asah
GOLD Üye
- Katılım
- 14 Eki 2012
- Mesajlar
- 2,943
- Tepkime puanı
- 11
- Puanları
- 0
- Bölüm:
- Türk Dili ve Edebiyatı
- Şehir:
- Zonguldak
Genel Dilbilim
Ünite 1
Dil ve Dilbilim
Dil bilmek, algılanan bir iletinin içeriğini anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir. Bir dilin dilbilgisi dört ana bileşenden oluşur: sesbilim, biçimbilim, sözdizimi ve anlambilim.
Sesbilim, dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.
Biçimbilim, sözcüklerin yapısı, en küçük anlam birimleri olan biçimbirimlerin özellikleri, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.
Sözdizim, tümce yapısını belirleyen birim ve bunların dağılımını ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.
Anlambilim, dilin anlam yapısını inceler.
Sesbilim
Diller birbirlerinden sesbirimlerinin sayısı bakımından büyük farklılıklar gösterirler. Afrika’da konuşulan !xoö dilinin 122 ünsüzü vardır. Rotokasta dilinde ise sadece 6 ünsüz vardır.
Sözcük Bilgisi
Sözcüklerin biçimleri ile anlamları arasındaki ilişki rastlantısaldır (ben buna katılmıyorum). Dillerde rastlantısal ve uzlaşımsal olmayan sözcükler de bulunmaktadır; bunlar genellikle doğada bulunan seslere benzeyen ses simgesel sözcüklerdir (hışırdamak, havlamak…).
Tümce bilgisi
En küçük anlamlı birimlere biçimbirim denir.
[ [Bütün çocuklar] evlerinde [ders çalışıyor] ].
Bütün çocuklar, sözcükleri birbiri ile birleşerek adöbeği (AdÖ) oluşturmuş. Ders ve çalış sözcükleri de birleşerek eylem öbeğini (EylÖ) oluşturmuş. Eylem öbeğinin bir de yer gösteren belirteci bulunmaktadır. Bu örnek cümle AdÖ + EylÖ birleşimi ile oluşmuştur.
Dili oluşturan yapısal birimler ve bunların düzeyleri
Tümce <- Öbekler <- Sözcükler <- Biçimbirimler <- Sesler
Cümle (/tümce) yapısı özyineleyicidir (bu ne demekse !!!). Cümlelerin içerisindeki yancümlelerin sayısı sonsuzdur (bunu şu şekilde söylemek gerekir, anlamlı bir ifadenin alternatif anlatımlarının imkânı sınırsızdır.
Ben bilirim -> cümle
Ben (her haltı) bilirim -> içe yerleştirilmiş bir cümle…
Anlambilim
Anadilini konuşan bir kimsenin dile dair içselleştirmiş olduğu bilgi o kişinin dil yetisini oluşturur. Uygulamada zaman zaman sorunlar yaşanabilir (stres, melankoli gibi psikolojik nedenler), dil yetisine sahip birinin belli koşullarda kendini ifade edecek sözcük bulamama durumu tamamen dil edimiyle ilgili bir konudur, sorun dil yetisinde aranmaz.
Betimlemeli Dilbilgisi
Anadilini konuşan bir kimsenin konuştuğu dile dair içselleştirdiği bilgiyi kapsar. Betimlemeli dilbilgisi şunları kapsar;
Sözcük oluşturmak için o dilde bulunan seslerin birleştirilmesinde etkin olan ses kuralları (sesbilim).
Sözcüklerin iç yapısını belirleyen kuralları içeren biçimbilim.
Sözcüklerin birleşerek öbek oluşturmasını ve öbeklerin birleşerek tümce oluşturmalarında etkin olan ses kuralları içeren sözdizim.
Sözcüksel ve tümcesel düzeylerde anlamı belirleyen kuralları içeren anlambilim.
Kuralcı Dilbilgisi
Dilde bulunan bazı yapıların ses ve /veya anlam akışını bozduğunu öne süren yaklaşımdır (devrik cümleler buna örnektir).
