir bankacılık terimi olup "İçinde bulunduğu konum sebebiyle bir şirket hakkında, halkın bilmediği ancak şirket hisse senetlerinin fiyatlarını etkileyebilecek hassas bilgilere sahip olan kişi." anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu söz için dilimizde zaten var olan iç hissedar karşılığının uygun olduğu görüşündedir.
* konvertibl : Fransızca kökenli (convertible) bu söz, "Serbestçe dövize çevrilebilir para." anlamında kullanılmaktadır. Bu kelime için önerilen karşılık; çevrilgen.
* ombudsman : İngilizce özgün biçimiyle dilimizde kullanılmaya başlanan bu kelime, "Parlamento tarafından görevlendirilen, vatandaşları resmî makamların keyfî ve yasa dışı davranışlarına karşı korumakla görevli kişi veya kurum." anlamına gelmektedir. Ku¬rumumuz bu terim için kamu denetçisi karşılığını önermektedir.
* sidewalk sale : İngilizce sidewalk "yaya kaldırımı", sale sözü ise "satış" anlamlarına gelmektedir. Kurumumuz bu kelime için kaldırım satışı ve mağaza önü satışı karşılıklarını önermektedir.
* versiyon : Fransızca versiyon (version) sözü "çeviri; varyant; anlatış biçimi,
yorum" gibi anlamlar taşımaktadır. Sözün "Bir metin veya eserin farklı biçimleri" anlamındaki kullanılışı için dilimizde zaten nüsha karşılığı vardır.
Son zamanlarda film, dizi vb. eserlerin farklı uyarlamaları için de versiyon sözü kullanılmaktadır. Bu anlam için önerdiğimiz karşılık; biçimleme.
Sözün bilişim alanındaki kullanımı için de Kurumumuz tarafından sürüm ve uyarlama karşılıkları önerilmektedir.
* web : İngilizce web sözü "ağ" anlamına gelmekte, "Üzerinde metin ve grafiklerin yanı sıra kullanıcının çeşitli seçimler yaparken yararlanabileceği nesneler barındıran, genellikle bir ana sayfa üzerindeki bağlantılardan erişilen Genel Ağ üzerindeki her bir belge." anlamıyla bilgisayar alanında kullanılmaktadır. Kurumumuz bu söz için ağ karşılığını önermektedir.
*webmaster : ağ yöneticisi.
*web sayfası : ağ sayfası.
*web sitesi : ağ sitesi.
*türbülans : Fransızca türbülans (turbulence) sözü dilimizde iki anlamda kullanılmaktadır. Bunlardan biri "Beklenen hızından farklı bir biçimde ve beklenmeyen yönlerden gelen şiddetli hava akımı."; ikincisi ise "Ters akıntı." Kurumumuz bu Fransızca söz için burgaç ve hava burgacı karşılıklarını önermektedir
* teenager : İngilizce teen-ager sözü "On üç ile on dokuz yaşlar arasındaki kimse." anlamında kullanılmaktadır. Türkçede uzun zamandan beri var olan ve kullanılan ergen sözü teenager için uygun bir karşılıktır.
*teenage : ergenlik çağı.
* arketip : Fransızca arketip (archétype) sözü, "asıl numune; özgün model; örneklik eden biçim veya nesne" anlamlarına gelmektedir. Bu söz, sanatın çeşitli kollarında da kullanılmaktadır. Bu söz için Kurumumuz ilk örnek karşılığını önermektedir.
* asparagas : İngilizceden dilimize giren asparagas (asparagus) sözü "Uydurma, gerçek olmayan, gerçekmiş gibi gösterilen haber." anlamına gelmektedir. Kurumumuz bu terim için şişirme haber karşılığını önermektedir.
* kripto : Fransızcadan dilimize geçen Yunanca kökenli krypto sözü "saklı" anlamına gelmektedir. "Gizli, kapalı, muammalı." anlamlarını taşımaktadır. Kurumumuz, bu söz için şifreli yazı, saklı yazı karşılıklarının uygun olacağı görüşündedir. Bu söz ayrıca "Siyasi inancını gizleyen kimse." anlamında da kullanılabilmektedir.
* full-time: İngilizce full "dolu; meşgul; tam" ve time "zaman" sözlerinden oluşan bu ifade, "Yasalara göre kabul edilmiş olan iş günü." anlamında kullanılmaktadır. Bu ifade için dilimizde güzel bir karşılık daha önce önerilmişti; tam gün.
* global : Fransızcadan dilimize giren bu söz, "Bütün dünya ölçüsünde geniş bir bakış açısıyla." anlamlarında kullanılmaktadır. Bu söz için küresel, dünya çapında karşılıkları uygun bulunmuştur..
* globalleşmek : küreselleşmek. Bu söz ayrıca "Toplu bir biçimde olan, topluca." anlamında da kullanılabilmektedir. Sözün bu anlamı için de dilimizdeki toptan sözü uygun bir karşılıktır.
Türk Dil Kurumun’ndan alıntıdır. Bilgilendirmelerinden dolayı ;
Uzm. Âdem Terzi ,Uzm. Beyza Gültekin ‘ e teşekkür ediyoruz
