Merkezi eğilim ve değişkenlik ölçüleri(ortalamalar)
Duyarlı ortalama: serilerdeki tüm gözlem değerlerinden etkilenen ortalamalardır.
Aritmetik ortalama: aritmetik ortalama bir seriyi oluşturulan gözlem değerleri toplamlarının gözlem sayısına oranı olarak tanımlanır.
Örnek: 3.5.7.9 sayılarının aritmetik ortalamasını bulalım.
X=3+5+7+9=24/4=6 bulunur.
Not: gözlem değerlerinin aritmetik ortalamadan cebirsel sapmalarının toplamı sıfırdır.
Tartılı aritmetik ortalama:
Gözlem değerleri arasında ki önem derecelerine göre farklar ortalama hesaplanırken göz önüne alınmak istenir ise tartılı ortalama denir.
Geometrik ortalama: seriyi oluşturan gözlem değerlerinin çarpımının gözlem değeri eşit mertebeden kökü alınarak tanımlanır.
Kareli ortalama: seriyi oluşturan gözlem değerlerinin kareli toplamlarının gözlem sayısına oranın karekökü alınarak hesaplanır.
Duyarlı olmayan ortalamalar:
Medyan: bir serinin medyanı ilgili seriyi tam eşit iki kısma bölen gözlem değeridir. Seriler küçükten büyüğe sıralanır.
Not: süreksiz serilerde medyanın hangi sıradaki gözlem değeri olduğu n serideki gözlem sayısını göstermek üzere (n+1)/2 ile bulunur.
Örnek: 150 adet gözlemden oluşan bir seride medyan; 150+1/2=75,5 bulunur.
Mod:
Bir seride en çok tekrarlanan değere mod adı verilir.
Örnek: 2 5 3 2 4 2 6 2 serisinin modunu bulalım?
Önce seriyi sıralayalım
2 2 2 3 4 5 6 seride en çok tekrarlanan değer iki olduğundan mod=2 dir.
Değişkenlik ölçütleri: bir seriyi oluştururken gözlem değerlerinin değer itibari ile birbirlerinden ya da ortalamalardan uzaklıkları esas alınarak oluşturulan ölçütlere değişkenli ölçüt denir.
Değişim aralığı: bir serideki en küçük değer ile en büyük değer arasındaki farktır.
D.A=X max-Xmin ile ifade edilir.
Örnek:
X
12
14
16
18
20 serinin değişim aralığı? D.A=20–12=8 dir.
Standart sapma: bir seriyi oluşturan gözlem değerlerinin aritmetik ortalamasında farklarının kareleri ortalamaları olarak tanımlanır. Sigma ile gösterilir.
ALINTIDIR
MEDYANIN KISA YOLDAN BULUNUŞU: Örneğin elimizde 5 rakamlı bir sayı var
bunlar; 5,2,2,1,5 olsun.Önce sayıları sıralarız.1,2,2,5,5 ortadaki sayı(2) medyandır.
Elimizde 8 rakamlı bir sayı varsa;0,2,8,1,6,4,7,10 burda medyanı bulmak için yine sayıları sıralar : 0,1,2,4,6,7,8,10 ortaya gelen iki sayınında aritmetik ort. alırız.Sonuç:10/2=5'tir.
Duyarlı ortalama: serilerdeki tüm gözlem değerlerinden etkilenen ortalamalardır.
Aritmetik ortalama: aritmetik ortalama bir seriyi oluşturulan gözlem değerleri toplamlarının gözlem sayısına oranı olarak tanımlanır.
Örnek: 3.5.7.9 sayılarının aritmetik ortalamasını bulalım.
X=3+5+7+9=24/4=6 bulunur.
Not: gözlem değerlerinin aritmetik ortalamadan cebirsel sapmalarının toplamı sıfırdır.
Tartılı aritmetik ortalama:
Gözlem değerleri arasında ki önem derecelerine göre farklar ortalama hesaplanırken göz önüne alınmak istenir ise tartılı ortalama denir.
Geometrik ortalama: seriyi oluşturan gözlem değerlerinin çarpımının gözlem değeri eşit mertebeden kökü alınarak tanımlanır.
Kareli ortalama: seriyi oluşturan gözlem değerlerinin kareli toplamlarının gözlem sayısına oranın karekökü alınarak hesaplanır.
Duyarlı olmayan ortalamalar:
Medyan: bir serinin medyanı ilgili seriyi tam eşit iki kısma bölen gözlem değeridir. Seriler küçükten büyüğe sıralanır.
Not: süreksiz serilerde medyanın hangi sıradaki gözlem değeri olduğu n serideki gözlem sayısını göstermek üzere (n+1)/2 ile bulunur.
Örnek: 150 adet gözlemden oluşan bir seride medyan; 150+1/2=75,5 bulunur.
Mod:
Bir seride en çok tekrarlanan değere mod adı verilir.
Örnek: 2 5 3 2 4 2 6 2 serisinin modunu bulalım?
Önce seriyi sıralayalım
2 2 2 3 4 5 6 seride en çok tekrarlanan değer iki olduğundan mod=2 dir.
Değişkenlik ölçütleri: bir seriyi oluştururken gözlem değerlerinin değer itibari ile birbirlerinden ya da ortalamalardan uzaklıkları esas alınarak oluşturulan ölçütlere değişkenli ölçüt denir.
Değişim aralığı: bir serideki en küçük değer ile en büyük değer arasındaki farktır.
D.A=X max-Xmin ile ifade edilir.
Örnek:
X
12
14
16
18
20 serinin değişim aralığı? D.A=20–12=8 dir.
Standart sapma: bir seriyi oluşturan gözlem değerlerinin aritmetik ortalamasında farklarının kareleri ortalamaları olarak tanımlanır. Sigma ile gösterilir.
ALINTIDIR
MEDYANIN KISA YOLDAN BULUNUŞU: Örneğin elimizde 5 rakamlı bir sayı var
bunlar; 5,2,2,1,5 olsun.Önce sayıları sıralarız.1,2,2,5,5 ortadaki sayı(2) medyandır.
Elimizde 8 rakamlı bir sayı varsa;0,2,8,1,6,4,7,10 burda medyanı bulmak için yine sayıları sıralar : 0,1,2,4,6,7,8,10 ortaya gelen iki sayınında aritmetik ort. alırız.Sonuç:10/2=5'tir.