Öğretici Dilbilgisi
Dili, başka bir dili bilen insanların da konuşabilmesi / öğrenebilmesi için gerekli olan bilgileri kapsar.
Dil Evrenselleri
Genel birbirlerinden çokça farklılıklar gösteren diller arasındaki benzerlikleri kapsar. Bütün dillerin yapısında ünlü ve ünsüz seslerin olması gibi (aman ne evrensellik). Sesler dışında sözcükler arasındaki kurallar dilin kendine özgü yapısı ve kurallarını bilmeyi gerektirir.
Dil Edinimi
Çocukların ana dillerini içselleştirme süreçlerine dil edinimi denir.
Dilbilim Nedir
Dilin özellikleri ve nitelikleri hakkında çalışmalar yapan bilim dalıdır. Kuramsal dilbilim, dildeki yapıları ve özellikleri belli kural tanımları yaparak açıklamaya çalışır. Artzamanlı dilbilim, bir dilin tarih içindeki evrelerini inceler. Dillerin hangi dil ailelerine ait oldukları da araştırma konuları arasındadır. Dil ailelerini incelerken birçok dilin doğmasına sebep olan ana dil’i tespit etmeyi hedefler. Bunu başarabilmek için dil ailesi içindeki diller arasında karşılaştırmalı incelemeler yapar. Toplumdilbilim, bir dilin günlük kullanımını inceler. Dili konuşan insanların yaşları, cinsiyetleri, eğitim durumları kullanılan dil yapısını belirleyen değişkenlerdir. Bir toplumda yöresel dil farklılıklarını da inceleyen tolumdilbilim, bölgesel ve yöresel farklılıkları dikkate alarak dil atlası oluşturmaya çalışır. Uygulamalı dilbilim, ikinci bir dil öğrenimi için etkili olabilecek yöntemleri araştırır.
İşaret Dilleri
İşaret dillerinin dilbilgisi kuralları aynı toplumda konuşulan dilin kurallarıyla aynı olmaz. İşaret dillerinin kendilerine özgü kuralları vardır.
Ünite 1
Dil ve Dilbilim
Dil bilmek, algılanan bir iletinin içeriğini anlayabilmek ve dinleyiciler tarafından anlaşılabilen bir iletiyi oluşturabilmektir. Bir dilin dilbilgisi dört ana bileşenden oluşur: sesbilim, biçimbilim, sözdizimi ve anlambilim.
Sesbilim, dilde bulunan ses birimlerinin niteliği, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.
Biçimbilim, sözcüklerin yapısı, en küçük anlam birimleri olan biçimbirimlerin özellikleri, dağılımı ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.
Sözdizim, tümce yapısını belirleyen birim ve bunların dağılımını ve birleşimlerini belirleyen kuralları içerir.
Anlambilim, dilin anlam yapısını inceler.
Sesbilim
Diller birbirlerinden sesbirimlerinin sayısı bakımından büyük farklılıklar gösterirler. Afrika’da konuşulan !xoö dilinin 122 ünsüzü vardır. Rotokasta dilinde ise sadece 6 ünsüz vardır.
Sözcük Bilgisi
Sözcüklerin biçimleri ile anlamları arasındaki ilişki rastlantısaldır (ben buna katılmıyorum). Dillerde rastlantısal ve uzlaşımsal olmayan sözcükler de bulunmaktadır; bunlar genellikle doğada bulunan seslere benzeyen ses simgesel sözcüklerdir (hışırdamak, havlamak…).
Tümce bilgisi
En küçük anlamlı birimlere biçimbirim denir.
[ [Bütün çocuklar] evlerinde [ders çalışıyor] ].
Bütün çocuklar, sözcükleri birbiri ile birleşerek adöbeği (AdÖ) oluşturmuş. Ders ve çalış sözcükleri de birleşerek eylem öbeğini (EylÖ) oluşturmuş. Eylem öbeğinin bir de yer gösteren belirteci bulunmaktadır. Bu örnek cümle AdÖ + EylÖ birleşimi ile oluşmuştur.
Dili oluşturan yapısal birimler ve bunların düzeyleri
Tümce <- Öbekler <- Sözcükler <- Biçimbirimler <- Sesler
Cümle (/tümce) yapısı özyineleyicidir (bu ne demekse !!!). Cümlelerin içerisindeki yancümlelerin sayısı sonsuzdur (bunu şu şekilde söylemek gerekir, anlamlı bir ifadenin alternatif anlatımlarının imkânı sınırsızdır.
Ben bilirim -> cümle
Ben (her haltı) bilirim -> içe yerleştirilmiş bir cümle…
Anlambilim
Anadilini konuşan bir kimsenin dile dair içselleştirmiş olduğu bilgi o kişinin dil yetisini oluşturur. Uygulamada zaman zaman sorunlar yaşanabilir (stres, melankoli gibi psikolojik nedenler), dil yetisine sahip birinin belli koşullarda kendini ifade edecek sözcük bulamama durumu tamamen dil edimiyle ilgili bir konudur, sorun dil yetisinde aranmaz.
Betimlemeli Dilbilgisi
Anadilini konuşan bir kimsenin konuştuğu dile dair içselleştirdiği bilgiyi kapsar. Betimlemeli dilbilgisi şunları kapsar;
Sözcük oluşturmak için o dilde bulunan seslerin birleştirilmesinde etkin olan ses kuralları (sesbilim).
Sözcüklerin iç yapısını belirleyen kuralları içeren biçimbilim.
Sözcüklerin birleşerek öbek oluşturmasını ve öbeklerin birleşerek tümce oluşturmalarında etkin olan ses kuralları içeren sözdizim.
Sözcüksel ve tümcesel düzeylerde anlamı belirleyen kuralları içeren anlambilim.
Kuralcı Dilbilgisi
Dilde bulunan bazı yapıların ses ve /veya anlam akışını bozduğunu öne süren yaklaşımdır (devrik cümleler buna örnektir).
Öğretici Dilbilgisi
Dili, başka bir dili bilen insanların da konuşabilmesi / öğrenebilmesi için gerekli olan bilgileri kapsar.
Dil Evrenselleri
Genel birbirlerinden çokça farklılıklar gösteren diller arasındaki benzerlikleri kapsar. Bütün dillerin yapısında ünlü ve ünsüz seslerin olması gibi (aman ne evrensellik). Sesler dışında sözcükler arasındaki kurallar dilin kendine özgü yapısı ve kurallarını bilmeyi gerektirir.
Dil Edinimi
Çocukların ana dillerini içselleştirme süreçlerine dil edinimi denir.
Dilbilim Nedir
Dilin özellikleri ve nitelikleri hakkında çalışmalar yapan bilim dalıdır. Kuramsal dilbilim, dildeki yapıları ve özellikleri belli kural tanımları yaparak açıklamaya çalışır. Artzamanlı dilbilim, bir dilin tarih içindeki evrelerini inceler. Dillerin hangi dil ailelerine ait oldukları da araştırma konuları arasındadır. Dil ailelerini incelerken birçok dilin doğmasına sebep olan ana dil’i tespit etmeyi hedefler. Bunu başarabilmek için dil ailesi içindeki diller arasında karşılaştırmalı incelemeler yapar. Toplumdilbilim, bir dilin günlük kullanımını inceler. Dili konuşan insanların yaşları, cinsiyetleri, eğitim durumları kullanılan dil yapısını belirleyen değişkenlerdir. Bir toplumda yöresel dil farklılıklarını da inceleyen tolumdilbilim, bölgesel ve yöresel farklılıkları dikkate alarak dil atlası oluşturmaya çalışır. Uygulamalı dilbilim, ikinci bir dil öğrenimi için etkili olabilecek yöntemleri araştırır.
İşaret Dilleri
İşaret dillerinin dilbilgisi kuralları aynı toplumda konuşulan dilin kurallarıyla aynı olmaz. İşaret dillerinin kendilerine özgü kuralları vardır.